Opinión

O exterminio das ideas

"Falo dun posíbel exterminio dasideas, da palabra dignidade,dese xeito en que van quebrándose as bandeiras."

"Falo dun posíbel exterminio das
ideas, da palabra dignidade,
dese xeito en que van quebrándose as bandeiras."

Quixo a casualidade que, ao tempo que coñecía e lía os relatos de Vsévolod Garshin, chegase ás miñas mans o último libro de poesía de Medos Romero. Foi así como unín a narrativa do escritor ruso do XIX e a poesía da escritora galega. É por isto polo que, ao iniciar estas letras para falar de A ansia do lóstrego, recollo as palabras de José Carlos Mainer cando sinala que Garshin pertenceu a unha xeración de escritores rusos que "decidiron que xamais a arte podía cifrarse na acaramelada reprodución dunha bela paisaxe primaveral... senón no reflexo da dor do mundo do traballo dos humildes...".

De certo que non tería que remitirme a aquela xeración de escritores á que tamén pertenceu Chéjov. Bastaría con citar unha obra anterior e moitísimo máis próxima, unha obra da que neste mes de maio se cumprirán 150 anos: Cantares galegos, nacida do desexo que a súa autora tivo de empregar a palabra literaria, o verso, para facer evidente a inxustiza que se estaba a cometer co noso país:

".... facerlle mais palpabre á España á inxusticia qu' ela á sua vez conosco comete.
Foy este ó movil principal que m' impeleu á pubricar este libro, que mais que nadie, conoço que necesita á indulxencia de todos."

Garshin e Chejov eran uns nenos cando Rosalía de Castro escribía estas palabras e iniciaba o camiño da restitución da nosa lingua literaria acometendo a tarefa de retratar e reivindicar a dignidade dun pobo.

Mais a casualidade uniu a Garshin con Romero, e desde a palabra impresa alzouse un berro antiimperialista e solidario cos desherdados, os humildes.

A ansia do lóstrego

Lin esta nova entrega poética de Medos Romero expectante. Non é ela unha autora que frecuente os "escaparates" literarios, nin o seu nome aparece todas as veces que debera cando se fala da poesía galega. Por iso é para min unha tarefa necesaria, urxente, falar da súa obra, explicar por que debe ser lida, salientar a dificultade da creación do seu verso.

Xa no seu día sinalei a importancia dun libro como O pozo da ferida. E este A ansia do lóstrego é unha nova afirmación da capacidade da poeta das Pontes.

"Non acredito na arte pola arte. Debe estar intimamente relacionada e comprometida co mundo en que nace e ten a función de interpretar a realidade"

Teño afirmado que non acredito na arte pola arte, que considero e defendo que a arte debe estar intimamente relacionada e comprometida co mundo en que nace e que ten a función de interpretar a realidade. Mais ese compromiso non é tarefa doada para a escritora, ben ao contrario. Por iso celebramos que haxa poetas que conseguen conmovernos e remover as nosas conciencias ao falarnos das consecuencias da colonización do noso país ("Todo o alleo era benvido, / e nós non eramos quen de ser donos de nós."), unha colonización perpetrada polo capital, un capital que desherdou os labregos e os converteu en "... man de obra barata,/homes, sen máis."

A través da palabra de Medos Romero a dura realidade do espolio económico e medioambiental que foi a mina a ceo aberto das Pontes convértese en poesía, versos en que se denuncia a perda das orixes, o desarraigo dos labregos, a alienación do ser humano convertido en asalariado, a loita de clases retratada en cada verso (e até as figuras retóricas están ao servizo da denuncia). Versos en que se caracteriza ese capital colonizador: "O xigante impón a dentadas / a súa virilidade hostil e poderosa." A súa proxección no tempo até os días de hoxe, nesta crise dun sistema que se alimenta de nós mentres nos destrúe: "A ceo aberto, hoxe a ameaza, / o tremer da crise, esta incertidume, / o vil metal."

Medos Romero consegue poetizar a crítica da desfeita e nos seus versos caben palabras como: asalariado, obreiro, sindicalismo, ecoloxía... mentres escribe esta elexía: "A ruína é esta patria abandonada / á súa sorte." E ao lado da palabra as imaxes en branco e negro da enorme cicatriz na terra, a fealdade de grúas e escavadoras ilustrando a palabra.

Certo que "vagamos ... exhaustos e inexpertos, desautorizados / e talvez vencidos" mais cómpre deterse e ler, para pensar, para lembrar, para reflexionar, para aprender e reaccionar. Porque estes versos falan dunha desfeita pasada que acada o presente, denuncian o que sucedeu, mais segue a estar aquí. É un retrato atemporal que nos fala de onte e que é, ao mesmo tempo, a mellor imaxe do que hoxe sucede. Por iso, como di a poeta nun dos últimos poemas do libro:

"É preciso deterse nesta paisaxe, contemplar o abismo
para descifrar a vertixe desta mala
hora, mediar a nosa presunción
de inocencia, a furia do capital,
a fartura dos días ..."

Ler, reflexionar, reaccionar. Deberamos conxugar os seus imperativos. Agardar xa non é o verbo que precisamos. A poesía pode ser un misto para prender conciencias:

"Tedes medo. Non o queredes ver. Onde
quedou a vosa conciencia,
onde a vosa solidariedade, a xustiza, o corazón mesmo?"

 

Marta Dacosta
Febreiro de 2013.

Comentarios