O que vou relatar aconteceu nunha comarca montesía do noroeste galego, onde o bafo do mar deita un manto de nevoeiro sobre as lombas cubertas de toxos. Aló, onde pastan ceibes as greas dos cabalos bravos. Parece-me que é o momento de conta-lo, agora, cando asistimos, como dicía un manifesto hai tempo, ao cambalache funesto do festín dos poderosos. Tempos nos que máis de un gostaríamos arredar-nos definitivamente desta civilización. Como aviso prévio, digamos que o lector ou lectora deste suceso é libre de escoller pola credulidade máis simple ou pola omnipresenza do azar. Mais, vaiamos directamente ao relato dos feitos.
Era unha mañán nevoenta de fins de setembro de hai uns anos. Estaba eu sentado nunha pequena encosta do monte, abeirado a uns toxos altos, a agardar o paso dos lobos por un carreiro que serpeaba através dunha regata profunda. Os eucaliptos esparexidos apenas ocultaban un pequeno treito do camiño. Máis alá deste, unha vasta chaira. Divisaba as siluetas aterecidas dos garranos, entre os toxos e á beira da braña. De cando en vez, unha lingua de brétema ascendía desde o fondo da valgada. Alí esperaba. Os primeiros rechouchíos das carrizas, as papuxas e as azulentas, saudaban as raiolas do sol que asomaban tras o lombeiro.
Coñecía ben esa serra. Máis dunha vez, nos paseos polos subeiros, atopara unha viciña dunha aldea próxima que coidaba dun rabaño de unhas duascentas ovellas, asistida por un can pastor, pretendidamente alemán, e por outros dous que, mormente, só valían para lles “falar” ás pericas. Unha muller de vista prodixiosa, capaz de discernir roupa, caxado e chapeu dun home a máis de quilómetro e medio de distáncia, cando eu cos binóculos aínda precisaba conter a respiración para recoñece-los. Unha muller de ollos gácios e mirada transparente, o mesmo que o seu carácter. Naqueles días, a coitada debeu bater no monte con un delincuente fuxido do cárcere. O home levou-na con él, matando un dos cans e deixando ferido un outro. Tras vários días de sofrimento, no acubillo dun pallal, o home colleu unha corda e guindou-na por riba dunha trabe, facendo-lle unha lazada no cabo. Xa ela daba por certa a sua morte, cando aquel home cruel sobeu nun cepo e esganou-se.
Andaba eu nesas cavilacións cando, entre os penachos esfíados da névoa, apareceu un pequeno lobo, un cachorro de pouco máis de catro meses. Andaba con parsimónia polo carreiro. Percorreu uns centos de metros e desapareceu entre os eucaliptos, probávelmente descendo pola rega cara un seguro acubillo. Agardaba entón que aparecesen os irmáns e algún proxenitor cando, tal como o poemário de Ferrín, surxiron voces na néboa.
En realidade era unha soa voz. Unha muller, diría que anciana, parecía reprender a alguén. Falaba seguido, paraba un pouco e voltaba pronunciar frases que eu non daba comprendido. Mentalmente, construía a imaxe de dous vellos, home e muller. A aldea máis cercana estaba a máis de seis quilómetros polo monte. A estrada xeral pasaba a dous. Pensei que irían coller o autobús. Retirei-me tras uns piñeiros, por iso de evitar que me descubrisen. En xeral, a xente que nos adicamos ao estudo do lobo tentamos ser discretos. O lobo é unha espécie dotada de enorme simbolismo, mais tamén vítima de enorme animadversión.
Así que desde aquel agochadoiro esperei para ollar a parella que se aventuraba a esas horas intempestivas polo alto dos montes. Despois de dez minutos ou así, as voces desapareceran. Pensei que terían tomado outro camiño nun cruzamento próximo que daba á estrada por detrás dun outeiro. Fun directamente á estrada e alí agardei. Ninguén apareceu tras máis de media hora. Voltei polo camiño por onde supuña que podían ter ido e tampouco encontrei a ninguén. Aquilo convertera-se nunha incómoda incógnita. Marchei do monte con ela.
Semanas despois, percorrendo as pistas forestais na procura de rastros de lobos sorprendeu-me a presenza de duas pantuflas negras, noviñas, ben colocadiñas á par, abeiradas á entrada dunha pequena carballeira. Ollei cara o interior do bosque, cara as penas de riba, percorrín coa mirada a pista toda até o río. Alí non había ninguén. En toda a contorna non vín nada que indicase a presenza de xente.
Meses máis tarde, nunha taberna da zona, uns homes falaban da morte dunha vella que se perdera. Comentaban que xa tiña marchado para o monte noutras ocasións, pero desta non voltara.
Aí foi cando fiei todo. Os cachorros, a vella, as pantuflas colocadas non por un casual na beira do camiño. E a história mítica das pieiras ou peeiras (pronuncie-se o primeiro - e - fechado). Unha história que ouvira da boca de Felipe Bárcena, gran coñecedor dos lobos da nosa terra, e que xa lera nalgún libro do antropólogo Mariño Ferro. A pieira dos lobos. A muller que coida dos lobos, que sobe ao monte, chama por eles para os coidar, durme canda eles... Unha mostra de mitoloxía popular ou un caso para a psiquiatría social galega (onde vas Moncho? marchaches-nos lonxe Muntxaraz..). O certo é que a figura das pieiras de lobos aparece case sempre arrodeado dun aura de bondade e firmeza. A muller coida dos lobos, mais pode ser tamén dura e castigar a quen non lle garde o seu segredo. Un trasfondo de resentimento social, de arredamento do mundo convencional. Unha renúncia da humanidade e do machismo imperante, que en máis dun exemplo folclórico, aparece como figura paterna reprimindo á filla: “vai comer onda os lobos”.
Como no poema de Cabanillas, que di: “E todas as noites, vén a branca pomba, e comigo fala, e comigo xoga. Até que alumeando o pinal a aurora, rube cara ao ceo, voa que revoa! Por iso me río, cando, meigas fora! a xente do mundo que di que está corda murmura ao toparme... Probiña da tola! Como nese poema, digo, gosto de pensar que aquela vella que andaba soa polo monte, estaba ben corda. Arredada, sí, dun mundo convencional a cada vez máis abafante, incluso neses recantos colectivos que din traballar pola liberación de non se sabe o qué. Arredada, mais que, quen sabe, se cadra, chamaba polos lobos, coidaba deles, eles coidaban dela. E voltaba á aldea, con folgos para aturar a realidade diária da sua contorna familiar, sumida posibelmente, tamén, nun ambiente hostil, ese que entre todos e todas tentamos transformar, sucumbindo, ás veces, no intento.
