Opinión

O tren de Chao e Luís André

En xuño cumpríronse 140 anos da chegada do ferrocarril a Auria, coincidindo co remate da liña Ourense-Vigo. Esa efeméride, parella ao Ano Europeo do Ferrocarril, levou ao Consello da Cultura Galega a celebrar unha interesante xornada dedicada ao patrimonio industrial ferroviario e, por extensión, ao ferrocarril na Galiza. Xunto a aquel evento, cantado por Curros, houbo outro non tan poético, pero non menos importante: o remate da complicada entrada sur, entre Zamora e Ourense, que se produciu nada menos que 76 anos máis tarde, despois de múltiples incidentes, accidentes, asonadas militares e un golpe de estado fascista.

Centrándonos neste último acceso, resulta sorprendente que entre tantas liortas gobernamentais e provincialismo auto-destrutivo os únicos que sempre tiveron claro o que querían fose a banca internacional, quen de planificar con décadas de antelación o seu gran master-plan de comunicacións ferroviarias e marítimas para toda Europa. Aínda que alguén o dubide, iso foi o que fixo a alta finanza francesa, axudada polo mesianismo redentor dos socialistas utópicos, eficaces filántropos da burguesía bancaria, en palabras de Carlos Marx. Daquela, o discípulo de Saint-Simon, Michel Chevalier, redactou en 1832 o Sistema do Mediterráneo no que Galiza quedaba á marxe das comunicacións ferroviarias, conectando, non obstante, toda a zona cerealeira castelá-andaluza e os principais núcleos mineiros e industriais da península ibérica. Por iso, resulta curioso que unha das grandes empresas de capital francés vinculada a esa corrente de pensamento, a Compañía de Ferrocarrís do Norte (da banca Pereire), que décadas despois acabou monopolizando os accesos ao norte da península, fose unha das maiores responsábeis de que o acceso sur a Galiza ficase abandonado durante un século (ata 1957) castigándonos aos galegos cun exceso de percorrido de máis de 100 quilómetros na conexión coa meseta.

Nesa ocasión, como máis tarde denunciou Castelao nas Cortes da II República, non se trataba de evitar a conexión galega, senón de monopolizar Norte todas as liñas impedindo que compañías máis modestas puidesen facerse co enlace sur. A súa política obstrucionista rendeu axiña resultados, impedindo que o lúcido proxecto Vigo-Barcelona de Eduardo Chao (para a rápida colocación dos produtos galegos da pesca e as conservas nos mercados de levante e internacionais) tivese éxito. O mesmo lle pasou a MZOV co seu enlace Zamora-Ourense.

Outro proxecto de mirada estratéxica, o de Eloi Luís André de 1926, que ampliaba a conexión ao norte de Portugal vertebrando todo o sur de Galiza baixo o dinámico foco de desenvolvemento vigués, resultou fracasado pola miopía das institucións políticas provinciais e locais, ademais dalgúns centros empresariais e bancarios. Esta vez, o obstrucionista principal foi a propia MZOV quen por razóns de oportunismo económico non quixo modificar o seu proxecto. Finalmente, após as sistemáticas interrupcións durante a II República, foi o ditador Franco quen inaugurou a liña Zamora-Ourense, máis dun século despois dos primeiros proxectos. Un mal menor, pero ese non era o noso tren.

Comentarios