Xavier Queipo: "A que está doente é a sociedade"

—Mauro críase nun contexto social de silencio opresivo. E ten medo. De que xeito este pequeno representa a súa xeración? O inicio da novela está ambientado na primeira metade da década dos 60, no franquismo que se respira por todas as partes; desde o nacional-catolicismo até a educación segregada. Esa sociedade produciu individuos cunha gran carga de culpa, cunha eiva xeracional no que se refire a empatía social ou a educación sentimental. Era frecuente que aqueles que se sentían diferentes á norma estabelecida polo poder sufrisen psicoses de distinta intensidade froito da represión do eu. —O texto contén moitas enumeracións, que son por veces un modo de achegarnos ás cavilacións de Mauro, nunha novela que ten bastante de psicolóxica. Definiríaa así? As enumeracións son un xeito de ver o mundo por extensión, abríndose a novas experiencias. Ademais contribúen no ritmo musical. A novela é de sentimentos e pescuda psicolóxica. Esta pescuda axuda a entender o que acontece arredor de nós, unha análise sempre necesaria vista desde dentro. —Un dos puntos de partida da novela foron as súas prácticas no psiquiátrico de Conxo, nos anos 80. De que forma a súa experiencia alí o levou a crear este personaxe? Esas experiencias son parte de min, da miña formación académica mais tamén sentimental. Xa apareceran nalgúns contos anteriores (O xardín das ideas circulares, por exemplo) e volverán xurdir noutros textos, pois significaron un choque emocional inmenso. —Na súa adolescencia, Mauro é excluído por non comportarse segundo o ditado da masculinidade hexemónica. Despois vaise illando da sociedade. De que se defende? É un proceso de afirmación fronte ao gregarismo daqueles que prefiren non pensar, simular e actuar como se espera deles. Desa tensión poden xurdir exclusións, incluídas as auto exclusións reactivas. Non tanto unha fobia social senón un malestar na cultura da simulación, tan típica das sociedades autoritarias. —O protagonista parece confundir realidade e soño ou fantasía. E non está disposto a renunciar á fantasía, que lle axuda a soportar o mundo. Podería ser a reflexión dun escritor. Que ten de contador de historias? Na vida a fantasía -sen caer no delirio- axuda a superar, aínda que sexa de xeito reactivo e temporal, algunhas dificultades. É un modo de evasión como mecanismo de defensa do eu. Mauro é un fabulador. Daría para escritor, mais tamén para outras profesións creativas. —Mauro sente, ule, e soña diferente. A novela parece, sobre todo, unha reivindicación da diferenza... Eu non concretaría nunha diferenza específica. Simplemente sente que precisa outros referentes que os que lle dá aquela sociedade opresiva. Esa opresión maniféstase nos silencios familiares, na educación, na permanente preocupación polo “que dirán” se fas isto ou estoutro. Como agora, mais magnificado pola situación político-social. —A novela trata, ademais, un tema non moi presente na nosa narrativa, aínda que cada vez máis (Antonio Tizón, Xina Vega, Berta Dávila…), que é o trastorno mental. De que xeito quixo, nese sentido, achegarse á enfermidade mental? Non hai unha visión excesivamente dramática, aínda que tampouco nega a realidade. Diríalle que é normal que así sexa, pois os trastornos de comportamento son cada vez máis frecuentes na nosa sociedade, que é a que realmente está doente. Non coñezo ningunha novela, galega ou non, na que algunha das súas personaxes non teña problemas psicolóxicos, sexan estes evidentes ou non. Habería que definir o que é trastorno mental. Mais non é tempo nin lugar. —Nalgún momento non se sabe se hai un “eu” verdadeiro, se é Mauro ou o outro… No fondo pode haber, tamén, unha reflexión sobre o eu e sobre os múltiples eus que imos sendo na vida. Era parte da súa intención? Poderíase pensar que a personaxe é unha recreación do propio eu. Para disipar dúbidas escollín a cita de Gao Xingjian: “Eu non sei se tes reflexionado verbo desa cousa estraña que é o eu. Muda cando se observa, como cando fixas a ollada nas nubes do ceo, deitado na herba”. O eu é o que muda cando un escribe ou cando inventa personaxes, cando os modifica e retorce, pois esa é ocupación primordial do narrador, contar historias que non se saiba ben se son verdadeiras ou falsas. —Tamén está tratado o tema da relación de poder que se crea entre médicos e pacientes en psiquiátricos, que non parecen seguir uns métodos moi éticos. Hai aí unha vontade de crítica? Haina. Non podería ser doutro xeito. Esa crítica hai que situala en tempo e lugar. Daquela eu lía a Basaglia e sobre todo a David Cooper (o que ‘inventou’ o termo antipsiquiatría). Eles falaban dos trastornos mentais como resultados de fenómenos sociais. Eu sigo pensando que a que está doente é a sociedade.