Teño unha whipala comigo desde hai preto de trinta anos. Regaláronma uns indíxenas da Amazonía do Ecuador, con ocasión dos encontros que tiven con eles nuns meses que pasei nese pais a mediados dos anos 90. A whipala, coas cores do arco vella, é o símbolo da unión de tódolos pobos indíxenas, sobre todo na Amazonía. Daquela era pouco coñecida aquí; unhas décadas despois éo moito máis. Nas últimas semanas está de actualidade como símbolo da plurinacionalidade boliviana á que Evo Morales e os seus gobernos deron carta de cidadanía; é erguida polos indíxenas que baixaron da montaña cun berro nas rúas: “¡Que vuelva Evo!”. Como outros pobos de América Latina estanse a erguer contra a opresión da burguesía, que odia ao diferentes, e o capital, que quere roubarlle as súas terras. A represión en Bolivia e Chile está a ser brutal, con ducias de mortos e miles de feridos; en Colombia lévano facendo a diario desde hai moitos anos, asasinado lideres populares tódolos días.
“Como una espesa niebla nocturna, el odio recorre vorazmente los barrios de las clases medias urbanas tradicionales de Bolivia. Sus ojos rebalsan de ira. No gritan, escupen; no reclaman, imponen –escribía hai uns dias Álvaro García Linera, vicepresidente de con Evo Morales-. Sus cánticos no son de esperanza ni de hermandad, son de desprecio y discriminación contra los indios. Se montan en sus motos, se suben a sus camionetas, se agrupan en sus fraternidades carnavaleras y universidades privadas y salen a la caza de indios alzados que se atrevieron a quitarles el poder… Cantan consignas de que ‘hay que matar collas [os indios]’, y si en el camino se les cruza alguna mujer de pollera la golpean, amenazan y conminan a irse de su territorio… La mujer es su víctima preferida… Cuando son muchos, arrastran la Wiphala, la escupen, la pisan la cortan, la queman. Es una rabia visceral que se descarga sobre este símbolo de los indios al que quisieran extinguir de la tierra junto con todos los que se reconocen en él” (celag.org).
Evo e os seus gobernos foron redistribuíndo a riqueza do país na ultima década, foron construíndo unha democracia intercultural, máis igualitaria; non sen dificultades. Pero a burguesía e os intereses das multinacionais non podían permitilo. Sobre todo habendo de por medio a metade dos recursos mundiais do cobizado litio. Montaron unha farsa sobre eleccións amañadas e botaron fora á policía e o exército, en tempos fieis a Evo.
O golpe de estado que se deu contra o lexítimo presidente boliviano e a reacción popular na súa defensa foi tinguindo de sangue todo o país, sobre todo a capital. A senadora Jeanine Áñez, unha tiparraca burguesa que se arrogou a presidencia interina do país, entrou no Parlamento erguendo blasfemamente a Biblia, e dicindo que por fin botaron fora del os ritos satánicos, aludindo ás manifestacións relixiosas e culturais dos indíxenas. Unha publicación cristiá erguía a voz con razón: “Levar a Biblia ao Parlamento e usar a violencia contra os pobres e a poboación indíxena, no nome do Deus cristián, significa recuperar as prácticas colonialistas do pasado... O ingreso coa Biblia no Palacio do Governo do grupo que obrigou Evo Morales a renunciar estigmatiza o perigoso vínculo entre a política autoritaria e a explotación da relixión” (Riforma). E a min chegábanme dun amigo de aló algo moito peor que a blasefemia e a queima de whipalas: unha horripilante gravación con mozas e mozos asasinados botados en caixas de dous en dous.
Antes deles foron as ducias de mortos causados pola policía represora nas revoltas de Chile contra un goberno inxusto, uns salarios de miseria e unhas forzas represivas que manteñen vivo o espírito de Pinochet. Esa forzas represoras até chegaron a torturar e colgar na forza a una moza mimo.
E nos últimos dias as multitudinarias manifestacións populares pacíficas en Colombia pola dignidade e a conciencia. Un pobo farto; non só da corrupción dos seus gobernos e o inxusto reparto da riqueza –Colombia é o segundo país máis desigual do mundo, despois de Haití-, senón do asasinato sistemático dos líderes indíxenas e populares, sindicais, etc. Coñezo mellor este país que outros de América latina, pois estiven nel dous anos e medio; vin a miseria nas rúas de Bogotá e sobre todo nos inmesos barrios de Ciudad Bolivar, Soacha, Kennedy, nas rúas do Bronx... E máis ainda no medio rural esquecido, sen infraestruturas, nas veredas do Casanare, no Meta... Escoitei os relatos de centos de mozos e líderes asasinados, torturados, por membros do exército e sobre todo polos paramilitares; escoitei a voz das mulleres ás que asasinaron os seus fillos como “falsos positivos” (mozos de barrios populares secuestrados e asasinados como se foran guerrilleiros, para xustificar a necesidade do incremente dos efectivos militares, que fixo o presidente Alvaro Uribe nos seus dous mandatos). Palpei o medo a falar e dicir as verdades sobre todo en público; a min dicíanme que me estaba a buscar unha bala calquera día polo que falaba en alto, sen medo. Pero ese medo vaise perdendo algo, porque a xente xa non pode máis. Por iso din cousas coma estas: “No soy el indolente, soy el consciente. El hijo de la madre con pensión miserable. El que gana 30 veces menos que su jefe. El que murió en la fila de la espera… No soy uno solo, porque hoy somos todos, porque hoy abandonamos el individual Yo”.
Este pobo, estes pobos, estanse a erguer pola liberación, a xustiza e a paz; ainda que pagando a súa ousadía con paos, tortura e morte. Pero, como dicía Neruda nos seus coñecidos versos: “Podrán cortar todas las flores, pero no podrán detener la Primavera”.
