O sentido dos mestres

N o 25 de xaneiro recibimos a fatal noticia do falecemento de Xosé Manuel Pazos Varela. O impacto foi devastador e o único consolo posíbel é o de comprobar que a súa presenza continúa intacta na pegada do seu facer constante e incansábel dentro da vida política e, especialmente, na vida teatral. Docente, político, dramaturgo e tradutor, Xosé Manuel foi ante todo un mestre capaz de abrir vías e sinalar horizontes colectivos cara aos que avanzar. Neste momento amargo no que sentimos a privación da súa compañía e do seu humor intelixente, a primeira necesidade é a de manifestar gratitude infinita por facer do amor polo teatro un sinal de identidade de todo un municipio. Sen dúbida ningunha, os seus pasos foron detonadores de múltiples camiños que hoxe habitan a nosa escena e, malia todas as adversidades, seguen "alucinando intensamente". Pazos Varela axudou a tecer o ecosistema cultural que hoxe existe no Morrazo e cuxa vitalidade se observa na Escola de Teatro de Cangas, o espectáculo colectivo A defensa da vila: María Soliña ou a existencia dunha Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo. Hai un ano puidemos volver con el sobre os seus propios pasos para descubrir as súas memorias na vila zamorana de Lubián, onde se iniciou como profesor antes de acadar o seu destino definitivo en Cangas, onde exerceu como alcalde nos últimos anos. Naquel reencontro co pasado xa quedaba patente o activismo cultural que desprendía e que trasladaría a Cangas con múltiples iniciativas que desembocarían na construción do auditorio que, a día de hoxe, clama por levar o seu nome. Co seu impulso, en 1986 nace Teatro de Ningures como compañía profesional coa que desenvolve un traballo intenso nas diferentes disciplinas escénicas e, especialmente, como dramaturgo e tradutor. Proba disto son algúns dos recoñecementos obtidos -como foi o Premio Max por Emigrados- ou as múltiples pezas asinadas que fixeron accesíbeis en galego títulos clásicos e contemporáneos nun tempo no que comezaba a configurarse o noso teatro profesional. A forza de traballo, Pazos Varela axudou a tecer o ecosistema cultural que hoxe existe no Morrazo e cuxa vitalidade se observa na Escola de Teatro de Cangas, o espectáculo colectivo A defensa da vila: María Soliña ou a existencia dunha Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo que se mantén contra vento e marea e que sempre ofreceu referentes internacionais e propiciou un diálogo con Portugal. Así, desde Terra de lobos ás Espécies lázaro cuxo ensaio iniciamos o día da súa despedida, todos os camiños conducen a Xosé Manuel. Desde o equipo da Revista Galega de Teatro, Xosé Manuel Pazos contribuíu tamén a divulgar, a difundir e a reflexionar sobre as artes escénicas. Durante anos tivemos a oportunidade de aprender del, tanto cos seus artigos publicados, as pezas orixinais e as súas traducións como coas últimas revisións que realizaba antes de entrar a imprenta. Asomarse sobre as páxinas da publicación é tamén unha forma de aproximarse á súa voz inmortal. Dentro desas páxinas, hai unha fotografía na que é posíbel ver a Xosé Manuel xunto ao director colombiano Enrique Buenaventura durante o II Festival Iberoamericano de Teatro de Cádiz. Nela está contido o sentido dos mestres: aqueles que abren camiño e nos colocan sobre os pasos.