“O proceso de paz en Colombia avanza, mais hai riscos por unha elite que ten moito a perder”

- Cales son os contidos e os obxectivos do plenario do MCB que vai decorrer na Habana?

- A reunión ten basicamente dous obxectivos. Por unha banda, reactualizar os documentos fundacionais e a, por dicilo así, arquitectura político-ideolóxica do MCB (Movemento Continental Bolivariano), que é o espazo que se funda en 2003 e o último congreso, como congreso formal, foi en Caracas en 2009. Iso leva á necesidade de abordar os novos escenarios abertos nestes anos, desde a crise á influencia de ideoloxías reformistas no movemento popular, como pode ser a nova doutrina do Vaticano e o Papa Francisco. E un segundo obxectivo é ter unha información directa, de primeira man, dos avanzos nas negociacións que están a manter as FARC-EP e o Estado colombiano.

É un, por dicilo así, 'mini-congreso' ou reunión alargada da presidencia colectiva do MCB. A presenza de Galiza na MCB é unha presenza que axuda á solidariedade internacional de alá para acá e de acá para alá: dar coñecer a loita do noso pobo e ao tempo dar a coñecer aquí as experiencias de loitas revolucionarias.

“Colombia, con Siria e O Congo, é o país con máis deslocados internos, 5 millóns de persoas, campesiños aos que se lles expulsou das súas terras por parte da gran oligarquía. E máis da metade dos sindicalistas que cada ano se asasinan no mundo son colombianos”

- Que recepción ten a esquerda latino-americana de Galiza. E sabemos ben aquí, mesmo nos círculos máis politizados, a realidade da esquerda dalí?

- Na militancia galega máis comprometida si que hai un coñecemento profundo de América-latina, polo menos nas xeracións de 50 anos ou máis, onde está presente toda a experiencia do Che Guevara, da Revolución Cubana, da Unidade Popular chilena, da Nicaragua sandinista... E tamén do proceso colombiano, se ben aquí hai unha visión equivocada en parte da esquerda que asume a visión distorsionada dos media.

A respeito do coñecemento da Galiza na esquerda latino-americana é algo moi difuso. En primeiro lugar, o termo 'galego' nesa zona indentifícase con 'español', o que xa é un problema de entrada para explicar a nosa loita. Segundo, Galiza vese como unha rexión de España de onde partiron centos de miles de persoas a traballar alí e que son xente moi traballadora.

Un dos problemas do movemento nacional galego é que non prestou atención ao traballo internacional, a situar Galiza e a súa loita nese escenario. Tense feito, é certo, en determinadas etapas históricas, mais nunca dun xeito constante. A nosa presenza no MCB permitiunos dar a coñecer o que é Galiza, unha nación sen soberanía que sofre opresión polo Estado español.

A pegada galega está moi presente en historias importantes da loita de liberación nacional e da loita revolucionaria en América-Latina. Na construción dos principais sindicatos do Cono Sur había galegos, así como na do Partido Comunista de Arxentina., pasando pola presenza galega na Revolución cubana ou o coronel Caamaño en Santo Domingo. Quizás onde menos houbese esa pegada fose en Colombia, nunca foi un país de recibir moita emigración.

- Consideras que a esquerda galega coñece a realidade do conflito colombiano?

- Hai unha parte da esquerda que asume o discurso, nada inocente, de falar das FARC como 'narco-guerrilla' ou de que nada ten a ver coa loita popular. Colombia, con Siria e O Congo, é o país con máis deslocados internos, 5 millóns de persoas, principalmente campesiños aos que se lles expulsou das súas terras por parte da gran oligarquía. Outro dado para coñecer a realidade de Colombia: a metade dos sindicalistas asasinados cada ano no mundo son colombianos. No que vai de 2015 foron centos os sindicalistas, activistas sociais, líderes indíxenas asasinados polo palamilitarismo ou o Exército e Policía. Ou sexa, estamos nun país onde o terrorismo de Estado é especialmente sanguinario, cunha oligarquía co total apoio de EUA, que ten en Colombia 7 bases militares.

“Hai un clamor popular a prol dunha solución negociada a este conflito”

- Como se chega a este proceso de negociación, que é a cuarta tentativa en acadar a paz entre as partes en conflito?

- As FARC teñen 51 anos de vida. Naceron como unha organización de auto-defensa campesiña fronte á guerra da oligarquía colombiana con calquera tipo de disidencia. O desenvolvemento das FARC nestas cinco décadas baséase nun plan estratéxico, que segue vixente, no que fala da toma do poder como obxectivo. Unha toma que pode ser por dúas vías: ou quer a derrota militar do exército e a toma de Bogotá polas armas; ou quer mediante unha alianza cos diferentes sectores populares, que leve a unha vitoria electoral ou un movemento de masas que force a unha refundación do país abrindo un proceso constituínte.

Despois de 51 anos, a oligarquía colombiana non foi quen de derrotar nin politica nin militarmente as FARC. Nomeadamente nos últimos 13 anos, nos que após o anterior proceso negociador que racha unilateralmente o Estado, este aplica a maior ofensiva contra-insurxente que se coñecese até entón, o que se denominou como 'Plan Colombia' e onde EUA meteu aí a tecnoloxía militar máis avanzada e sofisticada. Unha contra-ofensiva onde tomaron parte desde o Mossad israelita até os servizos de intelixencia de Europa. O Estado foi liquidando os principais comandantes das FARC pensando que iso ía provocar o derrumbe da guerrilla. Lograron matar Raúl Reyes, 'Mono' Jojoy, Alfonso Cano (comandante en xefe)... E todo isto mentres había contactos e diálogos para lograr un espazo no que poderse sentar a negociar. Cando asasinan Alfonso Cano, as FARC non rachan esas canles de diálogos, resistiron.

Ben, aí chégase a un empate estratéxico. As FARC chegan á conclusión de que non van tomar o poder polas armas. E o Estado asume que non é quen de derrotar as FARC. Aquí quería engadir unha cuestión: a queda da URSS afectou negativamente moitas guerrillas e movementos insurxentes en Latinoamérica. Mais non ás FARC. O Partido Comunista colombiano non era de obediencia soviética e non tiña esa 'dependencia exterior'. É algo que todos os pobos en loita debemos aprender: que non debemos depender nunca do exterior, por moi aliado ou amigo que sexan.

É máis, é a partir da queda da URSS cando as FARC protagonizan o seu maior accionar militar e provocan os maiores reveses ao exército. E ese poder permitiu abrir as portas a un escenario de negociación porque o Estado asume que non é quen de vencelas, por moito apoio dos EUA que teña e moitos cartos que invista. E, como dixen, as FARC tamén asumen que non van derrotar o Estado polas armas. A todo isto engádese a existencia dun clamor a prol dunha solución negociada ao conflito colombiano.

- Mais agora en que punto está o proceso?

- Este proceso de negociación leva practicamente 3 anos e procura asinar un acordo de paz. Está bastante avanzado, parte dos temas máis espiñentos xa están fechados e hai un pre-acordo que se presentou o 23 de setembro. Porén, o documento que está fechado e conta co aval de Cuba como país anfitrión das negociacións e dos estados garantes do proceso, aos 2 ou 3 días de darse a coñecer, xa houbo representantes do goberno colombiano que fixeron unha lectura do mesmo moi diferente ao que este contiña. Por exemplo, falan de entrega de armas cando no documento nada se di diso, senón que se fala de deixar as armas; afirman que os comandantes van ser xulgados, que non vai haber amnistía para os guerrilleiros..

“Este proceso baséase en catro eixos principais: diagnóstico sobre a verdade do que pasou en Colombia nestas décadas; non deixar impunes os crimes; reparar as vítimas e sentar as bases para que este conflito non se repita”

Este proceso baséase en catro eixos principais: facer un diagnóstico sobre a verdade do que pasou en Colombia nestas décadas; non deixar impunes os crimes; reparar as vítimas e sentar as bases para que este conflito non se repita. E para iso hai que dar solución ás causas que están na orixe do mesmo, o que implica distribución das riquezas e camiñar cara unha Colombia máis xusta e un país soberano. E iso só é posíbel coa abertura dun proceso constituínte, coa ruptura democraticamente.

Mais toda a experiencia histórica demostra que hai que ter unha enorme cautela, unha gran prudencia, porque o goberno e oligarquía colombiana non van cumprir os acordos agás que haxa un gran movemento popular que lle obrigue a elo. Na memoria das e dos colombianos está moi presente como acabou nos anos 80 a tentativa da esquerda de facer política a través da experiencia da 'Unión Patriótica': máis de 5.000 militantes asasinados. Entre eles, alcaldes, deputados, senadores, candidatos á presidencia da República... Unha matanza.

- Que riscos e ameazas enfronta este proceso de paz? Hai perigo de que, chegados a determinado punto, o Estado aposte nunha involución?

- Si que hai ese risco. Para empezar, todos os altos cargos militares e políticos involucrados en matanzas de civís non creo que estean moi dispostos a se someter a unha xustiza transicional e a pagar ou recoñecer os seus crimes. Aliás, hai unha parte desa oligarquía que se adica á industria agro-exportadora e con grandes vínculos con multinacionais, unha oligaquía afeita á toma 'por asalto' de territorios de Colombia de gran riqueza mineira, que non van estar dispostos a que haxa profundas mudanzas. Por iso que este proceso avance vai depender da correlación de forzas. E ten que ir acompañado de medidas: a paz non é a ausencia de guerra, é que se solventen as causas que orixinan o conflito.

Mais no caso de Colombia hai máis actores envoltos no conflito que hai desde hai décadas. Por exemplo, o ELN, o Exército de Liberación Nacional, que leva varios anos de contactos para sentar as bases que abra un proceso de negociación.

- Que apoios e valedores ten este proceso de paz?

- Mesmo os EUA deron o seu apoio ao documento asinado o pasado 23 de decembro, así como o Vaticano ou a Unión Europea. Mais a ver como se concretiza iso. Iso serve para que desde o ponto de vista da información fique desmontada esa gran manetira que falaba das FARC como 'narco-guerrilla'.

As FARC e a insurxencia imaxino que farán unha 'ofensiva internacional' para explicar a súa postura. A ver se volven a Galiza, aquí xa estiveron en 1997 da man do COSAL, claro que daquela non estaban en listaxes de grupos terroristas.

“O movemento soberanista galego precisa urxentemente unha reorganización”

- Que consecuencias pode ter tanto a nivel xeo-estratéxico como político este proceso nesa área tan ´delicada´do planeta e onde conflúen tantos intereses?

- É algo complexo. Colombia é o principal espazo de agresión contra a revolución bolivariana. EUA ten aí sete bases militares. Se algún día hai ataques a Venezuela, estes virían por mar e pola súa parte traseira, que é Colombia. Se se desactivan as guerrillas (a insurxencia colombiana xoga un papel de tapón evitando agresións por esa zona) pois as posibilidades de agresión son enormes.

Estamos nun momento de transición e de enormes cambios en América Latina. A derrota do neo-liberalismo a finais dos 90, da aparición do 'chavismo' e a súa expansión, da construción de espazos de integración e cooperación rexional (ALBA, Mercosur,...)... Mais agora unha boa parte dos gobernos progresistas e anti-imperialistas están debilitados. Por exemplo, non é o mesmo a situación da revolución bolivariana hoxe que hai 5 anos, e o mesmo se pode dicer de Bolivia.

Iso, unido ao proceso de negociación de Cuba e EUA crea un novo escenario. Por iso, todos os pasos que se dean neste mosaico están inter-relacionados. Eu, persoalmente, considero que a historia da loita de clases ao longo do século XX e o que vai de XXI demóstranos que a vía electoral é inviábel para cambios e mudanzas estruturais.

- Sabendo como acabaron outros procesos de paz en Lationoamérica (Salvador, Guatemala, por exemplo) onde o fin do conflito e sinatura de acordos derivou no remate da violencia armada, mais non en cambios estruturais de maior xustiza ou democracia para a poboación... existe ese risco en Colombia?

- O contexto internacional variou radicalmente nestes anos. O proceso de desmobilización das guerrillas salvadoreña e guatemalteca estaban vinculadas daquela ao fin da URSS. Dependían da Unión Soviética vía Cuba. E no momento en que ficase sen apoio material e político, porque Cuba cambia a súa política coa queda da Unión Soviética, desmóntase todo. Por iso é importante que toda loita, todo proceso de emancipación dependa das propias forzas, non do exterior.

Aliás, a guerrilla colombiana leva 50 anos amosando que non se lle pode derrotar e dando exemplo de consistencia ideolóxica e política. Nada indica que iso vaia mudar no futuro.

- Militas no independentismo desde hai tempo e con responsabilidades orgánicas neste tempo en varias das súas formacións. Nestes últimos meses houbo transformacións no escenario do independentismo, como a desapareción de AMI e Nós-UP, por xemplo. Que análise fas, xa non só do independentismo, mais do soberanismo galego?

- O movemento patriótico galego necesita con urxencia unha reformulación integral, hai que reordenar o campo da esquerda nacionalista, soberanista e independentista. Todo constata que a españolización é imparábel: crise demográfica, sectores produtivos nacionais destruídos.... a estratexia que segue o nacionalismo peca de miopía, de tacticismo eleitoral, estámolo a ver agora: o debate sobre o grupo parlamentar en Madrid, como se iso fose a cambiar cualitativamente as cousas. O que cambia as cousas é un pobo organizado, mobilizado, unido.

A esquerda independentista está dividida, debilitada, fragmentada. Hai que camiñar cara á construción dunha única organización patriótica, socialista e feminista na Galiza que aglutine a toda a esquerda nacionalista e independentista, política e social.