A confluencia vive en crise, froito das liortas internas saldadas coa ruptura do grupo parlamentar, mais Antón Sánchez non tira a toalla. Aniña nel a idea clara de que ás veces os proxectos avanzan a base de ir madurecendo as súas propias contradicións. Nesta conversa con Sermos, enfatiza que a achega de Anova é a de afirmar que si hai futuro para o proxecto rupturista, como o demostraría o feito de que naqueles ámbitos nos que mellor funcionou, as "mareas das cidades", o autodenominado espazo da unidade popular mantén cotas de apoio popular nada desprezábeis, na contorna de 20% dos votos.
Como vai o proceso de reflexión no seo de Anova cara á IV Asemblea Nacional da formación?
Estamos a facer asembleas territoriais, locais e comarcais, para escoitar a militancia e tamén temos previsto abrir o contacto e o diálogo con colectivos sociais e mesmo coa xente das mareas coas que partillamos loitas durante todos estes anos. Facémolo coa concepción clara de que hai un cambio de etapa e que non estamos perante unha asemblea ordinaria calquera, senón que cómpre volver enfocar o noso proxecto despois dun ciclo que rematou nas eleccións municipais pasadas, un ciclo ao que queremos dar continuidade, mais desde a reflexión e a decisión da xente.
Podemos falar de refundación ou é unha palabra moi grosa?
Iso vaino definir a propia reflexión que está en marcha, daí que a quixésemos facer entre setembro e outubro, para que fose unha asemblea aberta. Polo que vai xurdindo no debate, as conclusións non van ser nin moito menos renegar do que temos feito, mais si no sentido de reorientar certas cousas e de resetear tamén certas liñas, non? Nestes sete anos, Anova fixo unha aposta moi forte e coherente na liña da unidade popular e de ruptura do réxime, sempre coa perspectiva de ir acumulando forzas para ter a potencia suficiente con vistas a pór en apuros ao establishment. Houbo avanzos moi grandes nese aspecto, a sociedade galega respondeu espectacularmente sempre, mais tamén o tempo foi pasando e agora temos sobre a mesa unha serie de cuestións que hai que volver revisar. E, ben, esa aposta na unidade popular organizativamente tamén tivo unha serie de consecuencias que debemos avaliar. O debate está aberto e estou certo de que vai ser un revulsivo.
Non participaron nas eleccións xerais a pesar de teren tido dous escanos na pasada lexislatura no Congreso (Miguel Anxo Fernán Vello e Alexandra Fernández) e tampouco o fixeron nas europeas, embora no seu momento teren proposto o nome de Lidia Serna como candidata. Moitos sectores da confluencia continúan sen entender esa decisión.
Ben, foi unha decisión eminentemente política. Tiñamos claro que había que tratar de concluír o ciclo das eleccións locais porque pensabamos que as mareas municipais foran os ámbitos onde mellor se expresou esa unidade popular dentro da diversidade. Tiñamos claro que era moi importante para o futuro que tivesen o maior éxito posíbel. Mais tamén é certo que o que estamos a vivir é unha crise política do proxecto e, por tanto, temos que volver falar de política para tracexar mínimos políticos comúns, como xa o fixemos en 2012, en 2015, asuntos que naquela altura estaban claros e que agora hai que volver tracexar. Non vimos, nin nas xerais nin nas europeas, un proxecto que para nós fose coherente cos principios que vimos defendendo como Anova. E ante esa situación –e sen querer fragmentar máis o panorama político nun contexto marcado pola ameaza da chegada da extrema dereita ao goberno do estado– pois Anova decidiu non participar. Non renunciamos a restabelecer o proxecto, pero ese proxecto ten que ter encaixe nunhas liñas nas que nós podamos acreditar. E a liña é a impugnación do réxime de 1978. E cando dicimos iso poden parecer palabras bonitas ou que non teñen contido, mais vaiamos á concreción.
Nas políticas concretas, tanto nos concellos como no Parlamento galego ou na vida da xente, atopámonos sempre cos límites que estabelece o réxime do 78. Ben sexan laborais —onde ao final PSOE e PP coinciden nas reformas laborais— ben sexan a escala do sector enerxético na Galiza, onde estamos a sufrir un espolio por non termos capacidade de decisión como país. Límites tamén que se impoñen sobre os dereitos nacionais no Estado, por non falar das políticas de austeridade, co PP, PSOE e Cs a concordaren con elas... Por tanto, continúa a ser necesaria unha alternativa que desafíe todo iso, unha alternativa que pasa por dúas cousas. A primeira, estabelecer un programa político rupturista. A segunda, conseguir a potencia social necesaria para soster ese movemento. O que vemos despois das municipais é que o inimigo a bater continúa a ser o espazo das Mareas porque foi o actor que conseguiu preocupar máis aos poderes. Non hai ningunha outra forza ou movemento político que recibise os ataques de que foron obxecto as mareas municipais e iso é porque o réxime sabe que nelas hai unha liña política que desafía o seu dominio e que o fai cunha potencia suficiente para pór en risco a súa hexemonía.
Non vimos, nin nas xerais nin nas europeas, un proxecto que para nós fose coherente cos principios que vimos defendendo como Anova
Di que onde mellor funcionou a unidade popular foi no ámbito municipal, mais as mareas perderon as eleccións.
As eleccións pérdense por múltiples razóns, endóxenas tamén, por suposto que dentro de cada unha delas se pode facer autocrítica das cuestións estritamente locais, mais é evidente que houbo un marco xeral exóxeno que non beneficiou as mareas. O contexto xeral non foi nada favorábel. Alén do acoso mediático, os gobernos das mareas viron como se estabeleceron contra eles alianzas de forzas que en teoría están en dúas beiras distintas, refírome a PP e PSOE. Logo está claro que a situación do espazo a nível nacional non axudou nada, como tampouco o feito de que viñésemos dunhas eleccións xerais co PSOE navegando co vento a favor. E digo todo isto con independencia da análise que cada unha das mareas teña que facer a nível local. En todo caso, o que si funcionou foi a integración de diferentes sensibilidades, culturas políticas e organizacións, en torno a un proxecto común. E eu seino ben porque ando por todo o país e na maior parte das mareas a identificación co proxecto era total, coas políticas de parte a ficar nun segundo plano. E iso é unha realidade, máis alá do electoral. E mesmo nese plano, é certo que os resultados foron maos e non satisfactorios, mais por exemplo hai que dicir que en Santiago de Compostela ou na cidade da Coruña e en moitas vilas, mantense unha percentaxe de voto por volta de 20%. É un espazo político aínda considerábel que desde logo non hai que desbotar.
Supoño que no debate en curso en Anova tamén reflexionarán sobre a ruptura do grupo parlamentar de En Marea. Vostede como a explica?
Eu explícoa, por un lado, dentro desa crise do proxecto e tamén explícoa dentro dunha actuación irresponsábel da dirección. Nunca intentou entender o que era este espazo e quixo meter todo o que era un movemento plural e diverso no corsé dun partido clásico. Quixeron subverter a natureza dun movemento que non encaixa no deseño dos partidos convencionais, organizacións verticais cun secretario xeral ao mando. Iso foi un proceso paulatino que remata en crise de proxecto. Non digo que haxa responsabilidades únicas, nisto fuxo do maniqueísmo, mais penso que a responsabilidade da dirección é obvia, a súa actuación foi moi pouco responsábel, moi pouco pensando na xente, sempre foi pensando en claves internas e de vitorias de parte. Todo acaba resultando nunha crise do proxecto no seu conxunto que obriga a que nos volvamos sentar a falar de que queremos para o futuro. En todo caso, a ruptura no Parlamento tampouco se pode entender pola dinámica propia do grupo, senón pola dinámica política de fóra da cámara, que evidentemente acaba afectando o traballo na institución. E a verdade é que eu si que tentei evitar este desenlace porque, mais alá das nosas diferenzas, adquiríramos un compromiso coa cidadanía para defender durante catro anos o programa co que concorremos como En Marea en 2016.
En Santiago de Compostela ou na cidade da Coruña e en moitas vilas, mantense unha percentaxe de voto por volta de 20%
Agora fican no grupo formalmente chamado En Marea con Podemos e Esquerda Unida. Preanuncia iso o desembarco futuro de Anova na marca Galicia en Común?
Imos ver, quedamos no grupo de En Marea con xente desas dúas organizacións e xente independente. E quedamos no grupo para desenvolver o traballo polo que fomos elixidos. E estamos a facer ese labor coa maior coherencia posíbel. Eu creo que hai que cumplimentar o compromiso e que hai outras cousas que se teñen que solucionar fóra de aquí [refírese ao Parlamento] e cun diálogo moito máis amplo. Nós apostamos sempre nun proxecto nado desde abaixo, galego, aberto a diferentes culturas políticas e organizacións e tamén á cidadanía indignada. Digo isto último porque continúan a existir as inxustizas sociais que deron lugar ao movemento indignado. E iso é o que hai que construír fóra e trataremos de que así sexa no futuro.
Está Anova abocada a ser a pata nacionalista dunha nova confluencia?
Nós, antes e durante estes sete anos, sempre fuximos de construír proxectos onde houbese patas nacionalistas ou non nacionalistas. Sempre tratamos de facer un proxecto republicano, contra o réxime do 78, onde estivesen claros os mínimos comúns, a loita pola xustiza social, contra as políticas neoliberais e tamén o respecto ao dereito de autodeterminación das nacións como solución democrática para o Estado español e para Galiza. E pensamos que eses mínimos valeron para ter un respaldo político moi grande durante estes anos e eu persoalmente creo que continúan vixentes. Anova evidentemente é unha organización nacionalista. Ten os seus principios e é unha ferramenta para conseguir os seus fins, mais non é un fin en si mesmo. O que decida Anova vaino decidir a súa militancia na asemblea, mais non podemos ir a ningures pensando en ser a pata nacionalista dun proxecto. Ou se supera iso e se ten un programa político común de xente plural e diversa ou non pode funcionar.
Villares dixo á prensa que En Marea xa tiña que ter roto no Congreso porque Podemos bloqueaba a axenda galega da formación e en concreto porque se negara no seu momento a que Fernán Vello asumise a voceiría...
No Congreso houbo cousas que foron mellorábeis e que non nos gustaron, De feito trasladamos o noso malestar, sempre tentando que o grupo de En Marea funcionase da mellor maneira posíbel e con coherencia co programa co que nos presentamos. Non hai que esconder que houbo conflitos dentro e que Anova exixiu que se cumprise cos compromisos, e que tamén houbo algunha interferencia. Finalmente Miguel Anxo Fernán Vello foi voceiro, e fíxoo dun xeito moi positivo, mais hai cuestións que internamente houbo que discutir e superar.
Nós, antes e durante estes sete anos, sempre fuximos de construír proxectos onde houbese patas nacionalistas ou non nacionalistas
O fracaso da En Marea aparecida en 2015 non demostraría a inviabilidade da alianza de partidos de ámbito galego con formacións que teñen o seu centro de decisión en Madrid?
En 2015 fixemos un discurso rotundo e contundente, quer na defensa dos dereitos nacionais quer no confronto coas forzas do réxime. E tivemos o respaldo de 412 mil persoas na Galiza. Non creo que se lle poda chamar fracaso a iso. O que si é certo é que hai que revisar todos os erros cometidos, os incumprimentos, e hai que ver quen está disposto hoxe en día a apostar nesas liñas programáticas. Anova é partidaria de construír un suxeito político galego, rupturista, e que poida reunir toda a diversidade e pluralidade en torno a un programa político que vaia máis alá das etiquetas das organizacións. Mais iso dependerá non só do que nós pensemos, senón do que pensen outros e da liña que sigan esas forzas estatais acerca da ruptura co réxime do 78, un vector que non só se refire a cuestións políticas ou económicas, senón tamén aos dereitos das nacións. Ninguén se pode definir como forza rupturista se non se apoia unha saída democrática para as nacións do estado.
Nese sentido, Anova mantén a bandeira da quebra do réxime de 1978, mais a forza que ten unha dimensión máis grande no autodenominado espazo rupturista, Podemos, no canto de pór o acento aí, pono na necesidade de gobernar en coalición cun dos alicerces do vello bipartidismo, o PSOE. Aí hai unha certa contradición, non?
Esas son cuestións que se refiren a Podemos. Nós enunciamos a nosa posición porque o vemos nas cuestións materiais da vida da xente. Hai fenómenos que non acontecen porque si, acontecen porque hai unha estrutura do estado que así o determina. A enorme desigualdade, incrementada após a crise, é por algo. O espolio enerxético que sofre a cidadanía é por algo. A precariedade laboral, o mesmo. E por iso dicimos que cando queremos resolver todos estes asuntos por separado batemos cos límites que nos impón ese réxime. E impóñennolos ao final o PP, o PSOE e outras forzas que están sostendo esa estrutura de poder. E o asunto volve ser o mesmo, temos que desafiar eses límites e para conseguilo é preciso dispor da potencia necesaria. Cando ti queres sumar forzas ás veces é inevitábel ter que asumir contradicións. En posicións máis puristas, pois, non teriamos a potencia necesaria para retar o réxime. A nosa posición está clara. Outras formacións políticas terán que definir o seu papel e a súa liña. Nós como Anova acreditamos que continúa a ter vixencia este pensamento.
