—Fálenos da implantación das ikastolas. En que situación se atopan agora mesmo?
Estamos en todo Euskal Herria, temos un desenvolvemento máis ou menos regular e neste momento hai 111 ikastolas con arredor de 60.000 alumnos e alumnas e unhas 5.500 persoas traballadoras. Na nosa Comunidade Autónoma isto supón arredor de 18% do sistema educativo, en Navarra un pouco menos, arredor de 10%, e en Iparralde (País Vasco francés) estámonos a achegar tamén a ese 10%. Estamos moi asentados e somos unha referencia.
—Podería facernos a comparativa desa situación coa das Escolas de Ensino Galego Semente?
A situación de Semente é emerxente, parecida á das ikastolas hai anos ou á que pode haber hoxe en día en Iparralde. Vemos moi interesante a súa aposta por pór en marcha centros aínda que sexa con pouca matriculación, co pensamento de que a medio prazo iso se pode desenvolver. Na Semente hai xente moi militante que cre no proxecto e en nós, na nosa historia, vimos que é un aval moi importante. A participación da comunidade escolar, a relación coa xente e cos movementos populares, traballar dun modo autoxestionado... son elementos moi importantes para medrar.
—Estamos sempre no debate ensino público-privado, onde encaixan as ikastolas?
Temos unha aposta moi clara, cremos que o concepto do público non pode limitarse á titularidade, consideramos as ikastolas un servizo público, e evidentemente, a Semente tamén. Temos que romper co modelo do público vixente no Estado español, cremos que ese debate tamén está moi vivo na Galiza. A nosa chave é a autoxestión e cremos que hai que buscar outro modelo do público, que integre centros que sexan da titularidade da Administración e centros autoxestionados e que entre todos se poida colaborar. É evidente que tanto na Galiza como en Euskal Herria para o desenvolvemento da lingua e do currículo é fundamental que haxa centros que sexan motor popular porque se o deixamos nas mans da Administración podemos estar esperando cen anos sen que haxa movementos.
—A política lingüística depende do Goberno de cada país, desde esta perspectiva, que é o común e o discrepante entre a realidade galega e a vasca?
O que vemos no noso eido educativo é que houbo un freo moi importante na euskaldunización do alumnado, e para iso as diagnoses dos últimos dez anos puxéronnos alerta. A aposta polos modelos lingüísticos ten data de caducidade e temos que ir cara a un sistema de inmersión lingüística. A situación das ikastolas é moito mellor que a da escola pública, o resultado do noso alumnado é uns 25 puntos por riba do alumnado da pública que está no modelo máis euskaldún, pero iso non quita a preocupación. Temos un Goberno nacionalista que non acerta a artellar unha resposta neste eido. É evidente para nós que as ikastolas, neste momento, son áncora e osíxeno para o euskera. Ao falar coas amizades da Semente, vexo que a situación do galego no eido educativo é moi irregular. Xa non se trata de que sexan proxectos predeterminados, senón que máis ben van, na pública, ao arbitrio de cada centro e de cada proxecto e, por tanto, pode haber proxectos públicos cunha aposta decidida e proxectos que non teñan ningunha. É importante a aposta de Semente á hora de garantir o proxecto integral de todo o centro, que chegue non só á asignatura de lingua senón que sexa un elemento transversal.
—Cal é o seu vencello coa semente e os seus proxectos?
Que traballos en común están a desenvolver? A relación coa Semente está a ser intensa, a pandemia frustrou plans que tiñamos na primavera e que retomamos agora. A nivel cultural a implicación da Semente cos movemento sociais na Galiza é moi importante. Entre sistemas educativos de linguas minorizadas, que temos a opresión do castelán e do Estado español, é interesante poder facer cousas en común porque algúns dos problemas que temos son comúns. No aspecto organizativo a Semente aspira agora a crear unha organización nacional e iso é moi importante de cara á relación coas Adminstracións. E tamén queremos achegar ideas no ámbito do financiamento. Somos movementos populares que dependemos, en parte, das achegas do pobo, e vendo o éxito que tiveron en Compostela co crowdfounding para o Projecto Moas nós teremos que aprender un pouco, porque temos outras vías, mais é evidente que un éxito así é difícil de conseguir.
Movemento regueifeiro
Koldo Tellitu destaca a implicación desta escola coa regueifa como unha das moitas tarefas que vencella a Semente coa contorna e o movemento social. "Vexo como as sementiñas regueifan e coido que é moi interesante", destaca. "En Euskal Herria temos cos bertsolaris unha relación tamén moi importante", até chegar a organizar campionatos entre a xente máis nova.
"Pensamos que é fundamental ter relación cos movementos que fomenten a cultura vasca ou a cultura galega, neste caso", afirma o presidente de EHI (Euskal Herriko Ikastolak), que tamén destaca as relacións de Semente con centros sociais como a Gentalha do Pichel, Mádia Leva ou Artabria, "algo que tamén facemos nós cos movementos populares dos diferentes pobos de Euskal Herria para organizar festas, actos... Parécenos fundamental".
