Emerxencia 2021. Economía é ecoloxía. Estúpidos

Desde que arredor de 1820, o capitalismo e a Revolución Industrial desencadearon un proceso de crecemento económico e demográfico exponencial, construíuse un sistema de produción-consumo moi eficaz a custa de socavar as bases dos equilibrios naturais indispensábeis para o sostemento a longo prazo dunha sociedade humana civilizada. Visionarios como o ucraíno Podolinsky souberon ver xa en 1889 que “nos países onde triunfa o capitalismo, unha gran parte do traballo humano está encamiñado á produción de bens de luxo, que dicir, a unha disipación gratuíta de enerxía”. O primeiro experimento socialista, o soviético, foi incapaz de superar a concepción produtivista. Cara a finais dos anos 80 do século pasado, a Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE) utilizaba 0,41 toneladas de petróleo por mil dólares de produto e a URSS 0,99 toneladas. O último cuarto do século XX foi o da toma de conciencia, desde a precursora advertencia do Club de Roma Os límites do crecemento (1972) até O mundo no ano 2000 (1981), un encargo do presidente estadounidense Jimmy Carter. Este documento, despois de analizar a deforestación, a deterioración da auga, o clima, os recursos pesqueiros, a extinción de especies ou as emisións de CO2 concluía que “está a se esgotar o tempo para facer algo a fin de evitar esta situación”. Nada significativo, suficiente, se fixo. A conciencia da crise climática A década que vén de rematar foi a da extensión da conciencia sobre a crise ecolóxica, e máis especificamente sobre a crise climática. Agora son os organismos reitores do capitalismo global, as grandes empresas, os dirixentes das principais potencias, os que recoñecen a situación de risco extremo e os que se comprometen a lograr as cero emisións cara á metade do século. Porén, e esta é a cuestión chave, sen renunciaren ao crecemento económico, mesmo en sociedades altamente desenvolvidas e moi ricas. O capitalismo global é o gran culpábel coa súa adición ao aumento da produción, á xeración de necesidades e á incitación O que no tempo de Podolinsky era unha profecía, e no momento do Club de Roma e Carter, unha alerta para mudar o rumbo, transformouse nunha evidencia que se nos impón dramaticamente. O Secretario Xeral da ONU, António Guterres, proclama, “a mudanza climática é unha ameaza existencial para a supervivencia da vida na Terra, incluída, por suposto a vida humana”. O Árbitro Experto do IPCC (Panel Intergobernamental da Mudanza Climática), Peter Carter, advirte que nos movemos xa no ámbito de 1,50C sobre a media anterior á revolución industrial, quer dicir, no límite que non debemos superar para evitarmos consecuencias catastróficas, “trátase dunha emerxencia para o noso clima, para os nosos océanos... Este non é un dos desafíos que enfrontamos, senón o desafío que enfronta a humanidade”. Cada ano bátense recordes climáticos e o obxectivo de lograrmos emisións cero debe alcanzarse en anos e non en décadas, xa que o CO2 atópase no nivel máis alto en 23 millóns de anos pondo en cuestión “a supervivencia dos nosos fillos, non a supervivencia dos nosos netos”. O clima como sistema complexo O clima terrestre é un sistema complexo. A modificación substancial dun parámetro, a concentración de CO2, desencadea fenómenos de retroaccións climáticas en cascada que levarán o conxunto do sistema a outro equilibrio radicalmente diferente. A finais de outubro, o científico Örjan Gustafsson comunicou desde o buque de investigación ruso R/V Akademik Keldysh que o sistema de hidratos de metano conxelados en Siberia Oriental “foi perturbado e o proceso continuará”. Os depósitos de metano preservados desde hai centos de miles de anos no permafrost submarino están chegando á superficie e á atmosfera. O metano ten un efecto invernadoiro 80 veces máis potente que o CO2. Retroacción. A desaparición do xeo ártico polo quentamento global reduce a capacidade de reflectir a radiación solar contribuíndo ao aumento das temperaturas. O aumento das temperaturas desxea o permafrost liberando metano que contribúe ao quentamento global. Para Carter “estamos a transformar o clima dos últimos anos, converténdoo nun clima completamente diferente que non é un clima agrícola”. Por iso a gran cuestión económica do ano 2021 é a cuestión ecolóxica. O capitalismo global é o gran culpábel coa súa adición ao aumento da produción, á xeración de necesidades e á incitación ao consumo. Nosoutros a maioría social, a cidadanía, temos a responsabilidade de obrigar os dirixentes políticos a domesticar o capital e iniciar xa outro camiño fóra do produtivismo e do capitalismo. Un camiño que fará máis necesaria unha enorme redución das desigualdades que permita a satisfacción das necesidades básicas de todos. Temos até novembro para desenvolver unha gran mobilización que aumente a conciencia social e faga posíbel a viraxe. Que as que nos sucedan non teñan que mirar atrás e sinalarnos, “era a ecoloxía, estúpidos”.