O 3 de decembro celebrouse o Día Internacional das Persoas con Discapacidade. Algo máis de 231.000 persoas en Galicia temos esta condición (e 39.000 temos recoñecida tamén a situación de dependencia). Ata aquí os últimos datos oficiais, publicados pola Xunta en 2017. Agora, imos falar da realidade.
Detrás deses números hai discapacidades, en plural. Hai persoas con problemas, limitacións e vidas moi diversas. Tamén hai soños, necesidades, plans con amigos, estudos, vida social, sexo e facturas que pagar. Exactamente igual que o resto das persoas da nosa contorna. Como afirma o xornalista zaragozano Raúl Gay no seu magnífico libro Retrón. Querer es poder (a veces), editado por Next Door: “Como mínimo, ter unha discapacidade fai a vida máis difícil. Hai quen argumenta que vive nun mundo deseñado para persoas sen discapacidade e que ese é o problema, non a súa discapacidade. É relativo. Creo que hai que ser realistas e aceptar que as persoas con discapacidade somos excepcións dentro da sociedade, sen que iso signifique que debamos ser excluídos dela (...). O problema non é a discapacidade «per se», senón ter os medios para tratar con ela. Se es retrón, mais che vale ter cartos. Do contrario, os problemas que implica a discapacidade vólvense case imposibles de resolver. (...)”. . Si, señoras e señores: resulta custoso para o peto da inmensa maioría das persoas. Aquí é onde debería entrar a política social, destinada en orixe a compensar eses custes que, malia resultárennos imprescindibles, non todos podemos afrontar. Si, xusto esa que tantos recortes vén sufrindo desde hai anos.
En efecto, ter discapacidade non é unha heroicidade. Non é bonito, nin divertido. Non é un agasallo de ningunha divindade, nin fomos escollidos pola nosa meirande capacidade de sufrimento para amosarlle ao mundo cómo enfrontarse ás dificultades da vida. Simplemente é unha desvantaxe máis ou menos complexa, sempre atroz, que che obriga a ver o mundo con outros ollos. Continúa Raúl Gay, afectado de focomelia, unha polimalformación conxénita: “Creo que o verdadeiro problema para unha persoa con discapacidade é ter unha vida digna. Se tes iso, a felicidade non semella tan afastada. Pero non todos os discapacitados teñen unha vida digna: moitos están recluídos nas súas casas, teñen serios problemas para adquirir as axudas técnicas que necesitan, non poden dispoñer dun asistente persoal que lles permita ter certa autonomía, teñen vetado o acceso a unha educación ou a un traballo... Existen moitas limitacións que son previas a calquera debate sobre a felicidade”. Por iso, entre outras cousas, existe este Día Internacional das Persoas con Discapacidade. Para lembrar que todos temos dereito a unha vida digna, sen exclusións, con formación, traballo e vida social. Temos dereito a que se nos deixe decidir libremente sobre o que nos afecta. Temos dereito a esixir que desaparezan as barreiras arquitectónicas que nos limitan. Temos dereito a prestacións dignas para atender as necesidades derivadas dunha situación que non eliximos (pagar cadeiras de rodas, calzado ortopédico, axudas técnicas, asistentes persoais). Temos dereito a unha escola inclusiva onde non se discrimine a ningún estudante, e existan suficientes profesores e profesoras de apoio (grazas aos profesionais do ensino público por ese traballo tan necesario). Temos dereito a que non se nos mire con condescendencia, mágoa ou prevención. Temos dereito a ter voz propia.
Temos dereito a esixir que desaparezan as barreiras arquitectónicas que nos limitan. Temos dereito a prestacións dignas
Cada vez é mais frecuente ver persoas con discapacidade polas rúas, nos lugares de ocio, nas aulas e na televisión. Persoas de certa relevancia pública como Pablo Echenique, Teresa Perales ou Juan Manuel Montilla El Langui, contribúen a visibilizar esta condición nos medios de comunicación. Iso é un motivo para á esperanza, pero non para a autocompracencia. Queda moito camiño por andar. Especialmente cando a discapacidade está acompañada doutra circunstancia: ser muller. Esa explosiva combinación aínda da lugar a moitas situacións que semellan propias doutra época. Poño só dous exemplos vividos en carne propia: algúns médicos (sempre homes de mais de 50 anos, polo xeral) non me falan a min, senón ao meu acompañante e teño que explicarlles que son maior de idade, estou emancipada e non teño afectada a capacidade de comprender a realidade e tomar decisións, malia ter un certificado que me asigna un 70% de discapacidade. Noutra ocasión, a piques de coller un avión a Barcelona para dar unha conferencia na universidade homónima, alguén me preguntou se ía ao médico, estrañándose de que me acompañase alguén que non era, a todas luces, nin meu pai nin miña nai. O imaxinario colectivo do socialmente aceptábel segue mandando, e moito.
Persoalmente, non me gusta nada a denominación de persoa con diversidade funcional, tan de moda nos últimos tempos. Parece implicar de xeito sutil que as persoas con discapacidade temos algún tipo de poder especial a xeito de superheroes ou superheroínas (acaso non sangramos se nos mancamos? acaso non nos molestan e feren as humillacións? acaso non gozamos coas caricias e o afecto?). Ser discapacitado é duro. Ser unha muller discapacitada é durísimo. Pero non tanto como para ser considerados modelos, persoas ás que idolatrar ou sobreprotexer. Porque iso resulta máis castrador que a propia discapacidade. Axudar a unha persoa con discapacidade é unirse á loita pola dotación de recursos á Lei de Dependencia, é pedir pensións e axudas dignas, é pedir residencias para persoas maiores con discapacidade, é educar os nenos e nenas no respecto á diversidade, é estender a plataforma única en todas as cidades e vilas, é loitar por unha escola pública inclusiva de calidade. Todos os días son 3 de decembro cando hai tanto polo que loitar.
