A 'competitividade' que lastra a resposta á crise

A contribución porcentual ao PIB e á creación de emprego na Galiza das empresas altamente competitivas atópase á cola do Estado. Segundos os datos que vén de facer públicos o Observatorio GECE do Instituto Valenciano de Investigacións Económicas (IVIE) do Goberno valenciano, a achega das compañías de alta competitividade á riqueza galega caeu entre 2014 e 2018 en 13,6%. A baixa rexistrada na Galiza supera en máis de 11 puntos a media estatal e vén acentuar o déficit destas compañías no tecido produtivo nacional, até o punto de representar no país 4,6% menos que na media do Estado. O Observatorio GECE cualifica como empresas altamente competitivas un grupo de compañías que cumpre cuns estándares determinados de rendibilidade e solvencia a curto e longo prazo, capacidade para xerar cash-flow e produtividade de activos e emprego. Así, desde o IVIE consideran que a redución das achegas das compañías altamente competitivas “implica que unha maior parte do valor engadido e do emprego se está xerando en empresas con menor potencial competitivo ou menos sólidas”. Segundo o IVIE, “as comunidades autónomas que mellores condicións teñen fronte aos desafíos impostos pola Covid-19 son aquelas que presentan unha elevada porcentaxe de empresas con altos niveis de competitividade e que, á súa vez, contan cun contexto económico empresarial sustentado en empresas de maior tamaño, cunha estrutura sectorial diversificada, cun alto peso relativo das actividades de alta intensidade tecnolóxica e de coñecemento e con capacidade para atraer capital humano. Estes aspectos confiren as bases para lograr niveis de produtividade e rendibilidade claramente superiores ao resto”. A fortaleza do sector primario A profesora da Universidade de Santiago de Compostela (USC) María Cadaval considera que “o tecido produtivo galego, na medida que ten moitas pequenas empresas, mesmo dun só traballador, ten problemas para ser competitivo porque neste caso o tamaño importa moito”. Neste sentido, Cadaval entende que “a pandemia vai significar un antes e un despois na posición global das compañías e van ter que traballar para superar a fenda dixital que dificulta a súa conexión”. Así, a economista da USC sinala que este é un traballo a futuro e destaca que “durante a crise vimos que o sector primario, que estaba como moi agochado, é un sector de grandes posibilidades que debe tomar decisións de cara a aumentar o seu tamaño para competir mellor”. O economista da USC especializado en cuestións agrarias Bernardo Valdés significa a fortaleza do complexo agrogandeiro galego durante a pandemia. “O sector agroalimentar foi dos menos afectados pola crise económica desatada pola Covid, ademais mantén na economía galega un peso relativo superior ao que ten no conxunto do Estado e vén mostrando unha importante capacidade competitiva en subsectores concretos como pode ser o lácteo. Porén, tamén vén mostrando fortes eivas como, por exemplo, a dependencia das importacións para a alimentación da cabana gandeira, as carencias nas producións vexetais, o escaso desenvolvemento relativo da agroindustria, a especialización en produtos de menor valor acrecentado ou o reducido esforzo en I+D”, sinala Valdés. “Galiza ten no ámbito agroalimentar un importante potencial produtivo por desenvolver. Ademais, a crise económica desatada polo novo coronavirus puxo de manifesto o risco de depender dos mercados internacionais no caso de bens de primeira necesidade, como poden ser os alimentos. Se queremos aproveitar estas posibilidades, as decisións políticas teñen grande importancia”, afirma Valdes, quen se pregunta “a que se van dedicar os fondos do Next Generation, como se vai aplicar a Política Agraria Común (PAC) no próximo período no Estado español ou que vai facer a Xunta cos fondos da PAC para o próximo período?”. O risco dos fondos de investimento O economista da USC Gonzalo Rodríguez destaca que “até agora o complexo pesqueiro non sufriu como consecuencia da pandemia” e significa “a interrelación entre toda a cadea de valor desde a extracción, a comercialización ou a transformación” como consecuencia dunha “relación de anos”. Porén, Rodríguez observa con moita preocupación “a chegada dos fondos de investimento ao conglomerado pesqueiro, como consecuencia da falla de músculo financeiro destes grupos que adoitan ser medianos”, xa que, na súa opinión, “o capital risco entra nas empresas que teñen capacidade para medrar pero non co obxectivo de estabilizalas senón de favorecer procesos de concentración e iso remata provocando a perda do control e a súa desvinculación do territorio”. O profesor da USC Adrián Dios critica que “a Xunta da Galiza carece de estratexia económico porque a única estratexia que ten é o turismo asociado ao Xacobeo”. Neste sentido, Dios aposta por “aproveitar os fondos europeos Next Generation para impulsar unha política orientada a fortalecer o sector da agroindustria e para fechar os ciclos produtivos neste ámbito, harmonizar a reconversión do sector industrial de cara a novos modelos de negocio máis sustentábeis ecoloxicamente, como pode ser no caso do automóbil a produción do coche eléctrico, abrir novos camiños en sectores con potencialidades, como o enerxético ou o biotecnolóxico, ou mellorar o modelo de servizos públicos, que durante a pandemia se amosou feble”. “Son as rexións europeas que aposten polo I+D aquelas que mellor van saír desta situación, porén a Xunta da Galiza non ten vontade de traballar nesta liña”, denuncia Dios. A este respecto, Gonzalo Rodríguez lamenta que “o Goberno galego deixe o liderado ao mercado na contra de apostar por dirixir o desenvolvemento do país, mentres que se limita a apoiar aquelas cuestións que agroman pero sen unha estratexia clara” . Os riscos da xestión dos fondos europeos A Xunta aposta a saída da crise aos fondos europeos procedentes do programa Next Generation. Máis alá das condicións ás que van estar suxeitos, as últimas decisións do Goberno do Estado apuntan a unha centralización do seu deseño, xestión e execución, limitando ao máximo as competencias nesta materia da Xunta da Galiza. A economista da Universidade de Santiago (USC) María Cadaval non agocha a “preocupación polos fondos que van chegar a Madrid, pasar polo filtro da Moncloa, que está planificando os grandes proxectos coas grandes empresas españolas, iso que coñecemos como o Ibex-35. Se botamos unha ollada e vemos que a maioría desas empresas teñen a súa sede en Madrid, vemos o escenario no que fica Galiza”. “Son certas as declaracións que os fondos non teñen carácter territorial pero teñen un impacto territorial, polo que o Goberno do Estado debe velar por un reparto xusto dos mesmos e as autonomías presentar proxectos, na contra de agardar a que se fagan públicos os criterios do Estado e despois laiarse”, sinala Cadaval, quen advirte dos desequilibrios territoriais que poden xerar. O profesor da USC Adrián Dios considera que “a inacción en materia de política industrial lévanos a que as grandes empresas se capitalicen a conta dos fondos europeos” e denuncia “a xestión escurantista que está a facer a Xunta, que non está a ter en conta as institucións públicas, como, por exemplo, as universidades”. “Quero crer que a xestión dos recursos será descentralizada porque se isto se centraliza en Madrid, Galiza fica esquecida porque para eles o espazo mediterráneo-madrileño é o único ámbito de desenvolvemento”, recalca Dios, quen asevera que “temos dereito a empregar eses fondos para promover proxectos ligados ao I+D e ao crecemento dos nosos grupos empresariais”.