Hai anos escribín un poema que comeza dicindo “non foi suficiente”. Cada vez que o leo explico que está baseado nun caso real. Que ese asasinato, esa crueldade atroz non é produto da miña imaxinación, que foi un caso realmente sucedido nun lugar e nun ano concreto. E gardo o recorte de prensa, para mostrar cantas veces a realidade nos supera.
Hai anos que as mulleres imos recoñecéndonos aos poucos e aos poucos imos desentullando a nosa memoria até atoparnos coa realidade e, nese traxecto, a literatura, a que as mulleres escribimos, ten un papel fundamental.
Fundamental, si, por máis que algúns, aínda que tenten manterse na liña do que se considera ser correcto, acaben dicindo o que comentan en privado: escriben para mulleres, converten os clubs de lectura en sesións de terapia, xeralizan, non todos os homes son iguais, as súas personaxes non representan os homes reais... Cando dou con estas afirmacións, dáme por pensar que son os fillos dos que lle deberon dicir algo así a Rosalía cando publicou “Xan” e glosaba o dito popular: “porque cando un busca un Xan, case sempre atopa un Pedro”. Por non falar do repoludo gaiteiro de pano sedán vestido. Chorona, dicíanlle, para contrarrestar o poder das súas palabras, para degradala e procurar deitar sobre a súa obra grosas capas de desprezo e de silencio.
E é que seguen existindo prexuízos, análises parciais, subxectivas, negativas, talvez temor a perder unha parte do espazo que até agora ocuparon sen discusión. Sen ceder un centímetro
E é que seguen existindo prexuízos, análises parciais, subxectivas, negativas, talvez temor a perder unha parte do espazo que até agora ocuparon sen discusión. Sen ceder un centímetro. É a herdanza do patriarcado que nos segue instruíndo sobre como debemos escribir, cales son as marxes dos xéneros, como debemos acadar a verosimilitude, até onde podemos estirar a fantasía, a que público podemos dirixirnos ou que temas tratar e como.
Porén, cada vez somos máis as lectoras que non nos deixamos levar ao rego que nos veñen marcando desde séculos atrás e sabemos perfectamente que queremos ler e mesmo por que o queremos ler. Lectoras que nos sentimos arroupadas en canto acto literario se realiza ao abeiro deses libros que algúns desprezan dicindo que foron escritos para mulleres. Actos en que as mulleres toman a palabra porque saben que ao verbalizar o pasado esconxuran os traumas que non foron quen de comprender até ler sobre a violencia na ficción literaria, unha ficción construída sobre a realidade e documentada en horas de conversas con técnicas, consultas de informes publicados por entidades de prestixio internacional ou as propias novas que lemos nos xornais cada día. Os libros como espellos en que nos atopamos reflectidas e de onde tomamos a forza para halar a memoria dos abusos que sufrimos e que arrombamos nun lugar oculto do cerebro até ser capaces de enganármonos e pensar que a nós non nos pasou iso.
Non nos pasou iso? A escritora dá unha cifra, un de cada cinco menores sofren abusos, datos oficiais da Unión Europea. Un de cada cinco nenos e nenas que nos rodean sofren abusos. Eu penso nas miñas alumnas e os meus alumnos. Penso que teño sorte porque a min non me pasou iso. Penso... que errada estou. Porque a realidade é que cando era nena no colexio había un cura ao que lle gustaba moito tocar as nenas. Porque cando fun andando por unha rúa solitaria alguén se achegou para tocarme. Porque o rapaz que me gustaba fixo que sentira noxo aquela tarde. Porque aínda este mes me sentín violentada na consulta xinecolóxica, pola forma en que me tratou (algo que xa me sucedeu con máis dun xinecólogo) ese home que goza de tanta reputación e pola forma en que me explorou, sen explicacións e facéndome dato até sangrar.
Estamos rodeadas de violencia e cando escribimos non podemos ignorar esa realidade por máis que construamos mundos de ficción. E aínda así a realidade sempre os supera. Sempre. Para a nosa desgraza.
Estamos rodeadas de violencia e cando escribimos non podemos ignorar esa realidade por máis que construamos mundos de ficción.
E escribimos para que non suceda. Sinalamos o problema para tomarmos consciencia do seu alcance, para falarlle á sensibilidade e a empatía de todas e todos. Como Manuel Curros ou Rosalía de Castro fixeron coa emigración no seu día. Escribiron sentidos poemas que poñían de relevo as consecuencias nefastas da emigración para Galiza. Viúvas de vivos, lembran? A soidade, a morte... diso nos falaban cando denunciaban a emigración. De que imos escribir nosoutras?
E é que iso é a literatura, arte para denunciar, arte para reflexionar, arte para transformar.
Este artigo naceu ao regreso dun acto en que participaban as escritoras Eli Ríos, Ledicia Costas e María Reimóndez.
