A “Escuadra Negra ” non é o único operativo paramilitar activo na comarca de Sarria após o alzamento fascista. Ao seu carón actúan milicias organizadas en parroquias e en concellos da contorna así como na área da Ribeira Sacra. Destacan, entre as primeiras, as articuladas en Sarria, mandadas por Manuel Carrozas Varela, Javier Saco Rivera e Manuel López López ‘O Mao de Ribela’, en Paradela, dirixida polo xefe local de milicias por Camilo Rodríguez ‘O Rubio de Vilamaior’ e Manuel Pérez López ‘O Monxo’ ou no Incio, arredor das parroquias de Eirexalba e Laiosa baixo a xefatura de Manuel Díaz Gómez ‘O Chaquetón’. Signifícanse, entre as segundas, as de Bóveda, a cuxa fronte se sitúa Ramón Salgueiro Vázquez e Louredo, as de Monforte e as de Ribas de Sil.
As orixes da Escuadra Negra de Sarria remóntanse aos días posteriores a 18 de xullo de 1936 e o seu nacemento contextualízase no operativo represivo articulado polo franquismo.
Segundo se sinala nun informe da xefatura da Falanxe de Lugo recollido na causa 578/37, que “é publico e notorio, naquela vila de Sarria, que esta ‘Escuadra Negra’ que actuaba por ordes dos entón xefes da Falanxe Eduardo Gómez (alias) Requejo e Mario González Zaera e estes á súa vez semella posíbel que o facían ás ordes do seu constante xefe político e dinástico cacique daquel partido sr. Saco Rivera”. Neste sentido e en idéntico procedemento, o membro da mesma, José Castro Castro, ‘Pepe de Arturo de Eirexalba’ declara “que os xefes da Falanxe de Sarria, Carrozas e Requejo, a cuxas ordes actuaba a escuadra, bautizárona co nome de Escuadra Negra”.
Mario Zaera
A actuación represiva do máximo responsábel da Falanxe na localidade, Eduardo Gómez Requejo, e do xefe territorial da organización na Galiza, o sarriao Mario González Zaera, merece unha consideración particular. Condenados a morte polas autoridades franquistas en 1938 e posteriormente rehabilitados con cargos na Administración, nas causas 1165/36 de Lugo e 1/38 de León recóllense duciasde testemuñas das súas prácticas criminais.
Así, nesta última, nun informe reservado da xefatura nacional de Seguridade sinálase “que aínda se comenta con horror a actuación de ambos en dita vila. Cometéronse toda clase de crimes co obxecto de apropiarse do metálico das súas vítimas e fixéronse toda clase de violacións con mulleres que non tiñan máis delito que gustar fisicamente aos seus inmoladores”.
As coincidencias entre as fontes orais e escritas permiten que nos acheguemos con certa precisión á estrutura organizativa e composición social da milicia fascista. A instrución da causa 578/37 sinala como primeiro responsábel directo da mesma a Manuel Varela Álvarez ‘O Coxo de Bóveda’, un empregado do republicano sarriao asasinado, Vicente Páramo.
O servizo de información da xefatura da Falanxe de Lugo sinala no procedemento que “nos seus principios dirixiuna o camarada Manuel Varela (alias) Coxo”, apuntando no mesmo sentido José Castro Castro que “esta escuadra estaba mandada no comezo polo ‘Coxo de Bóveda’ e despois por un tal Mendoza da Casa da Picota de Laiosa do Incio”.
Queres seguir coñecendo máis sobre 'Os nomes do terror'? Atoparás o coleccionábel no Nós Diario que tes no quiosque ou na loxa para a súa lectura na nube. Se queres contar con todos os capítulos, subscríbete xa ao diario!