Xogos de azar: a galiña dos ovos de ouro

Bingos, casinos, máquinas recreativas, apostas hípicas, deportivas, tómbolas, rifas, boletos ou combinacións aleatorias. Son algunhas das modalidades de xogo presencial con máis sona e seguidores. E todas, máis cedo ou máis tarde, souberon adaptar as súas características aos requirimentos da internet. A transformación do sector iniciouse en xuño de 2012 coa regularización do xogo en liña. Desde entón, as operadoras e casas de apostas non deixaron de rexistrar cifras récord. A explosión do sector do xogo, cuxos beneficios se dispararon nos últimos anos como resultado da suba de xogadores e xogadoras mais tamén dos cartos destinados pola poboación a estes enredos legais, veu acompañada, ademais, dunha preocupación social crecente polo incremento dos problemas de adicción. Xogo patolóxico "O xogo patolóxico é unha das chamadas adiccións sen substancia ou condutuais, patoloxías nas que o que produce adicción é a repetición dun certo acto, neste caso o de apostar cartos nun xogo de azar", explica Iria Veiga, médica psiquiatra do Servizo Galego de Saúde. "A proliferación das casas de apostas e o xogo online provocaron en moi pouco tempo un forte incremento do número de xogadores patolóxicos, maioritariamente homes e dos niveis socioeconómicos máis desfavorecidos". A chave, engade, está na accesibilidade e nun sistema de recompensa variábel e reforzo rápido que fan inservíbeis as estratexias empregadas até o de agora "como o control dos cartos ou a prohibición de acceso a certos locais". Xa non son eficaces porque a dixitalización volveu o xogo máis doado e aditivo. Hoxe as máquinas comecartos seguen sendo as raíñas, pero seguidas xa moi de perto polas apostas deportivas "Internet cambiou a forma de xogar e o tipo de xogo prioritario, e isto supuxo mudanzas na idade de iniciación mais no perfil dos xogadores", confirma Juan Lamas, director terapéutico da Asociación Galega de Xogadores Anónimos. Hai 25 anos, cando José Manuel Recouso comezou a traballar como psicólogo da Asociación Galega de Ludópatas en Rehabilitación, onde continúa, "había moita xente que frecuentaba o bingo, as máquinas recreativas e mesmo os casinos, sobre todo persoas con poder adquisitivo que mesmo viaxaban para xogar fóra". Conforme se foron estabelecendo outras modalidades de xogo o patrón de comportamento foi mudando. "Hoxe as máquinas comecartos seguen sendo as raíñas, pero seguidas xa moi de perto polas apostas deportivas", cun período latencia moito máis reducido, detalla Recouso. "Estimamos que o tempo que pasa desde que unha persoa comeza apostar até que aparecen os primeiros problemas co xogo é dun ano, cando coas máquinas recreativas é de seis". Sensación de control Ten a súa explicación, di. "Ante unha aposta deportiva, a xente ten a sensación de que está facendo unha quiniela. O problema é a oferta e a inmediatez. As posibilidades durante un partido son enormes e a interacción é instantánea. A resposta é momentánea. E a sensación de control e coñecemento que devolve esa experiencia é moi importante", observa José Manuel Recouso, "a diferenza do que ocorre nunha máquina. Pero en ambos os casos, nin controlas nin dominas. Tampouco no deporte, onde o azar tamén ten o seu peso". Nas apostas deportivas o problema é a oferta, a inmediatez, a interacción instantánea Así, o paso do tempo e a irrupción das modalidades de xogo en liña deixan un novo perfil de xogador patolóxico. "Hai 15 anos o perfil medio era o dun varón de 40 ou 45 anos que levaba sete xogando ás máquinas comecartos, cunhas consecuencias a nivel familiar e económico moi graves. Neste momento seguimos falando dun varón, pero de entre 28 e 30 anos, estudante ou á busca dun primeiro emprego, xogador de apostas deportivas ou de xogo en liña desde hai dous ou tres anos, que vai deixando atrás o xogo presencial", matiza Juan Lamas. Sobe o xogo fóra da lei Segundo o último estudo da Dirección Xeral de Ordenación do Xogo, un 1% da poboación maior de idade da Galiza é xogadora. "Da poboación menor, por suposto, non hai datos oficiais porque non pode xogar por lei, pero algúns estudos advirten que 20% da rapazada de entre 14 e 18 anos recoñece abertamente destinar cartos a algún tipo de xogo de azar", sinala Lamas. Un 20% da rapazada de entre 14 e 18 anos recoñece abertamente destinar cartos a algún tipo de xogo de azar E cita unha investigación de 2019 promovida desde a USC polo doutor en Psicoloxía Social Antonio Rial. O estudo conclúe que a adicción ao xogo afecta a 12.000 menores galegos. A maioría recoñecen apostar de maneira presencial, 22,4%, en locais e 10,7%, polo menos unha vez ao mes. Malia teren prohibida a entrada, só en dous de cada dez casos lles piden o DNI. Destrución O grande impacto do xogo patolóxico na vida das persoas é a "destrución económica", advirte Juan Lamas. "Tamén adoita ser o síntoma que máis chama a atención e leva a descubrir o problema". Pero ten máis consecuencias, engade José Manuel Recouso. Danse cambios importantes na esfera persoal e no comportamento. "Normalmente a persoa vólvese menos comunicativa, e no caso dos xogadores en liña están sempre pendentes do móbil e dos resultados, cando se trata de apostas deportivas. A tolerancia á frustración. Sucédense os enfados, as discusións". O xogo xera problemas de sono, depresión, ansiedade e afecta ás taxas de suicidio Os problemas co xogo e a ludopatía tamén afectan á convivencia familiar, ao traballo, aos estudos e mesmo á saúde. "Vemos moitas separacións, inadaptacións no contorno laboral, onde se chegan a producir furtos. A nivel social adoitan romper cos grupos de referencia. A persoa íllase por completo. E non son raros os problemas de sono, depresión, ansiedade, mesmo intentos e logros de suicidio", incide Recouso. Recoñecerse xogador Os problemas co xogo de azar comezaron a identificarse nos inicios dos anos 80 tras a legalización da actividade en 1977 e a proliferación das máquinas comecartos, lembra Juan Lamas. "E a sanidade pública non tiña recursos estabelecidos para atendelo". Foi así como a instancia de profesionais do ámbito privado se comezaron a implantar os primeiros programas de tratamento profesional e como, ao pouco tempo, se fundaron as asociacións de xogadores e xogadoras anónimas en rehabilitación. A atención ao xogo patolóxico gañou calidade co recoñecemento da adición por parte da sanidade pública Desde entón realizan un traballo terapéutico e de prevención que foi gañando calidade a raíz do recoñecemento da adicción ao xogo dentro da sanidade pública mais tamén do labor de investigación e formación asociado á aparición de novos tipos de xogo. "Un 80% dos casos que chegan a nós é por mediación da familia, que exerce presión. As persoas conscientes da súa problemática representan 20% e destas, só 3% presenta unha boa evolución no seu tratamento. A maioría abandona a medio camiño", porque é exixente, di José Manuel Recouso, quen se amosa crítico cos esforzos en materia de prevención, obsoletos para "advertir a sociedade do século XXI do perigo que implica o xogo". E esta iniciativa, engade Juan Lamas, tamén require alternativas de "ocio saudábel para os máis novos, no canto de rúas inzadas de casas de apostas". A prevención do xogo require altenativas de ocio saúdabel no canto de casas de apostas "O xogo de azar sempre foi a galiña dos ovos de ouro. A Administracións sempre o viu como un mecanismo de recadación, nunca como un problema de saúde pública", salienta Lamas, quen pide maior compromiso e severidade para facer cumprir a lei.