As vacinas cumpren as mellores promesas

Desde que a Galiza administrou a primeira dose da vacina contra o coronavirus SARS-CoV-2, o 27 de decembro de 2020, a carreira por controlar a pandemia e frear o impacto máis negativo da Covid-19 deixa un rastro de cifras que permite observar o ritmo diario de inmunización mais a confirmación de que a eficacia que prometían as distintas propostas farmacéuticas é real. As vacinas funcionan. "Fixeron promesas moi boas con eficacias moi altas pero a súa administración a grande escala en millóns de persoas está demostrando que eses números eran reais", explica a Nós Diario Federico Martinón-Torres, xefe do Servizo de Pediatría do CHUS e membro do Comité Asesor de Vacinas da Organización Mundial da Saúde. A capacidade das vacinas para evitar calquera tipo de infección chega practicamente a 90% coa pauta completa No caso da Galiza, "a análise das primeiras 350.000 vacinas administradas a unhas 250.000 persoas cunha soa dose e a 100.000 coa pauta completa até mediados de marzo indica que a capacidade das vacinas para evitar calquera tipo de infección, independentemente da súa gravidade, chega practicamente a 90% coa pauta completa, e a 50% cunha soa". Sen importar o xénero nin a idade. A probabilidade de ter unha infección leve, moderada, grave ou asintomática redúcese de forma moi notábel. "E aínda estamos a analizar o resto dos datos, pero todo apunta a que a efectividade na prevención da mortalidade entre as persoas hospitalizadas por Covid-19 é practicamente de 100%". Cifras de vacinación A pena, engade, é que só estea vacinada 9% da poboación a nivel Estado. Segundo os últimos datos actualizados polo Ministerio de Sanidade, no Estado hai pouco máis de catro millóns de persoas coa pauta completa, das cales 272.717 son galegas, un 11,5% da poboación. Ademais, 32,5% da poboación maior de 16 anos, 768.584 persoas, xa recibiu polo menos unha dose. Desde esta semana, a Consellaría de Sanidade actualiza e divulga a diario as súas propias cifras a canda os datos da evolución epidemiolóxica. Segundo informa no 'cronómetro de vacinación', até o momento Galiza recibiu 1.222.525 doses da vacina contra a Covid-19, das cales administrou 1.037.780 en todas as áreas sanitarias até alcanzar 272.774 persoas inmunizadas coa pauta completa. Para coñecer os detalles por grupos de idade hai que recorrer ao informe do Ministerio. Así, con dúas doses, Galiza ten 184.440 persoas maiores de 80 anos, 78,7% do total, e 99,4% coa primeira. De entre 70 e 79 anos, 84% ten unha dose e 1,9% a pauta completa. E de entre 60 e 69 anos hai 35,4% cunha vacina e 5% coas dúas doses administradas. Galiza ten 272.774 persoas inmunizadas coa pauta completa Alcanzar a inmunidade completa destes grandes grupos é o primeiro obxectivo, afirma Martinón-Torres. "Cando os maiores de 60 estean todos vacinados coas dúas doses será o momento de falar de como proceder por baixo desa idade, pero agora o que toca é vacinar con todo, de acordo coas fichas técnicas aprobadas polas axencias regulatorias". Desde o inicio da campaña, as estratexias de vacinación foron mudando mais sen desviar a atención dos principais grupos de risco, adaptando a administración ao ritmo de subministración de doses e tamén ás alertas sanitarias, que malia a unanimidades das autoridades sanitarias supraestatais, favoreceron respostas dispares segundo os territorios. Para África González, investigadora do Cinbio, o Centro de Investigacións Biomédicas da Uvigo e experta en Inmunoloxía, "a planificación inicial que se fixo de comezar polos maiores de 80 anos foi acertada á espera da chegada masiva das vacinas de AstraZeneca". Por demoras na produción e converterse en obxecto de estudo esta vacina foi cambiando de grupo de idade "e quedou desprotexido un colectivo moi vulnerábel, o de entre 70-79 anos" cuxa inoculación se vai reforzar agora coa vacina de Janssen. As vacinas son efectivas para reducir a infección por SARS-CoV-2, as hospitalizacións, os ingresos en unidades de críticos e a mortalidade De continuar o ritmo actual de inoculación, asegura, "é posíbel que alcancemos un 70% de poboación inmunizada antes do pensamos" contando, ademais, coa porcentaxe de persoas que lograron unha inmunidade de forma natural despois de superar a infección. Pero "non existe un número máxico", aclara Federico Martinón-Torres. "Ese 70% do que tanto se fala pode servir de orientación pero é máis complexo do que parece. O que é seguro é que canta máis xente se vacine maior e máis precoz será o impacto na nosa saúde e no noso medio". As vacinas son efectivas Ese efecto positivo é visíbel dentro e fóra da Galiza. "As vacinas son efectivas para reducir a infección por SARS-CoV-2, as hospitalizacións, os ingresos en unidades de críticos e a mortalidade, e amósanse como a pedra angular para o control da pandemia", confirma María Sande, Xefa do Servizo de Medicina Preventiva do CHUO e membro do Comité Clínico que asesora a Xunta. Neste sentido apunta os datos que ofrecen os centros sociosanitarios, "con descensos superiores a 90% en infección por SARS-CoV-2 en residentes, e aínda máis relevantes a caída das hospitalizacións e a mortalidade nun 97 e 98% respectivamente". A maiores, salienta, "temos datos de países con altas coberturas vacinais como Israel ou Reino Unido con efectividades superiores a 90% tanto para reducir infección como casos de enfermidade grave". No caso do Reino Unido, di, "estímase que a vacinación evitou 10.400 mortes até finais do mes de marzo". Inmunidade colectiva A vacinación masiva da poboación ofrece resultados moi positivos a nivel individual e colectivo. Mais a inmunidade de grupo non chegará simplemente coa inoculación de 70% da poboación da Galiza. Debemos contextualizar a pandemia como o que é: unha epidemia de distribución mundial "Esa porcentaxe precisa contexto", asevera Sande. "Conseguir esta inmunidade colectiva dependerá de diversos factores, como a aparición de variantes do virus que poidan limitar a efectividade real das vacinas e a duración da propia inmunidade. Mais tamén debemos contextualizar a pandemia como o que é: unha epidemia de distribución mundial. Neste sentido, non se poderá controlar se non se alcanza unha adecuada cobertura vacinal en todos os países". Por iso chaman a adoptar medidas globais nun marco de xenerosidade e investimento que faga posíbel a transmisión de vacinas a todos os territorios. "Cómpre centralizar esforzos e facilitar que as empresas produzan vacinas a nivel mundial e a prezos asequíbeis", expón África González. "Talvez non faga falta liberar de forma completa as patentes, senón favorecer unha cooperación que garanta a subministración global das vacinas", primando a saúde. Liberar as patentes, advirte, podería deixar en risco a investigación e o desenvolvemento de novos fármacos e vacinas, "pois ás farmacéuticas podería non interesarlles involucrarse". O acceso global é a chave para unha inmunidade colectiva que reduza definitivamente a transmisión do virus e permita a relaxación de certas medidas de prevención e seguridade que, de momento non son prescindíbeis. Algunhas viñeron para quedar. "A relaxación das medidas vai ser gradual e vai depender non só da cobertura vacinal senón doutros factores como a incidencia da enfermidade, da presenza de novas variantes ou da duración da protección fronte ao virus", asegura María Sande, quen avoga por promover o uso da máscara "en determinadas épocas do ano, cando circulan máis virus respiratorios, en actividades que xunten moitas persoas nun espazo fechado ou en persoas con síntomas respiratorios". Vacinas intercambiábeis Con todo, o futuro inmediato exixe outras respostas que devolven as vacinas ao centro do debate. Na Galiza hai preto de 100.000 persoas inoculadas cunha primeira dose de AstraZeneca á espera da segunda. A Axencia Europea do Medicamento recomenda completar a pauta coa mesma vacina. A Sociedade Española de Inmunoloxía defende a mesma solución, e tamén a súa ex presidenta. "As persoas que recibiron a primeira dose deberían recibir a segunda da mesma compañía xa que non se deron casos de trombos con plaquetas baixas tras a administración da segunda en ningún caso". Non ten sentido mesturar a vacina de AstraZeneca con outras, advirte, tamén porque, como explica Federico Martinón-Torres, a día de hoxe non hai información que avale a intercambiabilidade das vacinas. A posición máis lóxica, sinxela e segura é que se complete a inoculación con AstraZeneca "Son necesarios estudos, que xa estaban a facerse antes das alertas sanitarias ante a posibilidade de que puidera haber un corte na subministración e fose necesario facer pautas mixtas e porque sempre se considerou a posibilidade de ter que combinar vacinas para potenciar os seus efectos e mellorar a súa resposta inmune". Mais sen eses estudos, engade "non é o momento nin o máis recomendábel. A posición máis lóxica, sinxela e segura é que se complete a inoculación con AstraZeneca". Vacinas para as crianzas Aos estudos de intercambiabilidade de vacinas hai que sumar os que miden os resultados na poboación menor de 15 anos. "Claro que se terá que vacinar", conclúe o xefe do Servizo de Pediatría do CHUS. "Representa 25% da poboación mundial e de non o facer, podería funcionar como reserva do virus para a súa evolución, mutación e maior agresividade. O risco en menores é baixo mais non é cero. Hai que pensar en termos de saúde pública, recalca Martinón-Torres, quen avanza a aprobación inminente de Pfizer para crianzas de até 12 anos. Serán precisas doses de reforzo, vacinas de segunda ou terceira xeración? "Se comezan a detectarse reinfeccións por novas variantes haberá que desenvolver novas vacinas, pero facelas será máis rápido", sinala África González. Con todo, a inmunidade que se consiga coas actuais xerará protección e a enfermidade será máis leve, augura. Pola súa banda, Martinón-Torres tamén indica a ameaza de variantes máis agresivas capaces de sortear, en parte, a resposta das vacinas. "Co ritmo de vacinación actual é posíbel que aparezan, pero non o van facer de súpeto e, ademais, estamos preparados. Porén, antes das doses de reforzo hai que vacinar por primeira vez".