A Unión Europea, campo de proba das políticas de vivenda

A comezos da XIV lexislatura no Estado en decembro de 2019, un dos compromisos que levou Pedro Sánchez a recibir o apoio para recuncar como presidente do Executivo español foi o de acometer unha reforma da Lei de vivenda que garantise o acceso de toda a poboación. Nos Orzamentos Xerais do Estado, aprobados a finais de 2020, o PSOE acordou con Unidas Podemos levar en menos de tres meses unha proposta ao Consello de Ministros para entrar na regulación do alugueiro. Pasado este prazo o proxecto segue gardado nun caixón do Ministerio de Transportes e Axenda Urbana dirixido por José Luis Ábalos, que ten as competencias estatais en vivenda. Ao longo deste debate, tanto o Partido Popular como organizacións patronais como o Círculo de Empresarios esgrimiron a ineficacia da regulación do mercado da vivenda. Só a posibilidade de que se estabeleza “é un motivo de preocupación para persoas sensatas”, defendía hai uns meses Juan María Nin, presidente da Comisión de Economía e Unión Europea do Círculo, engadindo que “a traxectoria histórica é nefasta e a experiencia noutros países da Unión Europea amosa as consecuencias negativas”. Tamén o Fondo Monetario Internacional cuestionou a regulación do prezo do alugueiro por ineficaz, a pesar de que nun informe publicado hai poucos días definía como un motivo de inquietude que no Estado o 60% das persoas do sector máis baixo de ingresos que alugan teñen que dedicar máis do 40% dos seu ingresos a pagar o alugueiro. En Europa, só Reino Unido e Finlandia superan esa cifra. No Estado español, as únicas propostas normativas que se levaron á práctica neste sentido viñeron de Catalunya: un decreto lei en 2019 sobre alugueiro social, que foi anulado polo Tribunal Constitucional despois de ser recorrido polo PP, e un decreto de outubro de 2020 no que marcan un tope aos prezos do alugueiro en zonas de gran tensión inmobiliaria, tamén recorrido polo PP e que segundo expertos é probábel que sexa anulado do mesmo modo. Desde o ano 2010, o prezo da vivenda na Unión Europea aumentou un 28,6%, os alugueiros, un 14,9. Esta subida, xunto coa crise económica que comezou en 2008, levou a varios Estados a intensificar as súas políticas de vivenda para limitar as consecuencias sociais. Protección universal Na capital de Austria, Viena, o Concello informa de que máis do 60% dos seus 1,9 millóns de habitantes vive en casas de renda social. A principal inmobiliaria é a compañía pública Wiener Wohnen, que conta con 225.000 pisos na cidade. 200.000 vivendas máis reciben axudas públicas. O prezo destas apenas supera os 500 euros mensuais, ou 5 euros por metro cadrado, mentres que o Produto Interior Bruto (PIB) per cápita de Austria é 16.000 euros superior ao do Estado español. Como sinala un informe do Parlamento Europeo, o 59% de todo o mercado de alugueiro austríaco é social. Isto supón que o 23% do mercado inmobiliario do país corresponde a vivenda social. Só en dous estados máis da Unión Europea máis do 20% das vivendas están integradas no sector público ou regulada por un alugueiro social. Un deles é Dinamarca, o outro, os Países Baixos, onde a aposta por garantir de forma universal o acceso á vivenda social levou a que arredor do 35% do mercado de vivenda estea controlado polo Estado. No mercado de alugueiro, o Estado domina o 75% da oferta. Regulación de prezos Maila que o Estado belga controla unha cuarta parte do mercado de alugueiro, a súa política de control céntrase en suavizar o impacto do aumento no prezo ao aplicar unha lexislación que obriga a que os prezos teñan que estar ligados ao custo da vida. Ademais, os contratos pódense estender até 9 anos, cunha normativa que ofrece garantías a inquilinas e inquilinos. Diante dunha situación na que as persoas alugadas non poden asumir o pago da vivenda ou aparecen discrepancias coa persoa que arrenda, o caso trasládase a servizos sociais. A experiencia de Berlín En 2015 o Goberno federal alemán, dirixido pola conservadora Angela Merkel, introduciu a Mietpreisbremse -freo de alugueiros-, que limita a subida nos prezos dos alugueiros a un 10% con respecto ao custo dos índices locais. Esta medida non evitou que en zonas de gran presión inmobiliaria como Berlín os prezos seguiran escalando até aumentar un 20% nos últimos anos. O que levou a que o Goberno da cidade-estado formado polos socialdemócratas do SPD, Die Linke (A Esquerda) e os Verdes impulsaran desde novembro de 2020 a conxelación do prezo do alugueiro nun millón e medio de vivendas ao nivel de xuño de 2019, obrigando as inmobiliarias a aplicar directamente a redución xa no pago de decembro. Poucos meses despois, en abril, o Tribunal Constitucional alemán anulou a norma ao considerar que era “incompatíbel coa Constitución”, cuestionando que o Goberno berlinés non ten atribucións neses campo, polo que as persoas alugadas terán que devolver ás inmobiliarias a diferenza da redución destes meses. A contestación social a esta decisión impeleu as seis inmobiliarias públicas e a algúns propietarios privados a ter que renunciar ao cobro dese importe, ademais, estanse a recoller sinaturas para solicitar un referendo no que se vote se expropiar 240.000 vivendas que pertencen ás grandes inmobiliarias privadas. “Este ano rematan moitos dos alugueiros antigos de 30 e 40 anos”, explica Noelia Rodríguez (30), que leva cinco anos na capital alemá procedente de Cualedro. Este factor, xunto coa estratexia das “grandes inmobiliarias privadas de ofertar de modo escalado os pisos para manter a subida de prezos”, levou a cidade-estado a optar por esa medida. No seu caso vive nun apartamento de pouco menos de 80 metros cadrados compartido con outra persoa na zona do río Rin. A conxelación de prezos permitiulles reducir case 300 euros no pago do alugueiro e nos servizos que trae incluídos, de 1.040 euros a 757. “Para nós supón unha mellora significativa”, sinala Rodríguez. Ben que unha das principais críticas á norma é que reduciu o mercado de pisos, Rodríguez asegura que “o mercado para alugueiro, se non medrou, segue a ser o mesmo”. Noutra parte da cidade, en Prenzlauer Berg, residen Ana Barreras (35) e Alejandro Durán (41), ambos os dous de Ferrol, e suman 7 anos en Berlín. Barreras e Durán narran como, nos últimos anos, “os prezos incrementáronse moito máis que os salarios”, convertendo a procura dun piso asumíbel nunha lotaría. “Fileiras de centos de persoas desde a rúa”, contan, “cun camiño xa marcado para ver o piso en poucos segundos e entregar alí un cartafol con currículos, certificados bancarios, presentación... e, se hai sorte, chámante”. O seu piso é de 1900 e conta con 58 metros cadrados. De pagar 767 euros pasaron a 615 coa conxelación dos alugueiros. As dúas amósanse favorábeis á lexislación para controlar o prezo pois, ao final, trátase de medidas “para que poidas vivir mellor”, salientan. As políticas integrais, máis rendíbeis A falta dunha política de vivenda activa provoca disfuncións no acceso á vivenda da poboación, sinala un informe do departamento de Economía e Ciencias Políticas do Parlamento Europeo. A isto hai que engadir a dificultade de pensar medidas sen contar con datos actualizados ou series históricas sobre o mesmo concepto. No caso do Estado español, o Instituto Nacional de Estatística, fixo público que no censo de 2021 non se recollería o número de vivendas baleiras, que no último censo, o de 2011, foi de 3,4 millóns. Precisamente nesta categoría o Estado español está a cabeza da Unión Europea, cuns datos que só se poden equiparar ao dalgunhas rexións turísticas do sur do continente europeo. Outro dos elementos nos que inciden é o nivel de propiedade, só cinco estados da UE se sitúan arredor do 90% de persoas residindo nunha vivenda en propiedade: Romanía, Hungría, Eslovaquia, Lituania e Croacia. Mais a media da UE queda no 70%, o que implica que 134 millóns de persoas no club comunitario viven de alugueiro. No documento do órgano lexislativo da UE aválase a planificación do sector e apúntase como os Estados que protexen o alugueiro só por medio de axudas teñen que investir máis para manter o mesmo nivel de protección social no acceso á vivenda que aqueles que aplican unha política integral, incluíndo inmobiliarias públicas e vivenda social asequíbel. 100% barra apilada Infogram