Entrevistámola en numerosas ocasións, sempre vinculadas co inxente esforzo desenvolvido en materia de igualdade e educación sexual. Catedrática de Filosofía e autora, con Amada Traba, do libro ám@me (Galaxia), Mercedes Oliveira, coñecida como Chis Oliveira, foi a impulsora do Comando Igualdade, unha experiencia do IES Alexandre Bóveda de Vigo que percorreu Galiza para sensibilizar a mocidade coa igualdade real entre homes e mulleres. Toda a súa bagaxe recoñeceuse en 2017 co premio Viguesa Distinguida. Porén, desta vez, non conversamos con ela de feminismo, senón por ser unha das galegas hospitalizadas a causa da COVID-19.
Nesta entrevista explica o proceso que a levou do desfalecemento no seu piso a pasar pola UCI do Hospital Álvaro Cunqueiro de Vigo, onde se sentiu “máis perto da morte que da vida”. Fálanos, a través do teléfono, xa fóra dos coidados intensivos, desde un dos cuartos habilitados polo centro hospitalario para persoas con coronavirus.
Como se sente após estes máis de vinte días no hospital?
Xúntannos enfermas da COVID-19 e o bo é que podemos comunicarnos entre nós, mais estou desexando ir á miña casa e abrazar a miña filla, que tamén está “coronada”, como eu digo. Ela tamén tivo coronavirus e xa desenvolvemos os anticorpos, así que poderemos estar xuntas. Levo tres días sen febre e sen osíxeno, co cal, posibelmente o domingo poida saír do hospital. Despois aínda terei que estar en illamento. Coa miña filla poderei compartir baño, salón... mais co meu home, que non tivo a COVID-19, non.
Cando comeza a atoparse mal?
Empecei a sentirme mal uns días despois dunha charla que demos o día 9 de marzo en Ribeira. Baixábame a tensión e non tiña vida. Daquela dicíase que os teléfonos habilitados polo Sergas estaban saturados, que non se chamase. Semellaba que se molestaba e non o fixen. Repriminme. Finalmente, chamou a miña filla. O día 12 estaba peor e fun ao centro de saúde. O médico de cabeceira non lle viu gravidade. Deume paracetamol e para a casa.
Nese momento, con tanto frío, pensei que ía morrer. Mira de que parvada vou morrer, de frío! Foi moi desacougante
Os días pasaban e non tiña folgos até que o 17 me desmaiei na casa e chamaron a ambulancia. Leváronme ás Urxencias do Cunqueiro. Notaba o persoal, por certo, 99,9% mulleres, nerviosísimo. Puxéronme unha máscara e lembro estar mareada, vomitando. Deitáronme e notei moito frío. Nese momento, con tanto frío, pensei que ía morrer: mira de que parvada vou morrer, de frío! Foi moi desacougante. Lembro a enfermeira, enfundada de plástico, con gafas, máscara, un protector de acetato. Tiña que poñerme unha vía e non daba coas veas. Despois souben que levan tres luvas por precaución. Traballan moi incómodas así. Despois de estar nas Urxencias, subíronme á planta e o segundo ou terceiro día xa non sei que pasou.
Foi cando a ingresaron na UCI.
Si, leváronme pitando. Non respiraba. O bicho instalárase nos pulmóns e tiveron que inducirme o coma. Estiven máis alá que aquí. Tiven unha pneumonía moi grave que me quitaba o aire. Non podía respirar. Entubáronme, puxéronme un respirador externo e estiven cinco ou seis días desconectada do mundo. Non lembro nada, aínda que si teño un recordo plácido dos pequenos momentos de conciencia que tiña. Eran como flashes.
Nas publicacións das súas redes sociais insiste en valorizar o traballo das sanitarias.
Son moi cariñosas. Á profesionalidade impecábel, hai que sumar o trato tan humano delas. É impresionante. Cunha das enfermeiras, coa que máis coincidía, falaba nos meus momentos de delirio. Cando abría os ollos, deliraba. Na UCI estaba nun box, unha especie de caixa de cristal. Enfronte podía ver o que eu chamaba unha sala de máquinas, que era onde estaban os ordenadores e todos os aparellos médicos. Preguntáballe á enfermeira como tiñan alí unha sala de xogos. Ela respondíame que había xente moi afeccionada que ao rematar o seu traballo laboral entraba na sala e xogaba. Pensaba que estaba ante cyborgs, legos grandes articulados, que bailaban con todos os aparatos. Eu alucinaba, mais en ningún momento sentín angustia.
Foi consciente nalgún momento de que se atopaba na UCI?
Si, penso que nos primeiros días me sedaron duramente, mais logo fun espertando. Eu estaba relaxada, ollando cara ao delirio que tiña ao redor. Sentíame tan ben querida e tan tratada... Cando me atopei mellor, aínda na UCI, facía análise sociolóxica do traballo de todas aquelas mulleres, porque se xogan a vida. Hai xente por mil euros xogándose a vida. Pensa que, cada vez que entraban no meu box para me tomar a temperatura, para traerme a medicación, para limparme... tiñan que mudar todo o equipo. Aínda que pasasen alí un minuto, ao saír tiñan que tiralo. Eu preguntaba: non se recicla? E dicíanme que non, que estaba todo infectado. Tan só salvaban a especie de escafandro que levaban na cabeza. Na UCI estiven do 23 de marzo ao 3 de abril.
Quería premer un número e dáballe ao de arriba. Cando cheguei á planta, non me sostiña de pé, non tiña equilibrio. Custábame coller un bolígrafo e non era quen de facer letra ningunha
Como está a ser a recuperación na planta?
Ademais de afectar á respiración, ao olfacto e ao gusto, isto tamén afecta á psicomotricidade. Eu perdino todo. Cando collín o móbil nos últimos días que estiven na UCI non era quen de poñer a clave. Tiven que ditarlla a unha enfermeira para que ma puxese. Non era que a esquecese, só que non podía metela. Quería premer un número e dáballe ao de arriba. Cando cheguei á planta, non me sostiña de pé, non tiña equilibrio. Custábame coller un bolígrafo e non era quen de facer letra ningunha. Aí asusteime. Quedaríanme secuelas? Ese venres, día 3, tiña que ir ao baño acompañada de dúas auxiliares, que practicamente me levaban no aire porque non podía manterme ergueita. O sábado xa só fun con unha e o domingo pedinlles ir eu soa agarrada á cama. A recuperación, se a traballas, é brutal. Agora todos os días teño unha sesión de fisioterapia para ir gañando capacidade respiratoria.
Escribía nas súas redes sociais que unha amiga médica súa lle explicou que o que vostede sentía era o que sentía alguén a quen lle pasa un camión por riba e sobrevive.
Así, literal. Díxome que cando che pasa un camión por riba hai que recompoñelo todo. Os resultados das analíticas son un cadro: anemia, fígado feito po... a medicación afecta. Agora fago moito esforzo en ler libros de papel porque aínda non me dou concentrado. Co móbil uso unha aplicación para ditar, por iso aparecen as entradas en castelán no meu Facebook. Quixen desde o principio agradecer todo o que o persoal da sanidade pública está a facer por min. Síntome en débeda. Ademais, penso que a xente ten interese no relato persoal da enfermidade. Á vista da receptividade de cada entrada, considerei que debía seguir facéndoo, contando como me sentía. Onte mesmo escribía sobre Lucía, a miña compañeira de cuarto, que tamén ten a COVID-19. Descubrila a ela foi descubrir unha xoia. Unha xoia que está aniñada na cama do lado.
Temos moita información técnica e médica, mais moi poucos relatos persoais. Sinto o compromiso de dar información
Fai fincapé en romper o que considera o tabú da propia enfermidade.
Eu penso que a xente ten moito medo, e como non vai telo? Mais ninguén fala e quen está mala, coma min, fala con medias palabras. Creo que se fai para que non te consideren algo así como unha "apestada". Eu dixen que tiña coronavirus desde o principio porque acredito en que o medo se perde co coñecemento doutras experiencias. Temos moita información técnica e médica, mais moi poucos relatos persoais e a min interésame moito o das demais persoas e penso que ás demais persoas acontécelles o mesmo. Sinto o compromiso de dar información.
Síntoa do outro lado do teléfono con tanta forza que semella estar xa pensando en escribir un outro libro.
Nunca perdín o optimismo. Debo ser un ferrote. Só tiña motivos para estar contenta. Como non ía estalo se me salvaran a vida? Isto foi como renacer. Mais non. De escribir, polo momento nada. Tan só ese tipo de relatos que dito no Facebook. Teño pendente de publicar, en Catro Ventos, un libro sobre o Comando Igualdade, no que me está axudando moito Priscila, unha ex alumna. De todas as maneiras, son consciente de que estiven máis morta que viva e sei que a miña filla estivo aquí, facendo probas no Cunqueiro, un par de veces. Non puiden vela. Coma min, moita máis xente. Non quero levar isto ao meu caso individual, mais creo que a cuestión do tratamento das emocións hai que mellorala. A cura emocional e afectiva é tan importante como a outra. A min chámanme dúas psicólogas do Sergas e falamos moito de como poder mellorar no aspecto emocional, pois non só é resistir. Isto vai deixar pegada en moitas das persoas enfermas. Faime moita gracia, porque un amigo da miña filla, di, a respecto de min, Re-Chis-Tencia.
Como contribúe a tecnoloxía nestes días de hospitalización?
É fundamental. Recoméndanme que pase o maior tempo posíbel de costas e é incómodo. Para facelo, penso que estou deitada na praia, poño música ou un podcast e nótome reconfortada.
O coronavirus vai axudarnos a valorar a sanidade pública e vai incrementar a conciencia de que necesitamos poder abastecernos como país
Vostede, como catedrática de Filosofía, que cre que vai mudar, no sociolóxico, coa pandemia?
En primeiro lugar, penso que o coronavirus vai axudarnos a mudar a nosa relación coa sanidade, a apreciar a importancia da sanidade pública e a opoñérmonos aos recortes. Isto vai tocarlle a todo o mundo e é unha cuestión vital. Canto máis forte sexa a sanidade pública, menos medo vas ter. O despregue de mulleres sanitarias que hai aquí é insostíbel na sanidade privada e isto hai que resaltalo moitísimo!
Tamén vai mudar o modelo de produción, a conciencia de deber abastecernos como país. Non é normal non ter máscaras. No hospital avísannos moito para que non as manchemos porque sinxelamente non hai. Amancio [Ortega, fundador de Inditex] podía poñer as fábricas a producir máscaras e inundalo todo nunha tarde, mais non, fanse na China e resulta que non temos. Por outro lado, chama a atención o papel da UE, onde cadaquén vai ao seu e tamén as críticas feroces ás medidas adoptadas polo Goberno estatal. Está ben que cadaquén expoña a súa ideoloxía e propostas, mais ante unha emerxencia como esta non ten sentido que se meta o dedo no ollo seguido e se traten de tombar todas as actuacións.
