A sanidade, confinada: 60% das consultas médicas son telefónicas

As limitacións á asistencia sanitaria non presencial na Atención Primaria chegaron para quedar. A este respecto, resultaron clarificadoras as palabras pronunciadas a pasada quinta feira na comisión de Sanidade, Política Social e Emprego do Parlamento da Galiza pola directora xeral de Planificación e Reforma Administrativa da Consellaría de Sanidade, Estrella López-Pardo, onde defendeu que só o 40% das consultas médicas foran de carácter presencial. “As axendas de médicos xa están preparadas para facer unha porcentaxe de presencialidade axeitada”, sinalou López-Pardo, quen aseverou que “serán os médicos os que decidan quen é atendido de forma telefónica ou presencial”. As palabras da responsábel da Consellaría de Sanidade non gustaron entre as forzas da oposición e profesionais do sector. Así, a deputada do BNG Montse Prado espetoulle que “en moitos centros de saúde agárdanse semanas por unha cita telefónica, e noutros hai colas” e o seu homólogo socialista Julio Torrado afeoulle a López-Pardo que “quitaron a capacidade de decidir ao usuario, pero non lla deron ao profesional porque o volume das lista de agarda impide citar todo o mundo”. Neste sentido, a directora xeral de Planificación e Reforma Administrativa recoñeceu que “a atención presencial viuse resentida neste período estival”, apuntando a que as consultas médicas telefónicas representaron máis do 70% do total. “A consulta presencial ten que ser o normal en Atención Primaria e máis nunha situación como esta na que se fala de recuperar a normalidade”, sinala a Nós Diario a secretaria nacional da CIG-Saúde, María Xosé Abuín, quen considera que as declaracións de López-Pardo “están destinadas a agochar os problemas de acceso aos centros de saúde e trasladar a responsabilidades aos profesionais sanitarios”. “Hai que volver á normalidade, pero non á normalidade de antes da pandemia”, insiste Abuín, quen reclama “aumentar os cadros de persoal dos centros de saúde, e non só con médicos, senón con persoal doutras categorías, como poden ser os psicólogos clínicos”. Precisamente, o 20% das consultas en Atención Primaria son de natureza psicolóxica. “A situación vai ir a peor” Abuín amósase convencida de que “a situación vai ir a peor” e aposta por “un novo modelo de Atención Primaria á altura de 2021”. “Hai que facer un plan de recursos humanos do Servizo Galego de Saúde (Sergas) para identificar as necesidades que faltan”, defende Abuín. Neste sentido, o Informe de recursos humanos da enfermaría 2020, elaborado polo Consello Xeral da Enfermaría sinala que a ratio de enfermeiras na Galiza é de 5,19 por cada 1.000 habitantes, fronte a 6,02 do conxunto do Estado, presentando só Murcia, con 4,59 profesionais por cada 1.000 habitantes, e Andalucía, con 5, unhas cifras peores. “Unha barriga non se pode palpar de maneira non presencial. Para detectar unha apendicite hai que tocar a barriga e o mesmo acontece con outras doenzas”, sinala Pablo Vaamonde “Non hai xustificación sanitaria neste momento para manter estas limitacións no acceso á Atención Primaria”, comenta a Nós Diario, Pablo Vaamonde, antigo presidente da Asociación Galega de Medicina Familiar e Comunitaria e médico do centro de saúde de Labañou na Coruña, quen responsabiliza a Administración de “manter neste momento a non presencialidade como sistema de cita preferente en Primaria”, tentando “botarlle a culpa aos profesionais” da situación. “A xente non pode estar agardando unha semana a que lle dean unha cita telefónica para unha consulta”, continúa Vaamonde. “O problema básico é a falla de persoal e iso provoca a masificación”, apunta a Nós Diario Xosé María Dios, médico de familia no concello de Outes e secretario da Asociación Galega en Defensa da Sanidade Pública, quen responsabiliza desta situación a “unha política de aforro que provoca unha mala calidade asistencial”. “Non é certo que non haxa médicos, como nos repiten permanentemente. Aos últimos exames do MIR presentáronse 14.000 licenciados en Medicina e só aprobaron 6.300, polo que quedaron 8.000 profesionais fóra”, destaca Dios, quen advirte de que “os médicos de Primaria son un colectivo moi envellecido, onde máis do 30% dos actualmente en activo estarán xubilados nun prazo de cinco anos”. Os riscos asistencias da atención non presencial Dios entende que “unha consulta telefónica non pode ser prioritaria, senón complementaria”. Ademais, lembra as dificultades das persoas maiores para acceder ás novas tecnolóxicas, o que “pode provocar que queden directamente moitos deles sen atención sanitaria”. Vaamonde considera que “hai algunhas tarefas que se poden atender por teléfono como cubrir un parte de baixa, elaborar receitas de medicamentos... pero unha barriga non se pode palpar de maneira non presencial. Para detectar unha apendicite hai que tocar a barriga e o mesmo acontece con outras doenzas”. Analiza con preocupación a situación das “persoas maiores con problemas cognitivos ou con trastornos psicolóxicos” pero tamén dos “doentes crónicos que careceron da atención debida”. “A atención dos doentes non se pode basear en consultas telefónicas ou telemáticas porque se perde a eficacia”, di Xosé María Dios “Para nós supón unha grande incerteza ter que tomar decisións sen poder consultar de maneira presencial o doente”, sinala Pablo Vaamonde. “Este modelo xera maior dificultade asistencial, aumenta moito as posibilidades de erro e impide facer un estudo preciso da situación”, continúa Vaamonde, quen lembra que “a situación vólvese máis complicado cando falla algún compañeiro e temos que facernos cargo dos seus doentes, para nós absolutamente descoñecidos e aos que non lle temos feito o seguimento dos asociados ás nosas tarxetas”. As outras mortes en tempos da Covid Xosé María Dios amósase convencido de que “o día que se faga un estudo doutras mortalidades por causas diferentes ao coronavirus durante a pandemia vai ficar claro que a mortalidade é moito maior da prevista”. Na mesma liña, alerta da “falla de control médico do aumento da comorbilidade”, termo empregado para describir dous ou máis trastornos ou enfermidades que ocorren nunha mesma persoa. No mesmo sentido, advirte que “está aumentando a mortalidade porque non hai a prevención que se daba noutros momentos”. “Hai patoloxías graves que se deixaron de atender como consecuencia da pandemia e estanse vendo patoloxías doutros factores de risco maiores que o coronavirus”, afirma Dios, quen vincula esta situación a que “non se pode facer prevención porque a xente non pode acudir aos centros de saúde”. Asemade, sinala que “hai especialidades para as que non podemos solicitar cita presencial e obrígasenos a enviar os usuarios ás urxencias hospitalarias, co que significa de atraso para a atención e revisión destes doentes”. Atrasos nos tratamentos oncolóxicos A pandemia está provocando atrasos nos diagnósticos, mesmo naquelas patoloxías máis sensíbeis. Así, por exemplo, a Sociedade Española de Oncoloxía Médica vén denunciando nos últimos meses importantes atrasos na detención e nos tratamentos do cancro, sinalando que 36,5% dos tratamentos oncolóxicos téñense interrompido no Estado ao longo de 2020. Na mesma liña, a asociación profesional destaca que “durante os diversos picos da pandemia ao longo de 2020, os centros de oncoloxía diminuíron a súa actividade en 60,9%, o que se traduciu nun atraso das cirurxías en 44%, da quimioterapia en 25% e da radioterapia en 17%”.