Onde nace o Río Mao

Aproveitamos a visita ao afluente do Río Sil para achegarnos a un dos lugares máis descoñecidos da Galiza: o Bidueiral de Montederramo, unha das xoias dos bosques galegos, razón pola que foi declarado Lugar de Interese Comunitario. Aínda que polo nome deste espazo da Rede Natura poderíamos pensar que só está cuberto por bidueiros hai tamén no lugar piñeiros de repoboación, carballeiras, diversos tipos de uceiras e pequenos bosques de acivros e cancereixos que acollen unha rica diversidade de fauna e flora. Mais estes montes, hoxe baleiros de xente, foron en tempos un vieiro transitado por veciñanza e personaxes que deron nome á serra e algunhas das historias máis coñecidas da Galiza. O manancial do Mao O Río Mao nace ao pé do Alto de San Mamede, cumio cunha altitude de 1.619 metros e que acolle unha ampla comunidade zoolóxica, asociada ás zonas de montaña, na que máis de cen especies de aves habitan ou visitan a serra en diferentes momentos do ano. Entre elas destaca a gran aguia real ou os voitres e as bulideiras picas alpinas e bicotortos. Entre os mamíferos temos o furapresas, martas, lebres, corzos e cervos. O lobo ten unha importante presenza con abundancia de presas silvestres e preas do gando que persiste nos prados de montaña. A terra do monxe e do lobishome Falando de lobos e homes... hoxe os camiños que cruzan o bidueiral están fechados polas silveiras, os toxos e o abandono, un monte baixo impenetrábel que o lume intencionado cada pouco se encarga de limpar. Paseando polas pistas do bosque é difícil atoparse alguén que non sexa un corzo; porén, en tempos, o lugar foi paso habitual da veciñanza das comarcas próximas. Os habitantes de Caldelas, Trives, Allariz e Maceda, Verín ou Viana, empregaban os montes como a vía máis curta para ir ás feiras ou saír cara a outras terras. Unha rápida ollada ao mapa de Manzaneda de 1943 permítenos apreciar a complexa rede de camiños existentes: camiño da Serra a Chandrexa, camiño dos Picos ou o vieiro cara á Ferrería que percorre parte da ruta que propoñemos, son só algúns. Os carreiros do bidueiral foron os protagonistas das andanzas do lobishome máis famoso da Galiza, Manuel Blanco Romasanta. No ano 1844 instalouse en Rebordechao e dedicouse a viaxar entre diversas cidades galegas e españolas. Aproveitando as saídas, algunhas mulleres acompañábano para non facer o camiño soas, mulleres das que nunca se volveu saber. Logo de varias desaparicións comezaron as sospeitas e Romasanta fuxiu a Castela até que uns galegos que ían segar aló o recoñeceron e capturaron. Aínda que o acusaron de matar nove mulleres, finalmente confesou que foron trece, argumentando que cando o fixo estaba baixo a influencia dun maleficio que o convertía en home lobo. Mesmo chegou a indicar o lugar en que foron soterradas algunhas das súas vítimas, nomeadamente no Bidueiral de Montederramo mais nunca se chegaron a atopar restos de ningunha das vítimas, mais o lobo do bosque foi condenado. Outro dos personaxes que non poderíamos esquecer no paseo polo bidueiral é o que deu nome á serra de San Mamede, monxe do Mosteiro de Santa María, que deixou Montederramo para facer vida eremítica no cumio do monte até a súa morte. O roteiro É oportuno recordar que estamos na alta montaña galega e que sen apenas decatarnos podemos estar no medio dun neboeiro e desorientarnos facilmente, motivo polo que é importante atender a predición meteorolóxica e levar mapa, calzado apropiado e roupa de abrigo. Na oficina de turismo do concello de Montederramo ou na súa páxina web temos información sobre a Ruta do Bidueiral e tamén da Ruta do Santo. Pódese partir desde Montederramo, onde xa hai un panel, ou ben achegarnos até a aldea da Mogainza e desde alí coller a pista de terra que sube á dereita e facer os catro quilómetros iniciais por ela. Outra opción, se temos un coche axeitado, é subir até o Campo do Casar, ao carón do bosque e comezar a ruta onde está o panel da ruta. No camiño atravesaremos en varios momentos o Río Mao, aínda cativo, pero preludio do que vai ser. Augas limpas, claras e oxixenadas que se manteñen durante todo o ano e dan frescor ao bosque. As catro visitas Un dos mellores momentos para visitar o Río Mao e o Bidueiral é sen dúbida o outono. Os amarelos dos bidueiros, o dourado dos pradairos e os encarnados froitos dos cancereixos son só algunhas das cores das que gozar. É apenas unha das facianas que este fermoso lugar pode amosar. A diversidade natural deriva nunha grande variedade de paisaxes ao longo do ano. A perda das follas dá paso ao branco inverno e a neve que durante varias semanas adoita cubrir os montes. Un branco roto polos acivros que manteñen a súa cor verde intensa cos froitos vermellos, alimento e refuxio para moita da fauna. O inverno é tamén o momento ideal para descubrir as numerosas pegadas das martas ou do gatos bravos que sabemos que están aí por guías de campo e paneis, mais que dificilmente imos ver debido ao seu carácter tímido. A primavera ofrece unha faciana máis amábel para facer a visita, aínda que é importante destacar que a estación das flores atrásase nestas latitudes até ben entrado maio, que desde febreiro e marzo veñen anunciando as primaveras e os narcisos. En abril, os bidueiros e outras árbores caducifolias comezan a agromar creando unha gama de verdes difícil de describir. Aínda que no verán o ascenso obríganos a percorrer pistas a pleno sol, a chegada á zona boscosa vese recompensada pola abundante sombra e os cursos de auga afluentes do Río Mao que se manteñen debido á sombra que proporciona a orientación norte da serra. A finais de verán, anunciando a inminente chegada do outono, poderemos escoitar os berros dos cervos, preludio dos seus amoríos.