Ómicron: precaución, si; alarmismo, non

Portugal converteuse nun dos últimos países de Europa en notificar varios positivos pola variante Ómicron. B.1.1.529. Esta é a súa denominación. Foi detectada por primeira vez en Suráfrica, na rexión de Gauteng, onde se diagnosticaron mediante PCR un total de 77 casos entre os días 11 e 23 de novembro. Nas mesmas datas confirmaron infeccións activas por esta variante do SARS-CoV-2 Botswana, Hong-Kong, Israel e Bélxica. Desde entón, a lista de territorios que identificaron casos de Ómicron ampliouse: Alemaña, Países Baixos, República Checa, Italia, Dinamarca, Reino Unido, Australia; e a alarma non deixou de crecer. "Non está xustificada", sentencia José Gómez Rial, inmunólogo do Complexo Hospitalario Universitario de Santiago. "Sabemos que é unha nova variante pero aínda non se confirmou que sexa máis contaxiosa nin máis perigosa", explica a Nós Diario. A día de hoxe é máis o que non se sabe de Ómicron que o que si se coñece. A comunidade científica pediu tempo para concretar se realmente se é máis transmisíbel, máis virulenta, se ten capacidade para reinfectar, causar unha enfermidade máis grave ou para escapar das vacinas actuais. Ningún destes supostos está ratificado, por iso, incide Gómez Rial, cómpre actuar con precaución e vixiar a evolución da nova variante, mais non defende o sobresalto social desatado desde a pasada sexta feira nin a decisión das autoridades europeas de cancelar voos e fechar fronteiras co sur de África. "É unha parvada, porque esta variante xa está estendida polo mundo". A lección de Ómicron Para o experto en Inmunoloxía, Ómicron é unha expresión do SARS-CoV-2 que no contexto actual de pandemia leva implícita unha mensaxe moi clara: a importancia de estender a vacinación a aqueles países que contan cunha cobertura deficitaria. "O que nos está dicindo o virus é que hai que vacinar a todo mundo. Nunha contorna global teno moi fácil para estenderse. Polo tanto, non abonda con vacinar o primeiro mundo. As doces contra a Covid teñen que chegar a todos os recunchos, e mentres non cheguen non imos saír da pandemia. Hoxe preocúpanos esta, pero mañá será outra, con orixe noutro país sen apenas cobertura vacinal desde o que se propagará coa mesma facilidade", incide Gómez Rial. Vixilancia epidemiolóxica Só 7% da poboación de África conta coa pauta completa da vacina contra a Covid. En Suráfrica esta porcentaxe elévase até 23%. En todo o planeta fican moitos territorios con taxas de vacinación iguais e inferiores, sen a capacidade do país africano para vixiar e notificar os casos que detecta. "Suráfrica ten un sistema de vixilancia epidemiolóxica envexábel. Ten mecanismos e persoal formado para secuenciar o virus e lanzar unha alerta como fixo neste caso, con total transparencia. Por iso creo que non é xusto que se castigue a quen o está facendo ben", precisa o inmunólogo. "Isto mesmo pode estar ocorrendo noutros sitios, sen que ninguén busque esas novas variantes nin as notifique". Mutacións na proteína S A variante Ómicron presenta medio cento de mutacións no seu xenoma con respecto á variante orixinal de Wuhan. Máis da metade teñen lugar na proteína S e esa acumulación é a que preocupa á comunidade científica. "Todas as vacinas que existen están centradas na proteína S, considerada a protectora do virus". Se este acumula moitas modificacións nesa rexión poderían chegar a supor, dunha banda, "un escape parcial da inmunidade das vacinas", e doutra, "unha chave de entrada mais eficaz, para transmitirse e infectar mellor". Son os dous focos fundamentais de preocupación e vixilancia,necesarias ambas para o control da Covid. A OMS, de momento, advirte "dun risco alto de propagación" da variante Ómicron e dun "impacto potencial na traxectoria da pandemia". Con todo, afirma que "aínda existen considerábeis incertezas". "É necesario seguir investigando para comprender mellor o potencial de escape contra a inmunidade inducida pola vacina e a infección", di, polo que aínda non ten unha posición fixa sobre a eficacia das vacinas contra a transmisión, a enfermidade grave e a morte en caso de infección por esta nova variante. A protección non caduca Fronte á inseguridade que suscitan este tipo de dúbidas expresadas moitas veces sen aval científico, José Gómez Rial salienta que até o momento "seguimos sen ver reinfeccións nin casos graves en persoas adultas, inmunocompetentes, vacinadas con pauta completa. Ese sería o sinal de que hai unha perda da efectividade vacinal e unha evasión inmunitaria". E neste sentido, engade, "é unha boa noticia saber que as grandes compañías están en condicións de ofrecer nun período curto de tempo unha nova vacina contra unha variante de escape". Con todo, Gómez Rial prefire pór o foco na eficacia das vacinas. "A súa efectividade non caduca, como se insinúa ou se afirma en moitos titulares. Nin aos tres nin aos nove meses". A efectividade das vacinas é duradeira. "A vacina que menos efectividade ten é a tose ferina, e é de 10 anos. No resto dos casos esténdese a moi longo prazo". Lembra Gómez Rial que o obxectivo das vacinas é protexer contra a enfermidade grave e a morte, non reducir a transmisión, a infección nin os casos leves. As vacinas, explica, "ao pouco de polas xeran unha resposta de anticorpos moi intensa que se transmiten tamén ás mucosas respiratorias. Mentres estean aí bloquearán a transmisión, impedirán que o individuo contaxie. Co paso do tempo eses anticorpos desaparecen, pero non significa que a vacina perda efectividade porque a súa capacidade para inducir memoria no noso sistema inmune fai que en contacto co virus,de novo, fai que o recorde e actúe de forma rápida volvendo a xerar eses anticorpos". A vacina hai que combinala con outras medidas, conclúe José Gómez Rial, "sentido común, responsabilidade individual e, sobre todo, co uso da máscara en interiores. O pasaporte Covid non pode ser unha carta branca, porque aínda vacinados podemos contaxiar". Máis de 5.000 casos activos A Galiza iniciou a semana con máis de 5.000 casos activos tras sumar 415 novos contaxios. Na última semana, a media de novos positivos diarios notificados polo Sergas sitúase na contorna dos 450. Con todo, esta non é a cifra que máis preocupa. "O número de contaxios é lóxico que creza", apunta o inmunólogo José Gómez Rial. "Este virus replica mellor no inverno e as vacinas non evitan a transmisión, e menos a medida que máis tempo pasa desde a picada". O aumento dos contaxios fai subir a incidencia, mais tampouco debera ser motivo de alarma se non leva aparellado un incremento severo das hospitalizacións. Para o epidemiólogo Juan Gestal, profesor emérito de Medicina Preventiva e Saúde Pública da USC, "a elevada proporción de poboación inmunizada fai que as hospitalizacións sexan menos así como a gravidade dos pacientes hospitalizados", se ben, advirte, isto pode mudar á alza "a medida que pase o tempo". Baixo o seu punto de vista, "a situación epidemiolóxica da Galiza non é mala. A sexta ola está afectando con maior frecuencia as persoas que non están vacinadas e tamén a aquelas cuxa inmunidade fronte ao virus diminúe". É o caso das persoas maiores ou con patoloxías previas. "A efectividade das vacinas cae antes no caso das persoas cun sistema inmune deteriorado, que precisan unha dose de reforzo" para reforzar a capacidade de resposta fronte ao virus. Presión hospitalaria Segundo o último balance de Sanidade, nos hospitais galegos hai 140 persoas hospitalizadas, 114 en planta (+21) e 26 en UCI (+5). Neste sentido, o conselleiro García Comesaña alertou esta segunda feira de "ingresos directos, con xente moza sen vacinar". Desde o 20 de outubro, indica un informe de Saúde Pública achegado pola Xunta para xustificar o uso do certificado Covid na hostalaría, 65% dos doentes ingresados en coidados críticos non estaba vacinado e eran "máis novos". "O prudente e diminuír e restrinxir os contactos a un número estreito de persoas coas que temos costume de reunirnos e compren as normas, ademais de utilizar sempre FFP2 ben axustada nos interiores, reforzar a hixiene de mans, ventilar, manter a distancia de seguridade e evitar aglomeracións", anima Gestal, ao tempo que chama a potenciar a vixilancia, a secuenciación xenómica, a vacinación e o uso do certificado Covid.