En 2014 as 10 persoas con maior número de followers en Twitter foron Katy Perry, Justin Bieber, Barack Obama, Taylor Swift, Lady Gaga, Britney Spears, Justin Timberlake, Rihanna, Ellen DeGeneres e Cristiano Ronaldo. Sete son estrelas da música, estadounidenses e a súa faciana é recoñecida en calquera parte do mundo.
Se alongamos a listaxe ao primeiro cento, 54 continúan partillando unha variábel: dedícanse ao mundo da música. Este feito evidencia a repercusión mediática non só do seu traballo senón a influencia que elas propias exercen no sistema-mundo. Unha sociedade globalizada que, para alén de facer estourar polos aires as fronteiras comerciais, desenvolve un proceso de homoxeneización cultural.
Os videos musicais de Kety Perry, Justin Bieber ou Lady Gaga foron reproducidos centos de miles de millóns de veces desde plataformas como Youtube. A súa audiencia supera a de calquera filme de Hollywood e alcanza cada día maiores cotas de audiencia. "O videoclip é un importante reprodutor da cultura dominante", afirma de maneira taxativa Jon E. Illescas autor da tese 'Industrias culturais e mocidade no sistema-mundo. O videoclip mainstream como mercadoría e reprodutor de ideoloxía'.
Narcisismo, individualismo e diñeiro
Doutor en Socioloxía e Comunicación pola Universidade de Alacant e licenciado en Belas artes vén de presentar a súa investigación. Un estudo que analizou un total de 400 videos musicais para determinar os valores que difunde este soporte entre a mocidade.
"Propuxémonos estudar o videoclip porque había pouco escrito, non se analizaran os textos audiovisuais" e a influencia destes "entre a mocidade de 14 a 17 anos", explica en conversa telefónica con Sermos Galiza. Para desenvolver a investigación empregaron diversas mostras tomando como referencia os vídeos musicais máis vistos en Youtube ou Vevo entre 2007 e 2012 xunto cos máis galardoados en Grammy ou MTV Awards.
Os resultados dan boa conta das mensaxes que están a consumir as franxas de idade máis novas. "Segundo unha análise cuantitativa e cualitativa", sinala Jon E. Illescas, "o valor máis promovido é a procura de beneficios", "o individualismo, o narcisismo, a hipersexualización das persoas", "a agresividade" e "o culto ao diñeiro como fetiche", apunta. En síntese, afirma, "a acumulación de riqueza como máximo expoñente".
Os valores máis promovidos son "a procura de beneficios", "o individualismo, o narcisismo, a hipersexualización das persoas", "a agresividade" e "o culto ao diñeiro como fetiche", apunta Illescas
Publicidade e propaganda
Eis a ideoloxía que transmite a industria cultural dominante, mainstream, e da que tiran proveito non poucas empresas. "O 60% dos vídeos" que fixeron parte do estudo inclúen "publicidade de emprazamento" (product placement), unha fórmula comercial que incorpora a marca ao propio guión de filmes, series e tamén vídeos musicais.
O grande suceso mediático das persoas que protagonizan estes produtos culturais sitúanas como un importante soporte publicitario pois para as faixas de idade máis novas (14-17 anos) "son referentes a imitar", apunta Jon E. Illescas.
Mais non só as grandes marcas comerciais empregan como ferramenta para posicionar os seus produtos os videoclips. Tamén gobernos como o dos EUA utulizan estes espazos para facer propaganda. "Os marines estadounidenses coproduciron un vídeo de Kety Perry co obxectivo de que as mulleres se alistasen ao exército", explica Illescas. Aliás, asegura, "o Pentágono ten unha división que co-produce vídeos e filmes" coñecedor da influencia que exercen na mocidade as mensaxes difundidas.
"A influencia destes contidos aumenta cando o tempo que se dedica á educación é menor".
Inciden realmente estas mensaxes na súa audiencia? Illescas non se apresura a dar unha resposta. "É difícil determinar o impacto dun vídeo de 3 minutos" fronte, por exemplo, á un filme de dúas horas. Mais amósase certo de que "a influencia aumenta cando o tempo que se dedica á educación é menor".
Modelos de conduta para a mocidade
Segundo os dados difundidos pola SGAE a finais de 2014 a Galiza situouse como o territorio con menor consumo televisivo --280 minutos ao día-- de todo o Estado. Porén, os avanzos tecnolóxicos están a incrementar a influencia do que o autor define como "pantallas". Smartphones, tablets, computadoras... obxectos que afirma utilizar con frecuencia máis da metade da poboación, segundo o IGE.
Segundo Illescas un menor tempo dedicado á educación --através dos axentes de socialización tradicionais, nomeadamente as familias-- e o acceso a Internet sitúan as industrias culturais mainstrem [dominantes] como fixadoras de modelos de conduta, estilos de vida e valores.
"Moitos dos valores que promoven van en contra da Declaración de Dereitos Humanos asinada en 1948" e "bate coas mensaxes difundidas através do sistema educativo"
"Moitos dos valores que promoven van en contra da Declaración de Dereitos Humanos asinada en 1948" e "bate coas mensaxes difundidas através do sistema educativo", sinala, máis próximas a principios de igualdade e solidariedade. "Isto produce unha confrontación moi grande" que é dificil de combater levando en conta as estratexias que empregan. "Non se trata dun discurso no que alguén che di a quen tes que votar" senón que se vale da estimulación dunha "parte animal" e "subconsciente".
Un feito que para o autor constitúe parte da "contra-ofensiva neoliberal" que reflicten as industrias culturais nas últimas décadas. "A felicidade atópase baixo a forma dunha mercadoría", a "agresividade representa un modelo de conduta de éxito" e "o que se consideraba provocación con Madona hoxe en día dá a risa", apunta.
"Isto habería que controlalo", afirma quen se declara da "xeración de David O Gnomo". Porén, na actualidade as crianzas ven "Bob Esponxa" unha personaxe que "traballa nunha hamburguesería e canta dicindo que traballar máis horas é o mellor". "É perigoso", sentencia.
Alternativas
Así as cousas, ao longo da investigación determinaron que unha parte da mocidade obxecto de enquisa se sentía "orfa" de produtos culturais que focasen a atención en "problemas sociais", "a crise", "os despexos". Producións que embora existir --através de correntes alternativas-- non conta co apoio económico que posúe a industria cultural dominante.
"Familias, profesorado e mocidade", salienta, "deben decatarse de que esta realidade existe", "pór limite á idade coa que se debera ver certos vídeos" e ás institucións cómprelles "co-financiar producións que transmitan outros valores", conclúe.
