As nosas extraordinarias aves comúns: corvo pequeno

Etimoloxía Nomes común e científico onomatopeicos que nos levan ao son tantas veces escoitado aos corvos, "corr corr corr". Ten a orixe na raíz indoeuropea kor ou ker que xerou os gregos korax (corvo) e korone (para o corvo pequeno). José Manuel Zamorano fai referencia tamén no seu libro Avetimología, ao nome galego corvo pequeno pola envergadura menor que o corvo grande, pero tamén menciona corvelo, onde o sufixo diminutivo -elo faría alusión ao tamaño pequeno. Distribución Espállase por boa parte de Europa chegando a Exipto e faltando das zonas máis frías de Siberia. Na península Ibérica é moi común no norte pero escasea ou é rara no Mediterráneo e na zona sudoccidental, tamén falta do Baixo Alentejo e o Algarve. Na Galiza é ben abundante e semella que xunto con Castela e León e o norte de Portugal, temos as poboacións máis numerosas da península. Como recoñecelo É un corvo de tamaño mediano, algo máis cativo que o corvo grande (Corvus corax) e maior que a gralla pequena (Corvus monedula). Agás no tamaño, -os machos son máis grandes que as femias-, apenas hai diferenzas apreciables entre os sexos, tendo ambos a plumaxe completamente negra con irisacións que semellarán verdosas, azuis ou moradas en función de como incida a luz. Ollos escuros, peteiro negro e forte no que destacan unhas plumas na base do mesmo. Patas e pés tamén negros. Dun tamaño entre os 45 e 47 cms de longo. Teñen ás curtas, anchas na base e afiadas no extremo e unha cola de tamaño medio con forma cadrada, que axuda a diferenciar a súa silueta en voo da do corvo grande que ten a cola en forma de cuña. A cor dos exemplares xuvenís é máis apagada e pode virar lixeiramente a tons pardos ou marróns. Durante moito tempo considerouse que o corvo pequeno tiña dúas subespecies. O "noso" (Corvus corone corone) e outra, á que se lle denominou corvo cincento (Corvus corone cornix), que se diferenza por ter o lombo, o pescozo e as partes inferiores grises, que agora xa están diferenciadas. Na Galiza, o corvo cincento (Corvus cornix) é unha ave rara, de presencia só accidental, pero nunha viaxe polo norte e leste de Europa serán doados de observar. Voz Teñen multitude de voces que se agrupan en chamadas de anuncio, ataque, inquedanza, alarma, apareamento, etc. Mesmo emiten sons específicos ante a presenza de aves de rapina como o falcón ou o azor, en definitiva, locuacidade que van adaptar en función do que pretenda expresar ou comunicar. É habitual escoitalos grallar desde o alto dunha árbore estirando a cabeza e abrindo a cola. Onde atopalo É unha especie que se pode atopar en hábitats moi diversos, e tanto imos encontralo mariscando na baixa mar de calquera praia, como a de Barraña en Boiro, como sobrevoando unha prea de becerro nos curutos de Manzaneda. Quizais poderiamos apuntar que escapa dos medios demasiado humanizados como o centro das grandes cidades e tamén dos bosques excesivamente densos. Son frecuentes en lixeiras e vertedoiros, preto de granxas ou camiñando á rebusca do que puido quedar dunha colleita en calquera zona de cultivo. Respecto aos movementos, o corvo pequeno non fai grandes desprazamentos durante o inverno e permanecerán preto das zonas de cría, xuntándose en grupos para durmir que poden chegar a contar con centos de individuos. Se ben os adultos poden ser considerados sedentarios, os exemplares xuvenís poden realizar desprazamentos durante os meses máis fríos. Que come? Come de todo. É unha especie omnívora e oportunista, aliméntase de diferentes invertebrados como vermes, insectos e caracois pero tamén de vertebrados como ras, ratos e polos de outros paxaros e nunca vai desaproveitar unha prea. Quen non os ten visto nunha estrada comendo nos restos de animais atropelados? Pero na súa dieta tamén entran cereais, bagas e froitas e, como xa se comentou, nas zonas litorais, ben sexa nos areais, marismas ou lagoas litorais, é doado observalos en bo número aproveitando os recursos que ofrece a marea baixa Nos meses máis fríos agrúpanse para comer en lugares empregados habitualmente polos exemplares xuvenís que teñen menos experiencia na procura de alimento. Reprodución Constrúen un niño grande, que fan nuns quince ou vinte días, situado habitualmente na copa das árbores aproveitando unha gaia. Na Galiza é frecuente atopar tamén niños en torres de alta tensión. Poñen de tres a seis ovos de cores que van desde o azul claro até o turquesa, con pintas castañas e que choca a femia durante dezanove días voando os polos aproximadamente ao mes de nacer. A cría cooperativa dos corvos Na actualidade os núcleos familiares humanos soen estar constituídos por dous proxenitores e un ou dous descendentes. Lonxe quedaron aquelas familias nas que ademais dos xa citados convivían adultos, con fillos e fillas e algún parente ou mesmo un veciño ou veciña. A visión actual da reducida familia "humana" pode levar a figurarnos que na natureza séguense unhas pautas semellantes ás nosas. Porén, no mundo animal as cousas poden ser diferentes. No caso dos corvos comúns do norte da península parece que os grupos familiares imitan os nosos de antano como imos ver. O corvo pequeno é unha especie monógama como o teñen demostrado moitos estudos realizados en Alemaña, Escocia ou Suecia. Pero danse tamén outros modelos de cría. Vittorio Baglione, José Manuel Maldonado e Daniela Canestrari, realizaron un estudo que fai fincapé nunha estratexia de reprodución na que os dous proxenitores reciben axuda de parentes e de exemplares chegados doutras zonas nas diferentes tarefas da crianza, como na alimentación dos polos ou na defensa do territorio. Constataron que, á diferenza do que sucede noutros lugares do vello continente, no norte da península Ibérica até un 75% da poboación de corvo pequeno leva adiante a denominada cría cooperativa. Os grupos familiares están formados por entre tres e cinco individuos; os dous proxenitores, xuvenís nacidos en anos anteriores e poden incluír tamén algún exemplar procedente doutros territorios, que as investigadoras chaman inmigrantes e que maioritariamente son machos. Neste "modelo de familia" aproximadamente a metade son xuvenís que permanecen no territorio dos adultos durante un ou dous anos, chegando a catro en casos excepcionais. Seica esta práctica é beneficiosa para todas as partes. A femia e o macho reprodutor reciben axuda na defensa do territorio e durante a cría, os máis novos pola súa banda continúan nun lugar que xa coñecen, con acceso ao alimento e sen ter que competir por novos enclaves. Pola súa banda, os exemplares "inmigrantes", acostuman ter algunha oportunidade de reproducirse coa femia que está a criar asegurándose unha parte da descendencia. Inimigos do corvo pequeno Principalmente aos humanos, xa que certamente poucos inimigos salvaxes ten o corvelo. Traballos sobre a especie indican a baixa incidencia de atropelos, impactos con muíños eólicos ou electrocucións. Tampouco é paxaro sobre o que aves de rapina depreden facilmente, é habitual observar como un bando de corvos pequenos acosa calquera ave de presa que se introduza no seu territorio. O falcón peregrino e o bufo real son dous dos principais depredadores. Ante a presenza destes, ou calquera outro depredador aéreo ou terrestre, como poden ser gatos domésticos ou raposos, van comezar a corvear emitindo chamadas de alarma que se irán incrementando se o perigo continúa. No caso de persistir, dará lugar a unha serie de picados e persecucións até conseguir largar o intruso. Porén, a cousa cambia con respecto aos humanos. Ben sexa por ser considerado unha ameaza para as sementeiras, cultivos de millo ou para a caza, os corvos son perseguidos e non é raro atopar exemplares abatidos por disparos. A saña contra eles leva tamén a destruír os seus niños ou envelenalos. Como lle vai? Atendendo aos rexistros do programa de seguimento de aves comúns en primavera da ONG SEO/Birdlife entre os anos 1998 e 2020 a tendencia do corvo pequeno é de declive moderado.