As nosas extraordinarias aves comúns: lavanco

castaño avermellado, o dorso é marrón. Ten unha cola moi vistosa, as plumas rectrices son brancas coas centrais negras e unhas reviradas cara arriba de cor verde escura. As partes inferiores son grises. O peteiro é amarelo tirando a verde e cunha mancha negra no extremo á que se lle chama "unlla". Patas e pés de cor rubio. En voo destaca nas ás un "espello" de cor azul morada iridescente bordeado de negro e branco. A femia é moito máis discreta, a cor xeral é parda apencada e co peteiro entre pardo e rubio. Ten o mesmo espello nas ás que os machos, tamén ben apreciábel en voo. Como sucede noutras moitas especies de aves os exemplares xuvenís son semellantes ás femias. Pola súa parte, os polos están cubertos de plumón amarelo nas partes inferiores e a cara e as partes superiores son pardo escuro apencados de amarela con patas e peteiro negros. Os lavancos reais, como sucede con outros anátidos, teñen unha vestimenta entre xuño e setembro denominada “plumaxe en eclipse”, período no que os machos visten como as femias. Nese período desaparece o característico espello. Voz As femias emiten un forte e tristeiro "guakkk-guak-guak-guak" e os machos un chamamento áspero "reb-reb". Onde atopalo? A ampla distribución débese en boa maneira á súa extraordinaria adaptabilidade ocupando tanto espazos naturais como ambientes humanizados. Frecuenta unha grande diversidade de hábitats acuáticos desde o litoral a lugares con certa altitude, cursos fluviais de corrente lenta, augas paradas e zonas húmidas costeiras e do interior. Tamén presente en masas de auga como encoros, en terreos inundados, brañas e estanques ornamentais das grandes cidades. As aves que veñen pasar o inverno ocupan fundamentalmente rías e encoros. Na época de nidificación está máis asociado a ríos e tamén a zonas húmidas con abundante vexetación nas beiras. Fóra da época de cría é unha ave moi gregaria que adoita formar grandes bandadas. Movementos Os exemplares que veñen pasar o inverno comezan a aparecer xa en setembro, chegando o groso nos seguintes meses, entre outubro e decembro, sempre en función das condicións meteorolóxicas. Partirán de volta aos seus lugares de cría nos meses de xaneiro ou febreiro. Os movementos poden estar motivados en grande medida por cambios bruscos na meteoroloxía. Alimentación É unha especie oportunista cunha alimentación moi variada, que vai mudando ao longo do ano e que podería considerarse, en certa maneira, omnívora. No menú do lavanco real entran plantas acuáticas, insectos, moluscos, pequenos animais acuáticos, anfibios ou larvas destes e crustáceos como o abundante e perigoso caranguexo americano, especie exótica invasora amplamente espallada. Poden tamén alimentarse de sementes e froitos. Procuran a comida nos medios acuáticos ou en pastos asolagados e descansa logo na auga. Nun estudo realizado en Portugal, os datos apuntan a un pequeno gasterópodo presente en bancos areosos dos esteiros como unha importante fonte de alimentación, a seba (Zostera sp.) tamén é recurso importante na súa dieta. Reprodución A época de nidificación da especie é dilatada, poden atoparse niños xa en febreiro sendo marzo ou abril a época forte de cría. Porén, a formación das posíbeis parellas prodúcese xa en outubro e novembro. Sitúan os niños no chan en lugares con abundante vexetación que non sempre teñen que estar preto da auga. Son as femias as que constrúen o niño con materiais vexetais diversos como follas secas ou herba que cobren con plumas grandes e outras máis pequenas (plumón) que arrincan do seu peito e van engadindo ao niño segundo avanza a cría. Poñen, nunha especie de cunca formada no centro do niño, entre 8 e 14 ovos de cor branca sucia, tirando a cincenta ou verdosa que comezan a chocar, despois de pór o último ovo durante uns 26 ou 28 días. As cores crípticas da plumaxe das femias revelan aquí a súa función, a camuflaxe é case perfecta e permanece sen moverse apenas saíndo para alimentarse. Este período é moi estresante para ela, xa que coa posta dos ovos perde case a metade do seu peso, precisando moito descanso e tranquilidade, contando coa colaboración do macho para protexela a ela e a zona de alimentación. Os polos nacen case ao tempo, nun intervalo de 24 horas, e ao pouco (10 horas para secar a plumaxe e fortalecer as patas), marchan do niño, seguindo a nai até a masa de auga máis próxima. Nadan con habilidade e dedícanse á caza de pequenos invertebrados acuáticos que capturan sobre a superficie da auga. As crías poden voar pasados uns 50 ou 55 días e independizarse. Aínda que abandonen o niño, se está perto da súa zona de alimentación, a familia pódeo seguir empregando para descansar. As situacións complicadas danse cando o niño está lonxe do medio acuático e os polos teñen que seguir a nai até un lugar con auga, sen dúbida un dos traxectos máis perigosos. En caso de atoparnos nunha circunstancia semellante, unha femia atravesando unha camiño ou unha estrada cos polos detrás, o mellor é tentar non intervir xa que a situación pode facer que os parrulos escapen, chegando a perderse, ou no caso estremo que o estrés provocado á nai faga que marche. No medio natural, nomeadamente cando son polos, poden ser depredados por tartarañas das xunqueiras, gaivotas ou mesmo ratas. Tendencia Segundo o seguimento das aves realizado por SEO/Birdlife a tendencia do lavanco real é de declive moderado. A perda de hábitat que pode ter multitude de factores como encanamento de ríos ou a creación de paseos que pode levar a molestias pola presenza de mascotas. Adeus á choiva de chumbo O lavanco real é unha especie cinexética que sofre unha importante presión venatoria. Alén da morte directa por disparos, a caza dos lavancos reais e outras moitas aves acuáticas acusan outra consecuencia derivada desta, o saturnismo, unha intoxicación aguda ou crónica provocada polo chumbo ou por algún dos seus compostos, segundo a RAG. O envelenamento que produce o chumbo (Pb) cando entra no corpo, denomínase saturnismo xa que, na antigüidade, os alquimistas chamaban "saturno" a este elemento químico. Cando se dispara a un lavanco real ou unha cerceta, poñamos por caso, só unha pequena parte da munición chega ao obxectivo, caso que o disparador atine, o resto acabará espallado pola zona húmida na que se estea a practicar a caza. Unha vez que os pequenos perdigóns chegan ao fondo da auga, mestúranse cos limos que poderán ser consumidos accidentalmente por calquera anátido que procure alimento nese lugar. Inxerido o chumbo pasará ao sangue onde vai permanecer durante unhas dúas semanas e, aínda que unha parte pode ser excretado, outra acumularase nos tecidos brandos, fígado e ril, durante semanas pasando logo aos osos. Co tempo acaba afectando os sistemas nervioso, dixestivo, reprodutivo, etc., tal e como o demostran numerosos estudos. A inxestión leva ao envelenamento directo das aves, pero poden dar lugar a continuación a un “envelenamento secundario" espallándose pola cadea trófica. En moitas ocasións, os depredadores preeiros van ter máis facilidade de dar caza ás aves enfermas ou feridas e, ao alimentarse destas, comerán tamén pequenos anacos de chumbo. Algo semellante ao que sucede coa munición dáse cos aparellos de pesca, xa que moito do chumbo empregado para a chumbada afunde, ás veces engancha ou pérdese, rematando no fondo do río ou da lagoa. A estima da Axencia Europea de Químicos é que o chumbo empregado na munición e nos parellos de pesca que rematan no medio ambiente é dunhas 21.000 a 27.000 toneladas por ano (20% nas zonas húmidas). As consecuencias son terríbeis, a morte por envelenamento de saturnismo atinxe cada ano un millón de aves acuáticas. Por este motivo, a Unión Europea vai reducir drasticamente a cantidade empregada para munición e aparellos de pesca co obxectivo de reducir a morte das aves e evitar espallar máis contaminantes no medio. Nas novas directrices, a alternativa proposta para a caza de aves acuáticas é o perdigón de aceiro aínda que debido á súa menor densidade será preciso usar un perdigón de maior tamaño. Así, aínda que o seu uso para a caza xa estaba prohibido en zonas húmidas que estiveran incluídas no Convenio Ramsar ou na Rede Natura 2000 de moitos países, os Estados membros do Parlamento Europeo votaron en novembro de 2020 a súa prohibición na caza o que vén a apoiar os obxectivos da Estratexia Química para a Sustenbabilidade e o Pacto Verde Europeo. O ditame levarase adiante en novembro deste ano 2022 e evitará a morte de milleiros de lavancos reais e outras anátidos e rapinas.