As nosas extraordinarias aves comúns: a carriza

Troglodytes ten orixe no grego trôglodutes, que vén significando "o que habita en buracos", polo costume que ten a nosa protagonista de facer niños con forma redondeada cunha pequena entrada na que se introduce para criar. Aínda que hai quen apunta que podería deberse ao hábito de desaparecer nas fendas cando cazan insectos ou buscan refuxio. Francisco Bernis di que carriza ou carrizo é nome onomatopeico polo son "cherr" que emite habitualmente. Distribución Especie de distribución holártica, ocupa a zona temperada do hemisferio norte, chegando no seu límite máis setentrional en Europa até Islandia e alcanzado polo sur os lugares propicios do norte de África. Algunhas publicacións apuntan á existencia de máis de corenta subespecies estendidas por Europa, Asia, África e Norteamérica. Ten presenza na meirande parte da península Ibérica, aínda que é máis abundante na zona norte polo seu gusto pola vexetación arbustiva e máis escasa nos territorios desarborados e esteparios. No Atlas de aves reprodutoras de España publicado pola ONG SEO/Birdlife, sinalan a Galiza, Asturias e País Vasco como as zonas con maiores densidades, sendo no noso país unha ave moi común e sedentaria. Como recoñecela A carriza non ten confusión con ningún outro paxaro, acaso podémonos enganar cun rato xa que acostuma andar polo chan, entre as silveiras ou os fentos como faría o cativo roedor. Diminuta, é a sub-campioa no premio á ave máis cativa de Europa, á que só lle gaña a pequerrecha estreliña riscada. Non existe diferenza entre machos e femias. Paxaro marrón, de aspecto compacto coa cola sempre ergueita que rompe a silueta repoluda, as partes superiores son pardas, coas ás riscadas ao igual que a cola e partes inferiores de cor branca sucia ou beixe. O peteiro en proporción ao corpo é relativamente longo e curvado cara a abaixo, as patas negras e unha cella branca. Os exemplares xuvenís teñen unha cor máis tirando ao roxo. Teñen un voo directo, curto, baixo e cun bater de ás rápido. Voz Macho e femia cantan durante todo o ano, incluído outono e inverno, aínda que con menor intensidade. Habitualmente fano desde o alto dunha árbore, ás veces mesmo en voo aínda que van rematar de facelo pousando para finalizar a estrofa e comezar cunha nova. Ten varias voces, a de alarma, cando se altera é semellante a un "cherrr" ou un forte "teck-teck-teck". Ten un trino limpo que remata cunha nota vibrante e prolongada. Pode cantar no medio da noite en zonas con iluminación artificial. Onde atopala? Respecto aos hábitats nos que podemos atopar a carriza pódense sinalar terras de cultivo, bosque de ribeira con abundante vexetación, bosques autóctonos ou de coníferas, zonas húmidas, monte baixo e chairas. Son veciñas habituais da maioría dos xardíns e parques de vilas e cidades. É menos abundante nas zonas altas. Mostran unha clara predilección por aqueles lugares provistos de vexetación densa, sebes, silveiras, matogueiras con uces ou toxos e monte baixo. Alimentación No menú da carriza entran pequenos insectos e as súas larvas, chinches e dípteros como moscas, mosquitos e tabáns, así como arañas e pequenos vermes. A procura de alimento realízase esencialmente no chan, entre o mato, na maraña das plantas e árbores e resulta menos frecuente que busque nas pólas altas de árbores ou arbustos. Outro dos lugares de caza son as proximidades de láminas de auga, como ríos ou regatos e lagoas e pozas nas que procuran pequenos invertebrados de vida semiacuática como efémeras e mosquitos. Reprodución Inicia a época de reprodución a comezos de marzo prolongándose até mediados de xullo, aínda que pode adiantar a nidificación a febreiro e ter xa as crías cara a finais de marzo. En Portugal recollen este feito nun refrán que di "a carriça do bom cuidado, pela Páscoa tem criado". O cortexo do macho consiste no comezo da construción de varios niños, tarefa que realiza para atraer unha ou varias femias, xa que en función da capacidade construtora terá maior ou menor éxito. É unha especie polígama, as parellas non son estábeis e nas dúas roladas que realizan cada primavera a parella cambia. A tarefa do macho é mais ben a de impresionar as femias, limitándose a cumprir co cortexo e a cópula, tendo escasa relevancia o seu papel na cría dos polos. O niño é esférico cunhas dimensións duns dezaseis cms de alto por uns trece de ancho, e unha entrada que habitualmente está na parte lateral. Elaborado a base de musgo, brións, follas secas, anacos de fieitos, pequenas pólas e raíces. Unha vez levantado aproximadamente a metade, continúa a construción con musgo húmido até pechalo por completo, engadindo no interior plumas e pelo. Poñen, de primeiros de abril a mediados de xullo, de catro a seis ovos brancos algo apencados de vermello que choca a femia exclusivamente durante uns dezaseis días e os polos voan aos dezaseis ou dezaoito días. Depredadores da carriza? Sempre hai veciños como o gaio ou a pega que non lle van ter noxo aos ovos e poderán rematar cunha niñada nun vira e vira. Mamíferos como o ourizo, ratos e ratas tamén poden dar conta dos ovos ou os polos se teñen a ocasión. Aquelas carrizas que fan o niño preto de casas son en moitas ocasións vítimas dos gatos. É unha das especies ás que parasita o cuco, que pon un ovo no niño da carriza desfacéndose de todos os demais para que sexa a coitada carriza quen saque adiante o polo. Como lle vai? É un paxaro que non amosa problemas de conservación. Atendendo aos datos do programa de seguimento de aves comúns en primavera para o período entre 1988 e 2020 a tendencia das poboacións de carriza é de incremento moderado. Feito que ten a súa lóxica xa que co abandono do rural moitas terras inzan a monte baixo, hábitat predilecto das carrizas como xa se apuntou. Hai roupa tendida No mundo dos humanos a expresión "hai roupa tendida" é ben coñecida para avisar que non se pode falar diante de crianzas ou por extensión de calquera persoa que non debería escoitar certas cousas. No mundo paralelo que transcorre ao par do noso, poñamos por caso o das carrizas, parece significar algo distinto. A roupa tendida, a real, non a figurada da expresión, semella ofrecer unha excelente oportunidade para que as nosas diminutas veciñas poidan facer o seu niño. Aló por comezo dos anos oitenta nun recanto do terreo da casa da miña tía Sita e meu tío Rolando (que en paz descanse), construíron un pendello de madeira para comer durante o verán xunto aos seus nove fillos (as familias numerosas de agora son unha brincadeira). A efémera construción servía tamén como secadoiro para a roupa de toda a familia. Á volta dunha fin de semana, para a súa sorpresa, atoparon nun pantalón vaqueiro ao que lle cortaran as perneiras que quedara a secar, un niño de carriza. Estrañeza supoño que tamén para a parella de carrizas que pasaron de vivir tranquilamente a ter que partillar o lugar con máis dunha ducia de humanos, non comentara que daquela xa algunhas das miñas curmáns tiñan parella. Por aquel entón, xa tiña eu inquedanza pola bicharada toda, e lembro que acudía asiduamente para poder observar ben de preto aquelas pequenas alfaias de cor marrón indo e vindo ao niño sen parar. Podería semellar un feito excepcional, pero María Canedo de Carballo cóntame unha historia semellante. O seu pai, Marcial Canedo, atopou un bo día de mañá un niño de carriza ocupando un pantalón que levaba máis tempo da conta pendurado nun cuberto. A peza de roupa e o niño de carriza, por suposto, alí quedaron até que toda a rolada saíu adiante. Ben, dous casos poderían semellar casualidade pero non acaba aquí o conto. Lendo hai un tempo o libro Aves de Portugal atópome co seguinte texto que reproduzo literalmente "Na Amadora foi verificada, por duas vezes, a construção de um ninho no interior de peças de vestuário a secar no estendal de um primeiro andar de un edifício". (N. Pereira e R. Matias). Non pretendo aburrir ninguén, pero co tempo encontrei episodios semellantes en diversas publicacións. E seguramente se pasaramos unha enquisa ás moitas lectoras e lectores de Nós Diario sairían unha manchea de casos parecidos. Así que coidado ao deixar por moito tempo pezas de roupa penduradas que igual cando queiramos empregalas están ocupadas pola carriza. Avisei!