"É moi complicado coñecer o número de pediatras adscritos ao Sergas pola opacidade da Xunta", denuncian

A pandemia está restando visibilidade aos problemas da asistencia pediátrica. Se nos meses anteriores á chegada do coronavirus a demanda deste servizo vai mobilizar miles de persoas no conxunto da Galiza, con especial repercusión no caso do hospital de Verín, as restricións impostas pola nova situación teñen agochado estas demandas. Porén, segundo sinala a Nós Diario a portavoz de Pediatras e Matronas Xa, Vanesa Viquendi, “xustamente o problema vai a máis. A pasada sexta feira foi suprimido o servizo de puericultura dos concellos de Dumbría e Muxía. E isto repítese desde o comezo da pandemia en moitas localidades galegas”. As limitacións á atención presencial nos centros de saúde aprobadas pola Xunta da Galiza con motivo da pandemia están a ter o seu impacto na asistencia ás crianzas. Así, Viquendi advirte de que “unha cousa é atender telefonicamente un adulto, que pode describir a súa dor ou dar conta dos síntomas ao facultativo, e outra ben distinta é tratar cun neno que non sabe falar e que non pode dicir nada, onde o único que se pode trasladar ao médico é a sensación que ten o pai ou a nai do que lle acontece”. Ademais denuncia que “moitas citas se están retrasando”, ao igual que “non se están administrando vacinas malia estaren sometidas a unha periodicidade moi estrita”. A falla de pediatras na Galiza responde a motivacións estruturais. Segundo os datos fornecidos pola Asociación Española de Pediatría de Atención Primaria para 2018 -os últimos dispoñíbeis- ao redor de 12% das prazas están cubertas por médicos de familia, unha cifra que nas comarcas de Lugo chega ao 20% e nas da Coruña ao 14%. “É moi complicado coñecer con precisión o número de pediatras adscritos ao Servizo Galego de Saúde (Sergas) pola opacidade da Xunta á hora de ofrecer información”, sinala a Nós Diario Manuel Martín, portavoz de SOS Sanidade Pública, mais diversas estimacións falan de perto de 310 profesionais en Atención Primaria e de 150 en Atención Hospitalaria. Caída do número de especialistas A diminución do número de pediatras é unha constante nas últimas décadas. Así, en 2004 o Sergas declaraba 405 pediatras para o conxunto da Atención Primaria. Porén na actualidade o seu número rolda os 310, polo que nos últimos 15 anos téñense perdido perto de 100 prazas no conxunto do país. Ao tempo, cae o número de concellos con médicos especialistas para crianzas, pasando de 113 en 2004 a aproximadamente 192 na actualidade. Segundo os datos do propio Goberno galego, non contan con pediatras comarcas enteiras como Viana, Terra de Trives ou Caldelas, prestando o servizo das mesmas os médicos de familia ou nalgún caso pediatras itinerantes que pasan consulta algún día da semana. A idade dos profesionais é outro problema engadido. A metade dos pediatras actualmente en exercicio van estar xubilados en 10 anos. A este respecto, a Asociación Española de Pediatría de Atención Primaria afirmaba en 2018 que perto de 75% das e dos pediatras en activo teñen máis de 45 anos; o 40% teñen máis de 55 anos e o 25% superan os 60 anos. A propia Consellaría de Sanidade recoñeceu en xaneiro de 2020 que a 20 pediatras de Atención Primaria ténselles prorrogado a xubilación pola falla de persoas para cubrir as súas prazas. Na mesma liña, a Administración galega ten aumentado no último ano a oferta de MIR en Pediatría, estando previsto que entre 2022 e 2023 rematen a súa formación como pediatras 20 persoas. 25% dos pediatras activos na Galiza superan os 60 anos As causas desta situación son de carácter estrutural. A pediatra do hospital do Barbanza Marián Rodríguez Blanco culpa do acontecido á falla de planificación. “Nós temos un sistema de formación fechado, o sistema MIR, e nun momento pénsase que fan falla menos pediatras porque diminúe o número de crianzas. Porén as necesidades de atención son hoxe máis elevadas porque naquela altura só cubrían persoas até os sete anos e, ademais, as enfermidades crónicas son máis frecuentes entre os nenos porque antes moitos non sobrevivían”, explica en conversa con este medio. 30 anos atrás “O problema vén de vello, de hai uns 30 anos, e non se lle puxo solución malia saber os responsábeis sanitarios das necesidades de profesionais de Pediatría, en función das previsións sobre os especialistas que marcharían por razóns de xubilación e das propias necesidades sanitarias da poboación. Non é posíbel resolver en catro anos un problema xerado en 30”, afirma a Nós Diario Rodríguez Blanco, quen destaca o agravamento da situación como consecuencia das limitacións á contratación recollidas durante anos nos orzamentos Estado. “Agora non hai taxa de reposición, pero temos un déficit de profesionais sen cubrir”, asegura Rodríguez. A especialista lembra que “este non é un problema exclusivo da Galiza senón de todo o Estado”. Neste caso, a porcentaxe de pediatras na Galiza é de 1 por cada 1.006 nenos entre 0 e 14 anos, unha cifra superior á estatal, de 1 pediatra por cada 1.064 nenos entre o e 14 anos. Porén, “Galiza presenta un aspecto diferenciado, condicionado pola dispersión da poboación, que obriga a contar con máis profesionais para poder atender todo o territorio. Non se pode estar dicindo que queremos evitar o despoboamento e despois deixar sen servizos básicos os concellos con menos habitantes”, conclúe Rodríguez Blanco. Manuel Martín responsabiliza desta situación á “ausencia dunha planificación por parte do Goberno galego en función das necesidades de futuro”. Neste sentido, considera “a taxa de reposición imposta polo Goberno do Estado como unha lousa, pero a Xunta non pode utilizala como escusa para evadir as súas obrigas porque cando Mariano Raxoi estaba no Goberno non fixo nada por derrogala”. Ademais, considera que “o problema non se resolve só con aumentar o número de prazas nas Ofertas Públicas de Emprego, hai que contar coas prazas de formación para residentes”. Unha especialidade sometida á precariedade A precariedade laboral é un factor decisivo na ausencia de pediatras. Manuel Martín liga “a ausencia de facultativas nesta especialidade ás condicións de traballo que se lles ofrece. Isto está provocando que moitas profesionais marchen a outros territorios e tamén que deixen de vir á Galiza especialistas doutras partes do Estado”. Ao tempo, destaca que “os contratos ofrecidos pola Xunta non son atractivos para pediatras de fóra, o que si sería unha vía máis rápida para aumentar o número de especialistas”. No mesmo sentido maniféstase Vanesa Viquendi, para quen “aquí o problema radica nas condicións laborais” e quen reclama “incentivos e estabilidade” para pór remate a situación. “A situación laboral das pediatras de Atención Primaria é moi dura”, di Martín, salientando as condicións dos "pediatras itinerantes e pediatras deslizantes". “Atopámonos con especialistas obrigadas a cubrir varias localidades dunha comarca, pondo o seu coche sen ningún tipo de axuda para o desprazamento, ou con profesionais cuxo horario laboral muda da mañá para a tarde sen criterios claros”, lembra Martín. As condicións das pediatras rematan repercutindo na calidade da sanidade. Marián Rodríguez non dubida en sinalar que as pediatras itinerantes “xeran unha falsa sensación de cobertura, válido para os procesos de control mais non para os agudos, xa que as crianzas non deciden cando enferman”. A falla de profesionais repercute nas ratios. Así, na cidade de Lugo hai 1.083 crianzas por cada pediatra, en Vigo, 1.127 e en Pontevedra 1.293. A este respecto, Martín destaca que se tratan dunhas “cifras imposíbeis” e aposta por garantir unha condicións laborais dignas para o colectivo. Neste sentido, Vanesa Viquendi apunta que “aquí o problema radica nas condicións laborais” e reclama “incentivos e estabilidade” para pór remate a situación.