Inmunoloxía, a solución a esta pandemia somerxida

Nesta pandemia mundial polo coronavirus SARS- CoV-2, nunca antes se viu a sociedade tan ávida por coñecer conceptos de inmunoloxía: que está a pasar, como podemos defendernos, que tests diagnósticos temos para coñecer a infección e a protección, como funcionan as vacinas dispoñíbeis… A inmunoloxía é unha ciencia moi recente e hai que potenciar os coñecementos básicos desta disciplina, que pola súa novidade non está suficientemente representada nos plans de estudo, nin nas carreiras de ciencias nas universidades. A sociedade demándao, non só por esta pandemia, senón pola súa implicación en moitas disciplinas, estar na base de moitas patoloxías e polas futuras pandemias que poidan chegar. O sistema inmunitario é moi complexo, distribuído pola maior parte do noso organismo, con diversos compoñentes, como as células e as substancias que segregan. As células funcionan tocándose de forma moi estreita e tamén liberando substancias (citocinas) que actúan a curta ou longa distancia. Algunhas desas citocinas son as que van producir febre, xa que se liberan tras unha infección, e outras atraen a células para que migren ao lugar onde chegaron os patóxenos ou aos ganglios próximos para pór en marcha a resposta inmunitaria. Probas para detectar o virus Nun tempo récord estamos a coñecer moito deste novo virus. Unha pelota pequenísima con proteínas na súa superficie a modo de coroa (de aí o seu nome coronavirus), que entra a través da receptor ACE-2 no noso organismo. Se nos infectamos, o virus pódese detectar no nariz ou gorxa mediante as dúas técnicas máis empregadas: PCR, que detecta o RNA do virus por unha técnica molecular, moi sensíbel; e test rápido de antíxeno, un ensaio inmunolóxico que detecta a proteína do virus, pero necesita alta carga viral e por isto non se recomenda en persoas asintomáticas. A resposta inmunitaria contra o SARS-CoV-2 Unha vez que o virus infecta na mucosa respiratoria, o noso corpo produce substancias, denominadas interferones tipo I que alertan as células veciñas. Actívase o sistema inmunitario e ponse en marcha a resposta inmune innata, a máis rápida en actuar. Son como as sentinelas do castelo, que detectan axiña o inimigo e trátano de eliminar rapidamente. Se eles sós non poden, chamarán outros, moito máis específicos, os linfocitos T e B. Estas células divídense ao cabo dos días e, co paso das semanas, xa hai todo un arsenal de soldados francotiradores moi específicos fronte ao virus: linfocitos T helper, que axudarán, outros matarán, células infectadas, os T citotóxicos; e outros regularán a resposta para evitar lesións ao propio organismo, os T reguladores. Tamén existen os linfocitos B que producirán, tras activarse e diferenciarse dunha célula grande e secretora, anticorpos específicos. Tras a mobilización de todo este exército, nunhas semanas despois da infección, xeramos linfocitos T e B específicos efectivos fronte ao virus e de memoria, por se o mesmo virus volve aparecer. Anticorpos, a barreira de defensa Tamén teremos anticorpos circulando polo noso sangue. É importante de que tipo sexan para saber se aínda estamos infectados ou se xa pasamos a infección. Os anticorpos de tipo IgM aparecen ao principio da infección, e podemos seguir tendo o virus e contaxiando. Días máis tarde agroma a IgG, que indica xa unha resposta potente fronte ao virus, superamos a infección e estamos inmunizados. Estes anticorpos pódense estudar por varios métodos, pero un moi sinxelo emprega unha pinga de sangue do dedo nun test rápido de anticorpos. Este test, de novo inmunolóxico, diranos se temos anticorpos de tipo IgM, isto é inmunidade recente e posibelmente infecciosa; ou tipo IgG, inmunidade de memoria que adquirimos unha vez pasada a infección. Se queremos coñecer a intensidade da resposta, a cantidade de anticorpos producidos, hai que empregar outras técnicas como Elisa ou quimioluminiscencia. O sistema inmunitario funciona de forma axeitada na maioría das persoas, xa que en máis do 80-85% dos casos cursa sen síntomas ou moi leves, outro 10-15% dos casos ten síntomas moderados, mentres que en persoas vulnerábeis, sobre todo persoas maiores, a enfermidade Covid-19 ten unha alta mortalidade, ou deixa secuelas importantes. Que solucións temos? 1. Antiinflamatorios. Nos casos graves viuse un alto compoñente inflamatorio que leva a unha situación de distrés respiratorio, que é o que adoita ocasionar a morte. A dexametasona, un corticoide con acción inmunosupresora, axuda a diminuír a inflamación. 2. Bloqueo da tormenta de citocinas. Se o sistema inmunitario innato non pode coa infección e se desregula, libera unha gran cantidade de substancias inflamatorias como a IL-6, IL1 e outras ocasionando un fenómeno coñecido como tormenta de citocinas. Pódese bloquear esta tormenta con inmunoterapia, axudando a resolver a inflamación en pacientes graves. 3. Transferencia de plasma. Uso de mesturas de anticorpos xerados en persoas convalecentes da mesma enfermidade para transferilos a persoas infectadas. Preténdese que neutralicen o virus e poidan chegar a eliminalo. 4. Uso de anticorpos monoclonales neutralizantes fronte ao virus. Estes anticorpos son creados en laboratorio imitando aqueles que xeran as persoas que combaten o virus con efectividade. Búscase imitar unha resposta inmunitaria esxitosa. Esta terapia foi aprobada recentemente tras probar o seu éxito en ensaios clínicos. 5. Vacinas preventivas. Nun tempo récord desenvolvéronse varias vacinas que probaron o seu éxito, en maior ou menor porcentaxe, nos miles de voluntarios que recibiron as vacinas nos ensaios clínicos. A inmunidade que producen é tanto celular, de linfocitos T; como de anticorpos, asociada a linfocitos B, e xeran memoria inmunitaria. As vacinas axudarannos a previr a infección e a evitar a enfermidade, as súas secuelas e a morte. Todo isto é posíbel grazas ao traballo de miles de investigadores no mundo que se aliaron e coordinaron para tentar parar esta pandemia. E, por suposto, grazas aos avances da inmunoloxía. África González Fernández. Doutora en Medicina e Cirurxía. Médica especialista en inmunoloxía. Catedrática de inmunoloxía en Cinbio (Universidade de Vigo).