A enerxía eólica na Galiza: propostas para unha nova política

Un modelo con nula participación pública feito á medida dos intereses privados A desfeita eólica que o noso país está a padecer responde a un modelo deseñado á medida de intereses privados. Con efecto, e coa breve e abortada excepción do concurso eólico do Goberno bipartito, tanto o Executivo galego como tamén o español están a encher a nosa terra –e, se nada for feito, tamén o noso mar– de parques eólicos de titularidade enteiramente privada, sen participación pública ou social ningunha. Parques deseñados e implantados sen se teren en conta os intereses das comunidades afectadas, por medio dun modelo autoritario apoiado na expropiación forzosa e na desprotección do noso ambiente natural, da nosa paisaxe, do noso patrimonio cultural e tamén da nosa saúde. Un modelo (interesadamente) desordenado O Plan sectorial eólico da Galiza, aprobado con rango regulamentario en 1997 e modificado en 2002, ten sido reformado a través de normas con rango de lei en diversas ocasións, sen ter sido sometido nunca á avaliación ambiental estratéxica. Deste xeito, o Goberno galego mantén en vigor un Plan eólico obsoleto, pensado para unha realidade tecnolóxica radicalmente diferente da actual e que só se modifica puntualmente para reducir a protección ambiental e os dereitos da cidadanía afectada. O Goberno galego mantén en vigor un Plan eólico obsoleto, pensado para unha realidade tecnolóxica radicalmente diferente da actual Coa guerra como escusa para consolidar unha transición enerxética sen transformación social A invasión rusa da Ucraína ofreceu a escusa perfecta para que o despregamento das enerxías renovábeis a nivel español e europeo se realice de acordo cos intereses das grandes empresas enerxéticas. Así, o pasado 9 de novembro de 2022, a Comisión da UE propuxo unha nova regulación para acelerar a nivel europeo o despregamento de centros de produción de enerxías renovábeis. De entre as medidas propostas destacan limitar a aplicación da normativa ambiental da UE e presumir que as plantas de produción de renovábeis obedecen a razóns imperiosas de interese público, posibilitando deste xeito a súa implantación en zonas protexidas mesmo con avaliación ambiental negativa. Non foi por acaso, pois, que o pasado 27 de decembro o Goberno español aprobase vía Decreto-Lei excluír de avaliación ambiental os proxectos de enerxías renovábeis que se pretendan localizar fóra de espazos protexidos e fixar un procedemento acelerado de autorización das solicitudes presentadas até o 31 de decembro de 2024. Que facer? O que podería ser feito desde Galiza sobrepasa, con moito, a extensión deste artigo e as capacidades do seu autor. Porén, modestamente, comparto algunhas propostas que xulgo de interese: —Alargar a porcentaxe de territorio galego protexido, estabelecendo unha distancia mínima de 1.500 metros entre os muíños eólicos e os núcleos de poboación. —Declarar o vento como dominio público galego. O Parlamento galego podería declarar por lei o vento como dominio público, de acordo coa habilitación xeral contida no artigo 2 da Lei de Patrimonio galega de 2011. Os motivos desta declaración, análogos aos empregados polo lexislador estatal para a creación do "dominio público radioeléctrico", serían o carácter excluínte deste uso, o carácter limitado da capacidade das redes e as externalidades negativas que desta actividade resultan. De modo análogo ao que acontece coas concesións hidráulicas, a Administración galega tería a capacidade de condicionar a través dunha concesión o exercicio desta actividade, de limitalo temporalmente asegurando ao seu fin a reversión á titularidade pública ou a restauración ambiental dos terreos afectados e, tamén, de obter o canon correspondente. —Subordinar o acceso ao marco retributivo para as enerxías renovábeis ao cumprimento de condicións sociais e ambientais, entre elas a porcentaxe de participación pública no proxecto. —Modificar a lexislación eólica e ambiental para condicionar a implantación de novos parques eólicos a unha estrita protección ambiental, paisaxística e patrimonial, á existencia de participación pública e á previsión de retornos tanxíbeis para a Galiza en xeral e para as comunidades máis directamente afectadas en particular. —Aproveitar a repotenciación dos parques existentes para lles aplicar as esixencias anteriores. Medidas para construír un modelo enerxético sobre o control público e social, ambientalmente sustentábel e feito á medida dos interese da Galiza.