Unha semana de corentena de xanela en xanela

Na tenda de Adrián Antonio en Compostela  a clientela entra pola porta de xeito calmo mais continuo. Unhas portan máscaras no rostro, outras non, mais case todas preguntan ao seu tendeiro de barrio polas súas crianzas, nadas hai apenas unhas semanas.

Mentres despacha os pedidos, baixo a máscara de protección, el conta que tras un par de días de maior tensión e ansiedade, a veciñanza semella afacerse a unha nova rutina. "O primeiro día", conta, "unha moza e un mozo viñeron ofrecer o seu número de teléfono por se algunha veciña do barrio en situación vulnerábel precisaba que a axudasen coa compra".

É a segunda vez, desde o remate da ditadura franquista, en que o Goberno estatal decretou o Estado de alerta. A primeira, en 2010, foi consecuencia das folgas das controladoras aéreas. Desta volta, o disparador é o SARS-CoV-2, unha nova cepa de coronavirus que, traspasando fronteiras, obrigou os Executivos de distintos países a limitaren a mobilidade das súas poboacións.

Desde Madrid vanse ditando as medidas que marcan o devir da economía dos fogares, -o pagamento das hipotecas ou alugueres e das facturas, a posibilidade dun despido- ao tempo que os cascos urbanos se baleiran de transeúntes e vehículos. "Penso que o importante nestes días é que moita xente viu como se activan redes de solidariedade veciñal, iso axuda a facer fronte á soidade", di Adrián.

As pantallas e as xanelas

Hoxe nas casas as pantallas desprazan o público ás salas de concertos, aos estadios, ás butacas do cinema ou ás bibliotecas. Volven máis lixeira a falta de contacto entre chamadas e mensaxes a familiares e amizades. Olalla Liñares e Marta Otero explican desde o seu piso compartido en Compostela que pasan boa parte do día "pegadas" á pantalla. Ambas son docentes, a primeira de Educación Secundaria e a segunda de Primaria, polo que dedican as mañás ao traballo e as tardes a charlar coas amizades ou ver xuntas algunha serie ou película.

En conversa con este medio, explican que na aplicación da educación telemática agromaron as desigualdades entre o alumnado. "Hai quen carece de ordenador ou internet", di Olalla. Lucas Gómez, desde Sarria e tamén docente, explica que o director do seu centro traballou para atopar alternativas a este estudantado.

Marta, Olalla e Lucas recoñecen que ao longo desta semana conversaron máis do habitual coas súas familias a través de mensaxes, audios ou videochamadas. "Somos seres sociais, non?", resume Lucas.

Desde Arcade (Soutomaior), Silvana Moril, xornalista e nai dun neno de catro anos e doutro dun ano e medio, explica que grazas á tecnoloxía manteñen o contacto co avó e coa avoa dos pequenos. "Falamos diariamente", di. O grupo de whatsapp familiar tamén foi a escusa para que a filla e o fillo de Cristina Gómez, no seu piso na Coruña, graven vídeos cantando e os compartan coas súas curmás e curmáns.

Máis alá dos seus teléfonos e ordenadores, Olalla, Marta, Lucas, Silvana e Cristina explican que as xanelas e os balcóns convertéronse nos últimos días en canles de contacto inesperadas. Coas súas veciñas, mesmo aquelas coas que nunca cruzaran a fronteira dos bos días, comparten cafés na distancia marcada polo patio interior. Tamén nos aplausos cos que cada día ás 20 horas homenaxean as traballadoras sanitarias, as caixeiras ou as labregas.

No seu barrio Marta e Olalla formaron un grupo que se arrexunta cada día ás 13 horas para botar un conto, tocar cancións ou conversar. O contacto tamén permite desabafar e dispersar a angustia. "O outro día conversei cunha veciña que compartiu a súa ansiedade porque botaran o seu fillo e a súa filla do traballo", comparte Lucas. 

Do urbano ao rural

Pola ventá do seu fogar familiar na Arnoia, Uxía Estévez asómase a unha paisaxe de viñas e hortas. "Tranquila" é o adxectivo que máis emprega para describir a súa rutina. Alí, polos seus ritmos "menos frenéticos" que os das cidades ou vilas, os cambios foron menos bruscos.

"Supoño que os homes notarán máis o feito de que pechasen os bares, porque son os que adoitaban ir, mentres que as mulleres que traballan na casa o percibirán no supermercado de Ribadavia, coas colas e as medidas de seguridade", engade. No exterior, as veciñas continúan a traballar nas viñas.

"Agradécese ter esta amplitude, que o movemento non estea limitado a un balcón ou a sacar a cabeza pola xanela", asegura Uxía. Precisamente, o que bota en falta Cristina Gómez na Coruña. "Eu son optimista, penso que esta semana foi de dez e que na familia estamos a facelo o mellor posíbel, pero si é certo que para os nenos a situación é peor", explica. Silvana Moril di que o seu pequeno de ano e medio achégase a miúdo á porta, sinal das súas ganas de saír ao exterior.

Porén, o rural non está exento de dificultades. Rodrigo Alfaya vive coa súa compañeira Sara Guerrero en Sabaxáns, Mondariz. "Aquí, a exclusión territorial, a falta de conexións e de servizos, xa fai que o noso día a día se asemelle á corentena dunha persoa no ámbito urbano", afirma. A fenda dixital existente entre o urbano e o rural tamén limita as opcións de ocio telemático, poñendo obstáculos ao contacto con familiares e amigas. 

A media de idade das veciñas de Rodrigo e Sara é alta. Con menos de 30 anos son, de lonxe, as dúas habitantes máis novas da súa aldea. "Para as persoas de Sabaxáns, a televisión e a radio supoñen a conexión co exterior e están a vivir esta situación con medo, recoñécense como persoas vulnerábeis e cun risco máis alto", conta el. 

Con todo, nun marco de interteza e frustracións, case todas as voces rematan cun toque de optimismo as súas chamadas. "Penso que temos que quedarnos cos coidados, con como nos autoorganizamos para coidar