Como valorar e previr a Covid do futuro?

Ten sentido seguir contando os casos de coronavirus, calculando a incidencia acumulada da Covid e relacionando esas cifras coa porcentaxe de ingresos para acelerar o control da pandemia? A pregunta non é nova. Con máis de 90% da poboación diana vacinada e a quinta vaga en claro retroceso, as dúbidas sobre a necesidade de seguir medindo a Covid, como se vén facendo até o momento co ánimo de estabelecer novas medidas de restrición, comezaron a estenderse. Os datos de incidencia acumulada foron os primeiros en seren cuestionados. De feito, a importancia deste valor foi perdendo peso en favor da taxa de hospitalización a medida que aumentaba a porcentaxe de poboación inmunizada. Alemaña foi dos primeiros países en modificar o criterio para fixar o nivel de alerta sanitaria. Seguiu contando os casos e anotando a incidencia acumulada pero optou por asociar as medidas de restrición á carga hospitalaria. Galiza seguiu en parte o seu exemplo. A mediados de xullo o Comité Clínico acordou un cálculo distinto, "dinámico e variábel", que permitise axustar o modelo de restricións á "nova realidade epidemiolóxica", nun momento en que a poboación maior de 40 anos estaba a piques de completar a dobre pauta. O efecto das vacinas mudou o escenario. A relación entre o incremento de casos, ingresos e mortes non foi igual na onda estival. A incidencia acumulada a 14 días deixou de ser o indicador de referencia e gañou interese a ocupación hospitalaria de cara á adopción de novas limitacións. Seguridade vs. restricións Na recta final da quinta vaga, a transmisión do virus continúa e a pandemia persiste. Pero "camiñamos máis cara un escenario de seguridade máis que non de restricións", sinala a Nós Diario Sergio Vázquez, xefe de Oncoloxía do HULA e membro do Comité Clínico. "A quinta vaga está na súa última fase, cunhas taxas de incidencia acumulada moi baixas, tanto a sete como a 14 días. Pódese dar practicamente por finalizada". Con todo, advirte que "o virus sempre busca o seu reservorio, e agora, a poboación que se pode ver máis exposta é a que non está vacinada", a menor de 12 anos e unha parte importante do colectivo de entre 30 e 40 anos. Vázquez non descarta a aparición de novos gromos, mais "non coa presión hospitalaria que se deu noutras ondas", nin sequera no pico desta quinta, coa poboación máis nova pendente da primeira dose. Así, de cara aos próximos meses, o experto antepón a máscara, a distancia, a hixiene e mesmo, nun futuro próximo, "o uso do carné Covid" á novas medidas de restrición xeneralizadas. Unha saída que obriga, en todo caso, a seguir controlando os casos e a incidencia do coronavirus. Para Daniel González Peña, profesor da Escola Superior de Enxeñaría Informática da Universidade de Vigo no campus de Ourense e autor do 'Semáforo Covid Galiza', aínda é cedo para perder de vista o reconto de datos. O poder de predición da IA Como analista, defende o "poder de predición" da incidencia acumulada (IA). "Aínda que agora o número de hospitalizados por cada caso detectado é menor, a IA conserva o seu valor preditivo e está ben para ver que vai pasar dentro duns días". Neste sentido, será a evolución epidemiolóxica a que dite a necesidade de modificar os limiares de referencia para estabelecer unha determinada alerta sanitaria, como se fixo ante o avance da vacinación. Segundo explica, a Xunta da Galiza "deseñou un modelo matemático complexo e dinámico que permite observar a relación que van tendo os casos diagnosticados cos hospitalizados", de forma que aproveita o poder de predición da incidencia acumulada para determinar novos valores, e límites, axustados á unha realidade cambiante. "Para min, non ter en conta este dato é un erro", sostén González Peña. "Entendo que a xente estea farta de restricións, pero o que hai que entender é que unha determinada incidencia implica sempre un número de ingresos, que á súa vez pode exixir unhas medidas concretas". Será en ocasións excepcionais, sinala o ingrante do comité asesor da Xunta. Sergio Vázquez defende a necesidade de continuar co reconto de casos e hospitalizacións asociadas, sobre todo, para tratar de anticipar un nivel de alerta máximo "nunha zona delimitada co fin de tomar as decisións que requira a situación". Medir e caracterizar o virus Desde o ámbito da prevención e da saúde pública, o profesor da USC Francisco Caamaño Isorna reivindica a vacinación como "estratexia" chave. "Hai que vacinar a todo o mundo, maximizar e facilitar a vacina a quen aínda non a recibiu". Neste sentido destaca que hai quen a rexeitou porque renega dela pero tamén unha porcentaxe importante que non a puxo por "abandono". E sinala a poboación de entre 30 e 40 anos, o grupo coa taxa máis baixa de cobertura na Galiza -77,3%-. "Hai que buscalos e ofrecerlles as citas necesarias para que se vacinen". O titular de Medicina Preventiva e Saúde Pública concorda na necesidade de seguir rexistrando os casos, a incidencia acumulada e a taxa de positividade. "É importante ter acceso a eses datos. Pero ao mesmo tempo, hai que estar máis atentos que nunca á aparición de novas variantes", polo que urxe un esforzo maior en secuenciación para coñecer a natureza do virus que circula. Medir, caracterizar e vacinar. Son as tres accións imprescindíbeis a curto prazo para Caamaño Isorna, quen tamén advirte da necesidade de non descoidar a detección e o rastrexo de casos. "É certo que na medida en que as persoas estean vacinadas as corentenas diminuirán", con confinamentos máis selectivos e incluso máis breves en función dos avances que se poidan dar no ámbito da diagnose. Doutra banda, Francisco Caamaño Isorna chama a ser "escrupuloso" no uso da máscara, o lavado de mans e a distancia, especialmente entre os menores de 12, e sobre todo en espazos fechados. Ao aire libre, a máscara tenderá a desaparecer. "Coa taxa de vacinación actual a vida pode cambiar significativemente en espazos abertos". Nos fechados, a máscara seguirá por "por norma xeral", se ben anticipa a posibilidade de prescindir dela "nun par de meses". "Non o descarto, iso si, en espazos ordenados e ben ventilados", un suposto que non inclúe bares, restaurantes ou locais de ocio, incide. A día de hoxe, incide o profesor da USC, os datos indican que a quinta vaga "pode ser a última en termos de contaxios, hospitalizacións e UCI se non aparecen variantes que muden o esquema". A vacina non é "esterilizante", pero fai que "contaxiemos menos e nos contaxiemos menos". A Covid non se vai erradicar, o problema de saúde pública, tampouco, pero impacto será máis suave, conclúe.