Cando a mala fama non é merecida

Nalgunhas partes de África pódese ver unha das relacións máis curiosas entre as persoas e os animais salvaxes. Alí, atopamos un paxaro que se alimenta da cera e das larvas das abellas, o Indicador do mel (Indicator indicator). Con todo, para este paxariño do tamaño dun merlo non é doado facer fronte a unha colmea de abellas furiosas e armadas cada unha co seu aguillón, polo que optaron por establecer un abraiante vínculo con outras especies, incluída a nosa. Esta especie de paxaro detecta as colmeas na sabana e posteriormente se achega aos humanos para indicarlles a súa localización. Así, os humanos fan o traballo perigoso e deixan unha pequena parte para o paxariño, máis que dabondo para cubrir as súas necesidades nutricionais. De feito, de maneira similar, xurdiron algunhas relacións no reino animal que se manteñen a día de hoxe, como é o caso dos cans ou os gatos, aínda que nos resulten menos rechamantes que a do Indicador do mel. Para ver outro caso singular de cooperación animal-humano poderíamos achegarnos á cidade de Guilin, no sur da China. Alí, é posible observar os pescadores nas súas balsas de bambú pescando dunha forma bastante singular coa axuda dos seus compañeiros emplumados. De feito, o primeiro que nos chamaría a atención é que se trata dunha ave que recoñeceríamos por tela visto máis dunha vez na nosa terra, o corvo mariño. Os pescadores que continúan a pescar deste xeito tradicional (coñecido como Ukai) colocan un anel no pescozo do corvo mariño para que ao pescar non poidan tragar os peixes máis grandes, que os pescadores collen para eles, e si poidan comer os pequenos, ou os alimentan eles despois. Esta técnica que pode parecer moi rechamante para nós, ten unha razón de ser. Os corvos mariños son moi eficientes pescando e adoitan buscar exemplares grandes para ter que dedicar menos enerxía a esta actividade, cousa que os pescadores Ukai observaron e souberon aproveitar. Na nosa terra temos a sorte de contar con dúas especies de corvos mariños: unha estritamente costeira e símbolo do único Parque Nacional do país (Corvo mariño cristado) e outra hibernante, que se refuxia nos ríos galegos (como o Anllóns e o Xallas) para fuxir das duras condicións do inverno nos seus territorios de cría, como o norte de Europa e as illas británicas (Corvo mariño grande; a protagonista da historia anterior). A pesar de que a primeira goza dunha boa reputación, a segunda non tivo tanta sorte, e sufriu unha persecución moi intensa durante os anos 60 e 70 por considerarse que competía cos pescadores nos ríos. De feito, foi preciso prohibir a súa caza para evitar a extinción nos anos 80, e na actualidade as súas poboacións puideron recuperarse. No momento actual, o conflito cos pescadores volveu ao seu punto álxido, chegando incluso a pedir que se permita de novo a súa caza, permitida xa en varias rexións do Estado español como Asturias. O motivo deste conflito cos pescadores provén de que estes defenden que o corvo mariño afecta negativamente a outras especies de interese pesqueiro, como a troita ou o salmón. Isto, como acontece case sempre que se desoe a opinión dos expertos, está baseado nunha falsa crenza. O mal estado de conservación destes peixes é moi anterior á presenza de corvos mariños grandes nos ríos durante o inverno (só a partir dos anos 80) e ten outras causas ben coñecidas e identificadas: verteduras de plantas depuradoras e fábricas, construción de encoros, contaminantes como herbicidas, fertilizantes ou xurros, e a sobrepesca. Para facerse unha idea, case a metade dos ríos no Estado español están catalogados como en mal estado de conservación, o cal como é lóxico tivo e segue a ter unha gran repercusión sobre as especies de peixe de auga doce da nosa terra. De feito, a presenza de corvos mariños nos nosos ríos debería ser motivo de ledicia por parte dos pescadores. Como os pescadores Ukai da China viron e souberon aproveitar en beneficio propio, esta especie é moi eficiente pescando e adoita cazar exemplares grandes. Desta forma, requiren menos intentos e consomen menos enerxía. Tamén exercen como axentes medioambientais, eliminando exemplares vellos e enfermos e garantindo a continuidade e boa saúde das poboacións de peixes. Poderíase dicir que a súa aparición de novo nos ríos galegos ten o mesmo efecto que a reintroducción de lobos levada a cabo en Yellowstone. Tras desaparecer completamente, o crecemento desmesurado das poboacións de ungulados alteraron gravemente os ecosistemas. A introdución de novo destes depredadores volveu equilibrar o ecosistema, aumentando a biodiversidade e devolvendo a este emblema dos Estados Unidos o seu antigo esplendor ecolóxico. Os corvos mariños, como os lobos en Yellowstone, están contribuíndo a mellorar o estado de conservación dos ecosistemas fluviais galegos. E por iso que a carraxe dos pescadores debería orientarse a outras actividades que están a destruír os nosos ríos e aos seus responsables, e alegrarse de que nos visiten en inverno estes paxaros portadores de boas novas.