Xoiaría galega: un sector milenario que aspira a rexurdir como unha ave fénix

A xoiaría estivo presente ao longo da historia da humanidade e constitúe o acervo da nosa civilización. Na Galiza catalóganse mostras desde a época prerromana, que hoxe se conservan –como a forma de cultura que son– en numerosas coleccións e museos de todo o país, como o do Pobo Galego –situado en Compostela–, o Arqueolóxico de Santo Antón –na Coruña– ou o Museo de Lugo. Eses traballos sobre cunchas ou ósos foron evolucionando co paso do tempo até tornar en pezas de distintos materiais como prata, ouro ou pedras preciosas que nos sitúan na vangarda mundial en cuestión de calidade e creatividade. Como mostra, os torques celtas, colares ríxidos entre os que destaca o de Burela, que data de entre os séculos III e II a.C. Tratábase de pezas de ouro macizo de gran pureza e eran consideradas a máis prezada e perfecta xoia da época. A xoiaría, a arte de adornarse, formou parte de celebracións de distinta índole, principalmente cultos relixiosos (eran destinadas á ofrenda), festividades, eventos políticos (como símbolo de poder) e deportivos, mais co paso dos séculos, estas pezas representaron a punta de lanza dunha industria con carácter propio e en constante evolución que se articula arredor de 300 empresas –segundo datos do Colexio Oficial de Xoiaría de Galicia (Coxga)– e das que sete contan co prestixioso selo Galicia Calidade, que aplica a todos os seus produtos unha serie de auditorías que garanten esa calidade que lle dá nome tanto aos seus bens como aos das máis de 90 marcas de sectores como o vinícola, o turístico ou o agroalimentario. Trátase de Ardentia (A Coruña), Fernando Gallego Xoieiro Artesán (Outes), Fink Orfebres (Compostela), Katuxa Platero Joyas (Compostela), Orfega (Compostela), Unión Joyera de Bergondo (Bergondo) e Óscar Rodríguez Joyeros (Viveiro). O responsábel desta última firma é, ademais, o presidente do Colexio Oficial de Xoiaría de Galicia, que revela a Sermos Galiza que a maioría das empresas asociadas –incluída a súa– abriron as portas por primeira vez desde o inicio da crise provocada pola pandemia da COVID-19 o pasado día 18 de maio, segunda feira, logo de dous meses de feche nos que perderon infinidade de vendas cotiás e campañas especiais, como a dos días do Pai e da Nai, así como multitude de agasallos por diferentes celebracións familiares e eventos, como bautizos, comuñóns e, especialmente, vodas, inconcibíbeis sen aneis de compromiso. O presidente do Coxga conta que aínda non están "a tope" porque "logo destes meses sen demanda ningunha, hai que agardar a que se vaia normalizando a situación", mais móstrase "optimista, aínda que cauteloso" ante o novo escenario que se aveciña. Rodríguez considera o seu sector un termómetro da situación económica do país: "Nós –a xoiaría– somos os primeiros que notamos cando hai crises, porque somos a quen golpean antes e os últimos en saír delas. Por exemplo, até hai non moito aínda sentiamos os efectos da do ano 2008, e agora, cando empezabamos un pouquiño a sentir a claridade, a ver a luz, golpéanos unha nova". "Porén, –engade– non queda máis que tirar para adiante, porque somos un sector milenario, tan antigo como a humanidade, que sempre estivo aí e aí seguirá estando, porque formamos parte da cultura galega, do bo facer do noso pobo, o galego, que sempre tivo moita avidez pola xoiaría". A Xoiaría é o primeiro sector no que se nota unha crise e o último que sae dela", sinala o presidente do colexio de xoiaría de galicia Esa apelación á galeguidade que realiza o presidente do colexio é unha das chaves da súa estratexia de reconstrución pos-COVID, xa que "se algo quedou claro nesta crise é que hai que potenciar todo o que se poida o feito na casa, o feito aquí, no noso país". "A xente ten que optar polo producido na Galiza, debe mentalizarse de mercar o noso produto, porque é de primeira categoría, de gran calidade, e debemos situalo onde se merece", engade. Salienta que "se tivésemos un tecido produtivo potenciado e forte, posibelmente esta situación que pasamos co coronavirus non tería sido tan grave", di. Responsabilidade de todas e todos O sector abre de novo as súas portas esperanzado, coa confianza posta en que a clientela volva á normalidade e se realice ese consumo "de proximidade" ao que apela o xoieiro Óscar Rodríguez. Para iso queren deixar ben claro que tanto nos seus obradoiros e centros de traballo como nos espazos de atención ao público efectuaron unha adaptación integral á nova realidade sanitaria para contar desde o primeiro día coa máxima hixiene, protección e seguridade, todo para salvagardar o benestar e a saúde das persoas que mercan os seus produtos, que en moitos casos, e nomeadamente durante os pasados días, non estaban ao tanto da reapertura das xoiarías. Neste contexto, anuncian que ao longo das vindeiras semanas levarán a cabo –tanto de forma individual como colectivamente a través da coordinación do Colexio Oficial de Xoiaría de Galicia e Galicia Calidade– unha serie de campañas nas súas redes sociais para concienciar sobre a importancia do sector e do necesario que é o apoio da poboación. Campañas que se verán complementadas cunha serie de sorteos de produtos, cheques regalo, ofertas e descontos. O apoio de todas e todos será fundamental para evitar o afundimento colectivo no marco dunha situación "dramática", como apunta Fernando García, da Unión Joyera de Bergondo. "Nós –explica– somos un sector moi pequeniño, e pouco podemos facer individualmente, pero colectivamente si que podemos incidir, e agora máis que nunca, na importancia de que a xente consuma un produto de proximidade como é o noso, que ten unha tradición moi grande, de moitos anos, e que corre o risco de perderse ante a invasión de produtos de fóra, porque pode que sexamos máis caros, pero temos moitos máis valores engadidos, como a tradición, a artesanía e, por suposto, o servizo posvenda e a atención ao cliente". García é consciente tanto de que representan "un produto pequeno, de nicho", como de que "a crise vai afectar toda a xoiaría, porque é o primeiro do que se prescinde", mais calcula que "para o Nadal" a situación debería ter remontado logo dunhas datas moi duras nas que a súa táboa de salvación foi o mercado estranxeiro, xa que "procedente do Estado español non tivemos nin un só encargo no mes de abril, foron cero euros de facturación". O seu compañeiro Fernando Gallego rexenta unha empresa que desde a serra de Outes exporta talento e creatividade a todo o mundo, tanto, que xa hai tres anos que as súas coleccións recibiron a certificación por parte de Galicia Calidade polo seu traballo con materiais como o ouro ou os diamantes. Coas portas abertas tamén desde a pasada segunda feira –con cita previa durante a semana anterior–, ve con certa inquedanza a excesiva "tranquilidade" que parece intrínseca á nova normalidade, aínda que a considera "perfectamente comprensíbel" nun sector como o seu "no que ao non vender produtos de primeira necesidade, a xente opta por adiar a compra". Unha etapa de cancelacións que preocupa ao sector Unha das súas maiores preocupacións represéntaa a multiplicación de cancelacións de vodas, festas e acontecementos sociais "onde a xente loce xoiaría", pero, ao igual que os seus compañeiros de gremio, móstrase confiado en que a situación mellorará. "Saímos doutras e desta tamén sairemos", apunta. Para conseguilo, o artesán da xoiaría defende o "valor engadido" que lles achega o selo de calidade –"tanto a nivel galego como estatal, pois implica un recoñecemento de que os nosos produtos están feitos da maneira máis coidadosa e selecta"–, ademais da efectividade que as anunciadas campañas de promoción poidan ter para achegar á xente esa "marca Galiza", que hoxe máis que nunca torna nun imperativo de consumo para os galegos e as galegas concienciados coa sociedade e o país no que viven. Ese apoio social resulta fundamental tamén para Arturo Ouro, de Orfega, que reclama a "necesidade" de fomentar o "consumo nacional". "No marco dunha crise como esta, que nunca antes vivimos, hai que emocionar a persoa consumidora, e facerlle chegar que ela tamén, igual que nós, forma parte deste país, e que todos recibimos este golpe tan duro, por iso debemos apoiarnos as unhas ás outras, porque nós tamén contribuímos a que exista benestar social", reivindica un home que define a situación da xoiaría galega cun símil deportivo: "Ao principio estabamos como un boxeador inmobilizado, mais co paso das semanas fomos espertando, e xa estamos listos para buscar solucións para sobrevivir, que é do que se trata". Agasallos atrasados Da mesma opinión son en Ramón Joyero, unha xoiaría situada na rúa Alfonso XII de Redondela: "Estabamos preocupadísimos, porque a nosa campaña de vendas forte é agora nesta época, na que teñen lugar as comuñóns, as vodas... Hai que ter en conta que todas as parellas tiñan xa datas, e estamos a borrar todas as alianzas, porque a maioría dos enlaces se están trasladando para o ano que vén, 2021, pero logo cando abrimos a porta si que vimos que algo de xente había agardando fóra, para reparacións, agasallos que quedaron atrasados... Así que polo menos parece que imos vendo algo de luz, e menos mal, porque pensabamos que ía ser peor". Eses agasallos que quedaron pendentes logo dos dous meses de confinamento son o cravo ardendo ao que se agarran para mirar o futuro con optimismo, pois está "metendo xente no comercio" a buscalos. A pregunta que se formulan é a seguinte: "Que pasará a partir da semana próxima, cando a xente remate de adquirir os agasallos que quedaron colgados?". Non o saben, mais polo menos xa teñen a tranquilidade de que a clientela que entre respectará as novas medidas hixiénicas e sanitarias. "Tiñamos bastante medo, preocupación, pensando que iamos ter que discutir coa clientela por se facía mal as colas de espera ou por se non lavaba as mans, pero foi todo o contrario: todas as persoas amósanse moi respectuosas, levan luvas e son moi educadas, estamos moi sorprendidas para ben", explican desde Ramón Joyeros, que avanzan que afrontan o futuro con optimismo e decididos a saír adiante, para o que xa están traballando en desenvolver unha campaña promocional.