Tigres coma cabalos

A serie de fotografías que Xulio Gil (Ourense, 1954) publica en Tigres como cabalos (Xerais, 1990) preséntase como algo realmente paradoxal no panorama editorial galego desa altura, 1990, pois a presenza de fotografías con nus integrais de homes rachan cun conservadorismo iconográfico ao redor do corpo masculino que eu atopo persistente e contumaz na cultura galega. Levo anos esbozando un estudo, aínda en proceso, sobre as representacións da sexualidade na arte galega e aí fun comprobando decote como as pinturas, esculturas ou fotografías de homes espidos resultan absolutamente infrecuentes. Outra cousa é a presenza do corpo da muller núa, aí si que está representada con todo luxo de detalles como como nai nutricia, ou tamén como madame de vida pecaminosa, ou a xeito de venus sensual e divina. Por suposto, non carecemos por completo de imaxes da nudez masculina na nosa arte pero son infrecuentes e raras. Temos unha escultura dun nu masculino de gran beleza que cicela en granito Narciso Pérez Rey: Guerreiro celta, 1928, do Museo de Pontevedra. É verdade que cobre o seu sexo co disco do seu escudo, mais iso compénsao o artista coa labra sensual de torso, glúteos e pernas. Logo, podemos pensar tamén nun fermoso cadro de Maruja Mallo titulado Homenaxe aos xogos de 1936, de 1945, onde asistimos a unha case que danza báquica de cinco bailaríns espidos e de anatomía atlética nunha coreografía que inclúe mesmo parasois de cores e, que a min se me antolla case un fermoso precedente da serie de Xulio Gil. Mais non é lugar aquí para facer un repaso ás representacións do home nu na arte galega, daquela deamos un pulo no tempo para deternos nun contexto próximo ao do fotógrafo ourensán e observemos esa escultura dun varón espido, de explícita e enorme sexualidade, un gran pene que esculpe en mármore e con coidadoso detalle o vigués Guillermo Steinbrügen Lago e que titula Sudado, 1978, e que atopamos no xardín do Museo de Belas Artes da Coruña. Tamén xa desde mediados dos oitenta o cambadés Francisco Leiro viña explicitando nunha manchea de esculturas brutalistas, representacións de homes nus cuxo corpo aparecía desvelado sen tapuxos. Por non falar dunha influencia que eu coido absolutamente crucial no imaxinario plástico de toda a xuventude peninsular daquela época: a Movida (1978-1988), cuxa crónica fotográfica resulta, de seguro, unha influencia crucial en Gil, Así que Xulio Gil xa tiña daquela un contexto artístico no que apoiarse para a realización das súas fotografías. Por non falar dunha influencia que eu coido absolutamente crucial no imaxinario plástico de toda a xuventude peninsular daquela época: a Movida (1978-1988), cuxa crónica fotográfica resulta, de seguro, unha influencia crucial en Gil, sobre todo se pensamos nas fotografías de Pablo Pérez Mínguez, co que lle vexo un enorme e común espírito de época e de xeitos de desenvolver a escenografía no estudo, aínda que Pérez Mínguez o faga desde as cores rechamantes e Xulio Gil desde o branco e negro inzado de matices de grises. Pero, seguramente, tamén habería que incluír aquí moitas das recreacións fotográficas feitas por Ouka Lele. Eses dous madrileños achegan á fotografía española de entón unha nova vindicación dos corpos e das sexualidades que non se coñecía e que seguramente non podía ser allea a ningunha persoa moza con inquedanzas culturais e estéticas do estado como eran os nosos Xela Arias ou Xulio Gil. Ao meu ver é esa paisaxe cultural na que haberán de levedar as recreacións que levará logo ao estudo fotográfico Xulio Gil. De resultas de todo o cal xorde esa festa dos corpos en liberdade que, como dicimos, se viña desenvolvendo e materializando ao longo de toda a década anterior en España, pero que curiosamente (e non semella este o lugar para estudar os porqués) a cultura artística galega aínda non acusara recibo. Xulio Gil é quen de engancharse a esa locomotora de modernidade e desenvoltura visual e moral e de facelo nesta serie fotográfica da que falamos e que o coloca dese xeito, só por iso, na historia da arte galega. Velaí os corpos de varios homes: César e Lis, Pedro González, Daniel Heras, Maximino Keyzán, Ricardo Ramos e Alfredo Rodríguez e de varias mulleres: Xela Arias, Elena Gil, Teresa Lomba, Rosa Placias que están a danzar no estudo fotográfico armados só coa beleza dos seus corpos mozos, sen máis utensilios que un espello, un bastidor, unhas barras, uns grandes cilindros a xeito de columnas, un aro, unha media ou un pin dunha estrela. Con iso os protagonistas desta teatralización fotográfica contorsiónanse, estiran ou encollen as súas extremidades e os seus torsos para debuxar na atmosfera gris do estudo fotográfico unha coreografía aberta a múltiples interpretacións. O que sabemos é que un corpo semella voar, outro xace, outro clama, outro apoia, aqueloutro apértase a si mesmo… Hai moitos brazos abertos de apertura, moitos deles que se arquean ou bracean coa terra e co ceu. Xa o di Xela Arias: […] Coma hoxe No meu corpo xúntanse as túas mans facendo historia, as miñas inclinan nas túas costas os abrazos desde a infancia. […] A modernidade do proxecto radica tamén niso, en que non é un libro ilustrado, senón que se trata de creacións paralelas que se xuntan e se afastan Un proxecto fotográfico de Xulio Gil que de ningún xeito ilustra ou representa en imaxes o que ocorre na escrita de Xela. A modernidade do proxecto radica tamén niso, en que non é un libro ilustrado, senón que se trata de creacións paralelas que se xuntan e se afastan, que ás veces concordan na representación dos feitos e ás veces non. Nas fotografías a poeta Xela Arias atrévese como modelo espida, pero de ningún xeito protagoniza o relato fotográfico ou está a poñerlle corpo aos seus versos. Concluímos cos seguintes versos que poñen por parte de Xela xustamente corpo ao texto como Gil o fai no papel emulsionado. Aquí, por certo, as voces da escritora e do fotógrafo dan conta dese hálito erótico do proxecto, ese que, como dicíamos antes, resultaba teimudamente infrecuente na cultura galega: […] Acóchome tralas túas pernas: -Deixa madura-la soberbia. Asisto asombrada ó teu desexo e cedería o meu puñal pola túa furia.