Un sector ao servizo dunha sociedade que non o valora suficiente

A crise da Covid-19 conseguiu evidenciar o carácter estratéxico do sector agrario. Ninguén debe dubidar hoxe da importante función que realiza e ninguén debe dubidar que pór en risco a agricultura e a gandaría dun país é pór en risco o propio país. Para que isto non ocorra é preciso manter forte e estábel o sector primario impedindo os recortes temerarios das administracións nas axudas contra o abandono do mesmo rural, que poidan pór en perigo a nosa despensa. No ámbito da comercialización hai que erradicar o uso de excedentes de produción como arma comercial para gañar cota de mercado –como ocorre no lácteo ou no cárnico– mediante as vendas a perdas e o uso da produción como reclamo publicitario. E tamén as campañas de contrainformación absolutamente frívolas como as que vimos de vivir referidas ás explotacións de vacún e o consumo de carne. Nas semanas previas á crise da Covid-19 os produtores mobilizámonos para facer visíbel que sen prezos xustos é moi difícil para un gran número de explotacións agrarias ser sostíbeis; entendida a sustentabilidade na súa tripla dimensión económica, social e ambiental. Por iso insistimos en darlle o maior percorrido normativo posíbel á Lei de Cadea, para que se poida achegar unha formación xusta de prezos entre todos os elos (produción, industria, distribución). A realidade é que hoxe, ano e medio despois, o impacto da caída do consumo no canal Horeca pola baixa do turismo e a falta de políticas efectivas de impulso segue pasando unha dura factura ás rendas das granxas. "Os produtores mobilizámonos para facer visíbel que sen prezos xustos é moi difícil para un gran número de explotacións agrarias ser sostíbeis" Na Galiza, o 87% do territorio é considerado rural, ademais temos máis da metade dos núcleos de poboación de toda España. Neste 87% de territorio rural vive apenas unha cuarta parte da poboación total sobre a que recae a xestión dun territorio cada vez máis abandonado e despoboado. Desde a integración na Unión Europea, a redución da actividade no medio rural galego foi de case o 90%: de 415.100 ocupados en 1985 a 45.600 en 2015. Así, Galiza rexistrou unha desagrarización tardía pero abrupta, ao concentrarse en seis décadas unha caída do emprego agrario que nos países máis desenvolvidos fora graduando ao longo dun século e medio ou dous séculos. Esta evolución tivo dúas consecuencias, forte diminución e crecente envellecemento da poboación rural, á vez que se mantén a acusada dispersión do hábitat e a desvinculación da maioría da poboación rural e dos propietarios das terras da explotación e xestión das superficies. Así, hai que destacar das case tres millóns de hectáreas con que conta Galiza, a SAU (cultivos e pastos) limítase a 621.600 has, 21,0% do territorio; a metade tanto da media da UE-28 (40,0%) como da de España (45,9%). Con este marco podemos afirmar que na Galiza temos un grave problema: a metade do territorio corresponde a terras abandonadas ou a monte arborizado sen unha adecuada xestión silvícola. Pero ademais, a ausencia de ordenación dos usos do chan favoreceu dous fenómenos adicionais, a forestación ilegal de terras agrarias, moitas veces na proximidade dos núcleos de poboación e a construción desordenada de novas casas e instalacións empresariais, con frecuencia no medio ou na proximidade dos terreos forestais. "A ausencia de ordenación dos usos do chan favoreceu a forestación ilegal de terras agrarias" Un panorama que acelera un factor de alarma como é a reiteración, cada 10 anos aproximadamente, de incendios forestais catastróficos. As árbores foron avanzando cara aos núcleos de poboación (na maioría das áreas rurais); á vez que as casas e instalacións empresariais avanzaban cara ao monte. Necesitamos corrixir determinados factores estruturais como cambios nos usos da terra e na ordenación do territorio. A nova iniciativa normativa presentada polo Goberno galego pode servir de punto de partida, pero estará moi condicionada polo desenvolvemento que dela se faga e sobre todo calidade da oferta para os arrendatarios e dos incentivos fiscais e económicos para os propietarios. Pero se hai un eixo tractor para o sector primario e para a súa sustentabilidade ese é o que constitúe o plan de investimentos contidos na Política Agrícola Común (PAC). A negociación en Europa logrou que o Estado español mantivese o nivel de axudas a percibir, arredor de 47.000 millóns de euros até o ano 2047, dos que á Galiza lle corresponderían uns 2.400 millóns de euros. Do paquete normativo vai traer moitas complicacións os capítulos referidos á loita contra do cambio climático que se concretan nos chamados Ecoesquemas. Estas novas exixencias medioambientais para os produtores van condicionar o 20% das axudas que veñan da UA sen que os agricultores e gandeiros reciban compensacións adicionais pola modificación dos sistemas de fertilizantes, rotación de cultivos etc. "Galiza está á cola dos prezos que perciben as explotacións do vello continente" Un dos temas chave no reparto dos fondos vai estar condicionado pola morfoloxía das propias axudas, nas que se recoñece, por fin, unha limitación de máximos en 60.000 euros por perceptor e ano de cara a capilarizar o máis posíbel o orzamento. Outro elemento que marcará o futuro da PAC é a definición da propia figura do agricultor activo, e non só propietario de terras, como aquel que desenvolve unha actividade económica efectiva e contrastábel. Un factor chave no mantemento de actividade agraria e gandeira é o descontrol na fixación dunha política efectiva contra o crecemento das mandas de fauna salvaxe, que está provocando o abandono efectivo da actividade agraria na Galiza. Non hai unhas estatísticas fiábeis que dimensionen o problema nin unha folla de ruta para afrontar a súa solución e fixar así unha nova Lei de Caza, que permita xestionar adecuadamente as poboacións de xabaril para que non haxa máis animais dos que o medio natural pode manter, evitando os graves problemas de perdas de colleitas, accidentes de tráfico e risco para a sanidade animal. Factores que inciden nos custos de produción das explotacións de leite que se ven condicionadas na alimentación pola dependencia dos pensos. "No plano social é evidente o proceso de desertización demográfica" Galiza, novena rexión produtora da UE e líder en calidade de súa materia prima, está á cola dos prezos que perciben as explotacións do vello continente. Galiza debería recibir ao redor de 100 millóns de euros a maiores de comparar coas medias de cotizacións do leite, dato que se dispara fronte a países excedentarios como Holanda, Alemaña, Dinamarca ou Francia. En España as granxas galegas percibiron unha media de 1,3 céntimos de euro menos –2,1 por baixo se excluímos a comunidade da ecuación–, o que supoñen 32,5 millóns, a catro mil euros por explotación. Esta contía dispararíase a 10.279 euros por baixo en comparación co nivel de prezos rexistrado en Asturias, 3,2 céntimos por litro superior. No plano social é evidente o proceso constante da desertización demográfica e o envellecemento, por iso é preciso apostar pola calidade de vida a través da creación de emprego e a posta en marcha de servizos e dotacións. O actual funcionamento deficiente e a escasa oferta de servizos públicos no medio rural está consolidando unha Galiza de dúas velocidades. Temas como o acceso a unha sanidade con presenza de especialidades médicas, o transporte adaptado á realidade xeográfica e demográfica, as novas tecnoloxías como a banda ancha ou a telefonía móbil, ou até a posibilidade de acceso a cultura son claros expoñentes da realidade deficitaria do medio rural. "O actual funcionamento deficiente e a escasa oferta de servizos públicos no medio rural está consolidando unha Galiza de dúas velocidades" No rural galego estase producindo unha forte contestación a novos parques eólicos porque moitas das novas propostas desprázanse da cima dos montes cara a terras agrarias, ou cara a zonas próximas a explotacións, vivendas e núcleos de poboación. Por outra banda, os novos proxectos chegan sen un modelo axeitado de transvase de rendas da enerxía eólica ás zonas onde se instalan os parques. A actual fórmula de adxudicación baseada en poxas a nivel nacional, herdada do Goberno do PP de 2013, foi un paso atrás a respecto do anterior sistema de concursos a nivel autonómico, que posibilitaba obrigar ás adxudicatarias a desenvolver plans industriais e emprego rural. Para entender da alarma social creada pola explosión de proxectos eólicos, hai que ter en conta que os cambios da cualificación urbanística dos terreos afectados limitan a actividade produtiva sen que haxa compensación e que non existe unha negociación económica real polo valor dos terreos que implica a declaración de Utilidade Pública e a posibilidade de expropiarlles os terreos aos propietarios.