Fuxan os Ventos: 50 anos de música combativa

Orixinariamente Folk 72, após lograr o primeiro premio no Festival musical das San Lucas de Mondoñedo coa canción Fuxan os Ventos, adoptaron o mesmo nome para o grupo. As cancións, actuacións e, como non, os éxitos, fóronse sucedendo. Non foi o único grupo comprometido coa lingua da época mais, sen dúbida, foi o máis recoñecido e o máis próspero. As temáticas que abranguen as súas cancións tocan moitos ámbitos, con todo, sempre se pode percibir un transfondo de loita e reivindicación: a emigración, a autonomía, a pobreza, a ecoloxía e, por suposto, o idioma. En definitiva, Fuxan os Ventos foron e son dos máis grandes loitadores polas causas xustas que vale a pena defender. No ano 1975, o grupo sufriu un dos seus primeiros contratempos, coa escisión dalgúns dos seus compoñentes debido a discrepancias de dúas tendencias que emerxeron dentro da banda: unha tendente ao folclore universal e outra máis comprometida coa cultura, idioma e identidade galega. Foi esta segunda tendente a que eventualmente se impuxo. Máis tarde, a comezos do ano 1983, Fuxan os Ventos sufriu a súa segunda escisión coa saída de dous dos seus membros, Xosé Luís Rivas Cruz 'Mini' e Baldomero Iglesias Dobarrio 'Mero' que, posteriormente fundaron A Quenlla. Até 30 persoas chegaron a formar parte do grupo ao longo da súa historia. En 1989 a banda entra nun período de inactividade na produción musical, actuando en contadas ocasións. Este período prolóngase até 1999, cando publican o disco Sempre e Máis Despois. Tres anos após, en 2002, publican un novo traballo chamado Na Memoria dos Tempos e xa en 2010, o grupo reedita algúns dos seus temas máis clásicos no disco Terra de Soños. Está agora nas nosas mans manter viva a memoria dun grupo que compuxo algúns dos temas máis significativos dunha época en que cantar era deixar semente de vencer. Con esta reportaxe, procuramos coñecer de primeira man o decorrer histórico do grupo e ter testemuños da evolución de Fuxan os Ventos co paso dos anos. Falamos con catro integrantes do grupo para que nos relatasen as súas diferentes perspectivas. Mini explica que "aínda que había unha censura bastante férrea e había bastante persecución, o que realmente existía era unha clara necesidade dese tipo de canción". Mini e a loita desde a música Xosé Luís Rivas Cruz, máis coñecido polo seu alcume 'Mini' é deputado no Parlamento da Galiza polo BNG e foi alcalde de Boimorto. Mestre rural e músico, 'Mini' formou parte de Fuxan os Ventos até 1983, cando decidiu formar xunto con Baldomero Iglesias Dobarrio o grupo que denominaron A Quenlla. "O nacemento de Fuxan os Ventos foi un cúmulo de casualidades", asegura 'Mini' acerca da creación do grupo. "Fomos xuntando xente e a raíz de aí formamos un grupiño folk e iamos tocar polas aldeas e parroquias". Ao ser preguntado sobre as dificultades de facer música en galego naquela altura, Mini explica que "aínda que había unha censura bastante férrea e había bastante persecución, o que realmente existía era unha clara necesidade dese tipo de canción, precisábase comer, mascar ese tipo de música". "Basicamente, a música que nós faciamos era un conxunto de música tradicional, sacada da xente, das aldeas, música labrega que sabía a terra e a bosta, manifesta 'Mini'. No relativo á relación entre a música e a política, 'Mini' destaca que "tiñamos un sistema: primeiro tocabamos unha canción de crítica política e despois outra máis tradicional ou festiva, de todos os modos, naquel momento identificarse claramente con certos grupos políticos fechaba portas e nós queriamos abrir portas. Quen olle para Fuxan os Ventos sen unha perspectiva de crítica social e política equivócase". No respectivo á escisión na cal 'Mini' e 'Mero' deciden abandonar o grupo e fundar dous anos despois A Quenlla, 'Mini' manifesta que "non decidimos abandonar o grupo xuntos, nin o tiñamos falado. Simplemente coincidiu. Eu xa tiña dado a miña opinión de que o grupo non podía seguir así, xa que eu percibía ganas de facer máis música e menos política, menos labor social. Eu cría que tiña que ser realmente ao contrario". "Un día, nun ensaio, decido marchar. Pedíronme explicacións mais non as din porque xa sabían o que opinaba. Collín os meus instrumentos e simplemente marchei". "'Mero' e máis eu continuamos mantendo a amizade e, dous anos despois, decidimos xuntarnos de novo e así naceu A Quenlla", destaca. Sobre como lle gustaría que Fuxan os Ventos fose lembrado no futuro, 'Mini' manifesta o seguinte: "Gustaríame que Fuxan os Ventos fose recordado como un grupo que se atreveu a falar claro, un grupo que foi incómodo. Nun futuro gustaríame que se falase do ben que fixeron cancións como "A sementeira", "O carro" ou "O meu amor mariñeiro", cancións que eran necesarias". "Foi un labor que nos tocou facer a nós como lle podería ter tocado a calquera outro, mais era un labor totalmente necesario para a nosa xente e a nosa terra", conclúe 'Mini'. Tareixa indica que "o legado de Fuxan é o de dar dignidade á música galega, é dicir, conseguir que a xente se identifique con ela. Moita xente de xeracións máis novas coñece a música galega grazas a Fuxan os Ventos" Tareixa e unha vida en galego María Tereixa dos Anxos Novo Arrojo, profesora de educación primaria e secundaria, foi deputada no Parlamento da Galiza co BNG. Estivo presente en Fuxan os Ventos desde o nacemento do grupo e aínda hoxe segue a formar parte del. "Cando entrei en Fuxan os Ventos, co nacemento do grupo, eu non tiña nin idea de música, nin da Galiza nin da vida. Era unha rapaza do rural á que sempre lle gustara cantar e participar en todas as actividades lúdicas", comenta Tareixa. "Moitas persoas pensan que foi o Padre Mato o que tivo a idea de formar o grupo, mais iso non é así. O Padre Mato escolleu as que el consideraba as mellores voces dun coro en que participabamos e así comezamos a cantar diferentes cancións e a ensaiar", aclara. A respecto da dificultade de cantar en galego durante aqueles anos, Tareixa Novo indica que, efectivamente, era unha gran dificultade engadida: "Era un momento difícil, mais tiñamos moitas ganas de facer cousas nese sentido. O movemento galeguista volvía emerxer e eramos conscientes de que, ás veces, tiñamos que disimular o que queriamos dicir", declara. Un dos momentos máis importantes da historia do grupo foi a saída de 'Mini' e 'Mero', Tareixa aborda esta cuestión do seguinte modo: "A impresión que nos deu naquel momento, foi que, nin 'Mini' nin 'Mero' falaran nada de que ían deixar o grupo, nin sequera entre eles", manifesta. "Non houbo tal problema de que nos quixeramos comercializar, nin de que estivésemos a pensar non cantar en galego, nada diso é certo", asevera e ademais engade que "o único que nos comezamos a cuestionar foron temas a nivel musical ou a nivel de posta en escena que criamos que tiñamos que mellorar, e eu creo que iso fixo que 'Mini' se sentise cuestionado e o que provocou a súa saída". Nós non podemos permitir que Fuxan desapareza e que a historia non conte coa nosa opinión, despois, o tempo xulgará". Finalmente, acerca de como lle gustaría que Fuxan os Ventos fose lembrado, Tareixa indica que "o legado de Fuxan é o de dar dignidade á música galega, é dicir, conseguir que a xente se identifique con ela. Moita xente de xeracións máis novas coñece a música galega grazas a Fuxan os Ventos", finaliza Tareixa. "Durante os 11 anos en que eu estiven en Fuxan os Ventos, o grupo tivo unha enorme actividade. Eramos un conxunto de persoas que non buscaba o beneficio persoal, como moito para pagar os gastos, o noso labor era de concienciación social", salienta 'Mero'. 'Mero' e o compromiso co país Baldomero Iglesias Dobarrio, profesor, cantante e escritor, foi membro de Fuxan os Ventos desde o nacemento do grupo en 1972 até 1983 cando, xunto con 'Mini' conformaron A Quenlla. "Durante os 11 anos en que eu estiven en Fuxan os Ventos, o grupo tivo unha enorme actividade. Eramos un conxunto de persoas que non buscaba o beneficio persoal, como moito para pagar os gastos, o noso labor era de concienciación social", salienta 'Mero' ao ser preguntado sobre o nacemento de Fuxan os Ventos. "O noso labor de concienciación non era partidista, non tiñamos ningúns símbolo que nos caracterizase", engade. A respecto do acontecido no ano 1983, lembra con certa pena o acontecido: "Deixamos o grupo porque percibimos que se estaba a apostar por outro modo de facer as cousas. Nós estabamos en contra da comercialización de algo que xa pertencía á cultura galega. Simplemente non estabamos de acordo e non continuamos no grupo", manifesta 'Mero'. "Para nós, intentar comercializarse e sacar beneficio persoal era algo contraditorio. Se te vendes, cómprante, e por tanto compran a túa vontade. Se non te vendes, entón podes facer música de maneira libre". salienta. No relativo á formación da Quenlla, 'Mero' indica o seguinte: "A Quenlla supuxo comezar absolutamente de cero. A nosa idea sobre o que a Quenlla debería ser era que tiñamos que ser un grupo cuxo labor debía ser a dignificación da música tradicional e a concienciación social", relata. No que ten a ver coas implicacións de facer música en galego, salienta que "facer música en galego supuña moitas dificultades en moitas frontes: "Nos primeiros anos tiñamos que entregar as letras das nosas cantigas traducidas ao castelán". "Só por cantarmos en galego eramos sospeitosos de ser de certos partidos políticos", engade. "Eran uns tempos en que despregar a bandeira galega era delito, estaba prohibido cantar o himno galego. Ver aquela historia desde a perspectiva de hoxe é fácil, até Manuel María chegou a recibir represión por parte dalgúns grupos políticos por nos ceder as letras dos seus poemas", acrecenta. A respecto de como lle gustaría que Fuxan os Ventos fose lembrado, 'Mero' explica: "Gustaríame que se recordase a verdade, e a verdade é que foi un grupo abriu moitos ollos en xente moi humilde que vivía resistindo nas súas casas e que cando nos ouvía abría os ollos con esperanza. Infelizmente, iso durou o que durou. Teño lembranzas daqueles anos como tempos felices e fermosos, mais a filosofía que tiñamos de ofrecerse a un pobo sen venderse a nada, ficou trastocada por un prato de lentellas", finaliza. Pedro Lucas manifesta que "chamábannos para verbenas e festas patronais e iso facía que a música folk e a música en galego estivese presente nun carta, unha visibilidade moi necesaria". Pedro Lucas, a arte da música Pedro Lucas, gaiteiro, frautista e bibliotecario, membro de Fuxan os Ventos desde o ano 1983, actualmente está a preparar a páxina web do grupo. Ao ser preguntado acerca da súa entrada en Fuxan, Pedro expón que "cando eu entrei, era un momento algo convulso, porque xusto marcharan 'Mini' e 'Mero'". "Eu tocaba a gaita e quixéronme no grupo para enriquecelo con instrumentos tradicionais e eu, antes de entrar no grupo era un admirador de Fuxan, coñecía todas as cancións, todas as letras e sempre me marcaran moito", sinala acerca dos seus primeiros anos no grupo. "Despois, no ano 1989, decidimos deixalo por diferentes motivos. Eu aínda estaba estudando mais a maioría de integrantes do grupo tiñan empregos e moitos tamén xa comezaban a ter fillos. Nunca sacamos diñeiro disto, todos os beneficios que tiñamos reinvestiámolos no propio grupo e iso facía difícil darlle continuidade", salienta. "Pasamos un tempo sen tocar e máis adiante comezamos a dar algunhas actuacións para as que nos chamaban, volvemos ensaiar e decidimos sacar un disco" acrecenta. "Despois dun concerto esporádico que demos, parámonos a pensar e preguntámonos por que non podiamos volver xuntarnos de novo e foi así como rexurdiu Fuxan os Ventos", comenta Pedro. "Fixemos unha pequena xira de seis concertos por varias cidades do país que, para min, foi o máis alto ao que xamais cheguei no mundo da música", indica acerca da volta aos escenarios do grupo. A respecto dalgúns deses concertos que Fuxan os Ventos daba, Pedro manifesta que "chamábannos para verbenas e festas patronais e iso facía que a música folk e a música en galego estivese presente nun carta, unha visibilidade moi necesaria". En resposta á pregunta de como lle gustaría que Fuxan fose lembrado, Pedro apunta que "Fuxan o ventos será lembrado como un grupo que dignificou a música tradicional en galego, o grupo conseguiu que cancións de creación se confundisen con música tradicional, algo incríbel". "Sementar sementarei" Vaia se sementaron... Algunhas das cancións de Fuxan os Ventos téñense convertido en verdadeiros himnos no noso país. Desde "A Sementeira" até "O Meu Amor Mariñeiro", as letras do histórico grupo foron cantadas por varias xeracións de galegas e galegos e esperemos que continúen a selo. Desde Sermos Galiza falamos con catro membros do mítico grupo: Xosé Luís Rivas Cruz 'Mini', Baldomero Iglesias Dobarrio 'Mero', Tareixa Novo e Antón Castro. Contamos, por tanto, con catro perspectivas diferentes acerca do que foi o nacemento do grupo, a súa evolución no tempo, as implicacións políticas que supuña facer música en galego naquela altura e como lles gustaría que Fuxan os Ventos fose lembrado. Dignificación dunha lingua Se en algo están de acordo todas as persoas que formaron ou forman parte de Fuxan os Ventos é no papel dignificador da lingua e cultura galegas que o grupo desempeñou. Puxeron en boca de galegos e galegas as letras das súas cancións, todo un labor normalizador. O mesmo conseguiron coa música tradicional, até aquel entón a tradición musical galega encontrábase confinada no rural, transmitida entre xeracións ás caladas e entón, chegou Fuxan os Ventos. Aos poucos, foron levando a música tradicional e popular en lingua galega polas aldeas, vilas e cidades e, como non, polos escenarios. Fanse agora 50 anos desde o nacemento do xa mítico grupo, está nas nosas mans que as futuras xeracións coñezan o legado que Fuxan deixa tras de si. Somos porque fostes, serán porque somos. Veñan máis 50!