Centro Dramático Galego, na corda frouxa

Os atrancos non son novos: ao longo da súa historia, o CDG sempre tivo problemas para que o seu protagonismo se mantivese lonxe da polémica, para que o papel que estaba destinado a cubrir –o de Teatro Nacional– fose aceptado polas institucións. Mais existía un acordo tácito que permitía unha convivencia até certo punto pacífica: producíanse varias obras ao ano que despregaban uns medios que as compañías privadas non podían asumir, concertábanse coproducións, creábanse programas de intercambio con Portugal. Cambios na era Feixoo Co inicio da nova década, non obstante, comezou un desmantelamento paulatino que foi crebando a confianza e que enfrontou definitivamente o sector co Centro. Houbo cesamentos e dimisións de directores, reducións de orzamentos, apelacións a unha lexislación abstrusa que só serve para entorpecer o labor dos directores. A relación entre o CDG e a profesión non fixo máis que enrarecerse e agravarse. O Proxecto de Orzamentos Xerais para 2020 da Xunta recortou en 40% o diñeiro destinado ao CDG. O Centro Dramático Galego pasaría a percibir de 600.000 euros no ano 2019 a 350.000 euros en 2020 A última etapa, a de Fefa Noia como directora do Centro, pode medirse máis polos conflitos que polos éxitos artísticos. Aínda que Noia esgrimiu desde o principio a súa vontade de diálogo, as hostilidades abríronse cando o elenco de Martes de Carnaval foi escollido a través dun concurso público que tiña características máis propias dunha oposición ao corpo de funcionarios do Estado que da creación dunha equipa artística. Un dos directores da montaxe, Tito Asorey, dimitiu a través dun comunicado no que denunciaba “a falta de acordo coa Administración en canto ao procedemento xurídico que regula a selección do elenco desta montaxe e cuxa aplicación, ao meu parecer, dificultaba enormemente o proceso artístico tal e como eu o entendo”. Outros dous membros do tribunal presentaron tamén a súa dimisión. A partir dese momento, a Asociación de Actores e Actrices de Galiza (AAAG) iniciou unha campaña que cuestionaba o proceso de selección por “non ser o máis axeitado para unha institución como o CDG, xa que pasa por alto as particularidades laborais e artísticas dos intérpretes e directores e directoras”. Mais a Axencia Galega de Industrias Culturais (Agadic), da cal depende o CDG, mantívose firme na súa postura escudándose en que a lexislación obriga a convocar un concurso público para a contratación de elencos. Hai razóns para pensar que o argumento non é máis que unha escusa: cando a oposición –primeiro o BNG e despois o PSOE– presentou propostas para elaborar un novo marco legal que dote de autonomía o Centro, o PP votou en contra. A Administración Feixoo no punto de mira Mais o esmorecemento non se reduce a esta burocratización na selección de elencos: as asociacións profesionais veñen denunciando reiteradamente a continua redución de orzamentos, a diminución de producións –se a comezos dos 2000 aínda se puñan en pé unha media de tres espectáculos ao ano, nesta última etapa só se produciu un, cun máximo de dez intérpretes en escena–, a baixa contratación de elencos, a desaparición de programas de proxección exterior ou a mingua das xiras realizadas polo Centro. En xullo de 2019, catro ex directores do Centro Dramático Galego –Eduardo Alonso, Damián Villalaín, Manuel Guede e Cristina Domínguez– participaron nun debate organizado pola Erregueté | Revista Galega de Teatro, no que apuntaron unha circunstancia que os unía: todos contaron co apoio do poder político do que dependían, agás cos gobernos do actual presidente da Xunta. Os catro acabarían asinando unha carta aberta a Alberto Núñez Feixoo na que lle solicitaban diálogo co sector para solucionar a grave crise na que está inmerso o Centro. En xullo de 2019, catro ex directores do Centro Dramático Galego –Eduardo Alonso, Damián Villalaín, Manuel Guede e Cristina Domínguez– participaron nun debate organizado pola Erregueté | Revista Galega de Teatro, no que apuntaron unha circunstancia que os unía: todos contaron co apoio do poder político do que dependían, agás cos gobernos do actual presidente da Xunta. Nesa carta, subliñaban, o CDG pasou por moi diversas vicisitudes “pero as persoas encargadas da súa dirección sempre tiveron presente a importancia decisiva de que o Centro puidese traballar coa suficiente autonomía, tanto no referente á xestión como ás súas decisións artísticas”. Porén, nos últimos anos, esa autonomía viuse moi reducida, “circunstancia á que non é allea o feito de que a última década se resuma en dous cesamentos e dúas dimisións das persoas responsábeis da súa dirección”. Dimisión de Fefa Noia Os autores da carta aberta ao presidente referíanse á recente dimisión de Fefa Noia, que en maio de 2019, anunciou que deixaría o seu posto no mes de outubro “para emprender novos cometidos profesionais”. A situación non era nova: o CDG sumírase na parálise entre a dimisión de Manuel Guede, en 2015, e a incorporación de Noia, en xaneiro de 2016. Naquela transición, o CDG non produciu ningunha montaxe e transcorreron 18 meses de baleiro entre a estrea de Xardín Suspenso, a última montaxe da dirección de Guede, en marzo de 2015, e a estrea de Tartufo, a primeira obra con Noia, en setembro de 2016. De novo as asociacións profesionais alzaron a voz, esta vez para exixir que unha situación así non se volvese repetir e o Consello Reitor da Axencia Galega das Industrias Culturais (Agadic) anunciou mediante unha nota de prensa a inmediata posta en marcha dun procedemento público de selección cara á provisión da praza de coordinador ou coordinadora do Departamento de Produción Teatral da Agadic, que implica, entre outras funcións, a dirección da compañía teatral pública e a planificación da actividade da súa sede escénica, o Salón Teatro de Santiago de Compostela. Esta pasada terza feira, 7 de xaneiro, o Diario Oficial de Galiza publicaba o acordo de contratación de Fran Núñez como novo director do CDG, o que pechaba un proceso que se iniciara en agosto e que deixa o Centro nas mans do director máis novo da súa historia e o primeiro que posúe un grao da Escola de Arte Dramática de Galiza. Porén, e dadas as circunstancias nas que se produce o nomeamento, está por ver cal será a capacidade de decisión sobre a liña a seguir do novo director. Un retallo de 40% O golpe máis grave chegou hai poucas semanas, en novembro de 2019, cando se desvelou que o Proxecto de Orzamentos Xerais para 2020 da Xunta recortou en 40% o diñeiro destinado ao CDG. O Centro Dramático Galego pasaría a percibir de 600.000 euros no ano 2019 a 350.000 euros en 2020. Non eran os únicos retallos que se lles aplicaban ás artes escénicas: o Centro Coreográfico Galego pasaría de 150.000 euros no ano 2019 a 50.000 en 2020, un 66% menos. Novamente sucedéronse as protestas, comunicados e preguntas que non foron contestadas claramente desde a Xunta. Primeiro, o conselleiro, Román Rodríguez, en comparecencia parlamentar, nin confirmou nin desmentiu as cifras, e, nunha manobra de distracción, anunciou un novo estatuto para a Agadic, asegurando, ao tempo, que para a súa elaboración se mantiveran contactos co sector profesional. O sector, en resposta, amosou a súa perplexidade polo anuncio do conselleiro e declarou que ninguén estabelecera contacto con eles para negociar ou sequera confirmar que se estaba redactando un novo Estatuto da Agadic. Uns días máis tarde, Jacobo Sutil, director da Axencia, volveu sorprender, tamén no Parlamento, recoñecendo unha incomprensíbel arbitrariedade na asignación de fondos: “unha parte da produción terá algo que ver co Xacobeo; por agora vai permanecer así porque aínda non hai director, cando haxa director decidirá que tipo de produción se fai e, a partir de aí, ou ben colleremos fondos do Xacobeo ou ben incorporaremos ese diñeiro para que o faga directamente Agadic”, declarou. Oconselleiro, Román Rodríguez, en comparecencia parlamentar, nin confirmou nin desmentiu as cifras, e, nunha manobra de distracción, anunciou un novo estatuto para a Agadic A AAAG e a Academia de Teatro exixiron que a Consellaría de Cultura retirase este proxecto de decreto e que se reunise coas diferentes asociacións que conforman o sector para abordar as modificacións do Estatuto da Agadic, mais tamén para emprender un cambio de rumbo na xestión dunhas políticas culturais da Consellaría “que non son acordes á realidade profesional nin ás necesidades artísticas nin ás demandas da cidadanía”. Máis unha vez, sen éxito. Ante esta situación, a palabra “refundación” aparece constantemente entre as e os profesionais: a consecución de autonomía para o Centro Dramático Galego aparece en todas as conversas como o método que se debería seguir para normalizar o seu funcionamento. A Asociación de Actores e Actrices, Escena Galega (a Asociación de Empresas de Artes Escénicas) ou a Academia Galega de Teatro exixen unha mesa de diálogo que concilie as diferentes posturas e que lle abra o camiño da autonomía a unha institución que xa conta con máis de trinta anos. Polo de agora, segue sen haber acordo, xa que non existe convocatoria ningunha á mesa de diálogo reclamada nin se clarificaron con transparencia as contas do ano 2020. Un rigor lexislativo que non é tal As fórmulas legais para salvagardar a autonomía artística de centros como CDG están inventadas e testadas noutras latitudes, pero a Xunta de Galiza non parece especialmente interesada en coñecelas. En decembro de 2018, o ministro de Cultura, Jose Guirao, convocou unha reunión do Consejo Estatal de las Artes Escénicas y de la Música para analizar as diversas formas xurídicas dentro do sector público que poderían satisfacer mellor as necesidades destes centros, pero á cita non acudiu ningún representante da Agadic nin da Consellaría de Cultura. En abril de 2019, a AAAG iniciou unha rolda de encontros cos representantes dos diferentes grupos parlamentares para transmitirlles a preocupación pola situación do Centro e, aínda que os representantes da Agadic e da Consellaría foron interpelados en sucesivas ocasións pola oposición, a resposta sempre é a mesma: non existe ningún problema e, xa que logo, non hai nada que cambiar. Ante esta situación, a palabra “refundación” aparece constantemente entre as e os profesionais: a consecución de autonomía para o Centro Dramático Galego aparece en todas as conversas como o método que se debería seguir para normalizar o seu funcionamento Mais en realidade, si que hai cousas que non poden permanecer como están: como lembrou a deputada do BNG, Olalla Rodil, a propia lei de creación da Agadic, do ano 2008, prevé que se constitúa un ente autónomo para a xestión das unidades de produción que viñan do antigo Igaem (Instituto Galego de Artes Escénicas e Musicais) e que foron adscritas de forma provisional á Agadic. A creación dese ente autónomo sería, daquela, un mandato legal que os dirixentes de Cultura están obviando cando afirman que non se lles dan razóns suficientes para cambiaren a estrutura xurídica do CDG. Un futuro escuro Con todos estes precedentes, parece lóxico que haxa alarma entre o sector, que ve como se baleira de contidos e funcións unha institución cuxa decadencia xa non se lle oculta a ninguén. Dándolle toda a marxe de confianza que merece ao novo director, semella moi complicado que sexa quen de mellorar o funcionamento do CDG sen un acordo político que estabeleza uns novos alicerces sobre os que edificar o futuro. E mais a actitude da Administración non permite abrigar demasiadas expectativas sobre a consideración que lle merece a institución. Nunha recente xornada sobre xestión de centros institucionais de produción teatral organizados por Escena Galega, Pedro Álvarez-Ossorio, ex director do Centro Dramático Andaluz, explicaba sobre o organismo que dirixiu: “Primeiro reduciron as xiras; despois, os orzamentos; logo diminuíu o número de espectáculos que se producían; a seguir, comezaron a convocar concursos estraños á dinámica das producións artísticas. Non o pecharon: mantiveron a estrutura administrativa, pero sen actividade. Cando acudía a estas xornadas alguén me preguntou se o Centro Dramático Andaluz seguía existindo e a miña resposta foi moi sincera: a verdade é que non o sei”. Se cadra, é precisamente iso o que se busca: non o asasinato, senón a morte asistida.