Boom de festivais

É tempo de festivais. Esta oferta habitual nos veráns galegos vai en aumento en 2021 en detrimento das tradicionais verbenas. Aliás, agás as citas xa consolidadas no almanaque, as novas propostas contan pouco, ou nada, coa rede de artistas e bandas galegas que poderían enriquecer o cartel. É a eclosión de festivais deste estío un avance do que serán as festas galegas no futuro? Estas iniciativas privadas que hoxe collen a quenda das orquestras -sexa ou non consciente esa substitución- quedarán estabelecidas para botar por terra as sesións vermú e as multitudinarias celebracións patronais nocturnas que enxalzan París de Noia, Panorama ou El Combo Dominicano á categoría de ídolos de masas? Que na Galiza se aposte por citas musicais alternativas ás verbenas, con ou sen grupos da terra, non é novo. Porén, si o é a enorme eclosión de novas propostas xurdidas de mans privadas ao abeiro do apoio municipal. Aínda que hai opinións dispares sobre se estes eventos nacen como substitutos das verbenas de toda a vida -as da comisión de festas pedindo cartos polas casas e o bochinche traballando a fartar-, na práctica, en realidade, son iso. Son ofertas festivas que chegan nunha campaña estival na que apenas hai programadas verbenas, entre outras cuestións, pola suposta falta dun apoio municipal que si impulsa as iniciativas musicais privadas. Ao Son do Camiño, o Sinsal, o Portamérica ou o Resurrection Fest foron sumándose nos últimos anos accións como Caudal Fest, en Lugo, ou Vive Nigrán. Cun verán bastante parado a nivel musical como precedente este ano lanzáronse proxectos como Pasatempo Fest, en Betanzos; Morriña Fest, en Culleredo; Underfest, en Vigo; ou Riazor Live, na Coruña, por falar só dalgúns exemplos. Malia que a estas alturas este último -con certa polémica- foi adiado pola situación epidemiolóxica, os eventos contan co apoio e mesmo traballo de promoción dos concellos. Todo a pesar de que, con nomes aínda por anunciar, os que van soar sexan Mala Rodríguez, Nathy Peluso, Raúl Refree, Lola Índigo, Prok, The Mystery Lights, Bad Gyal ou Morat, entre outros moitos. Ademais, unha das iniciativas con maior aposta por Galiza e o tecido local, o Festigal, tamén quedou no camiño até o ano próximo. "As bandas locais teñen moitas dificultades porque os festivais non teñen capacidade de lanzalas porque o público busca propostas máis concretas", Julio Gómez Unha situación que responde á "oferta e demanda" Respecto da carencia da oferta galega neses carteis, que xa se deixaba notar segundo publicou en xuño Nós Diario -"O Monte do Gozo acollerá este ano unha edición especial do Festival Son do Camiño, o Son do Camiño 'Perseidas'. No cartaz apenas hai representantes da música galega nin presenza feminina"-, alguén do talle de Julio Gómez, codirector do Festival Sinsal desde as súas orixes, descarta que esa elección estea feita a propósito. "Desgraciadamente o público non paga polo que non coñece ou polo que considera que non ten que pagar. É un erro pero é un problema xeral", indica Gómez. Ante as posíbeis dúbidas aclara: "As bandas locais teñen moitas dificultades porque os festivais non teñen capacidade de lanzalas porque o público busca propostas máis concretas". O Sinsal non peca diso pois, de feito, a oferta musical non se chega a coñecer até o momento de estar na Illa de San Simón. Quizais un cambio na cultura popular sería chave para que as novas e vellas músicas do país tivesen máis repercusión nestes certames. "Xa hai artistas galegos que están nos festivais e teñen os mellores horarios porque son recoñecidos; o que é coñecido ten espazo con independencia de que sexa galego ou non", comenta Gómez, quen pensa que é simplemente unha relación lóxica entre "oferta e demanda". Neste contexto, que xa sempre foi igual, Sinsal apostou "pola experiencia, pola humanidade e pola música: polo conxunto do festival" o que fai que o público se mobilice aínda sen saber o que poderá escoitar. O mesmo sucede, pensa, con algunhas outras propostas que conseguiron "fidelizar" a súa xente e poden levar grupos galegos ou de fóra, pero xa é unha cuestión máis de "valores", de asentamento na axenda e de confianza das e dos asistentes no bo facer das e dos programadores. Gómez tamén rexeita que estes formatos veñan facer ás veces das verbenas. "As festas patronais son insubstituíbeis e están moi vinculadas aos veciños, a un acto social que non pode desaparecer porque forma parte da nosa identidade", argumenta Gómez, que (iso si) pensa que a organización destas citas podería mellorarse. O que acontece é que os festivais "son un estímulo para a xente moza, que está máis conectada con este tipo de eventos". "O ideal sería compartir o camiño e integrar os festivais nas festas, pois xa hai moitas parroquias que ofertan un escenario alternativo buscando aglutinar dúas mentalidades", conclúe. "O folk, por exemplo, é riquísimo e non se está a dar apoio público. Paréceme un fracaso cultural non saber crear unha industria" propia, opina Antía Ameixeiras Un baleiro no impulso inicial dos medios públicos Antía Ameixeiras, do coñecido dúo Ameixeras&amp;Caamaño, ten outra visión da carencia dun impulso decidido ao tecido musical galego. Malia recoñecer que elas non se poden queixar porque son unha referencia cada verán e están presentes en moitas vilas, lamenta: "A verdade é que nos carteis dos festivais faltan nomes de grupos galegos". "É unha mágoa non ser quen de construír unha industria musical: hai moitos grupos que teñen difícil sobrevivir porque os festivais e a televisión pública serían un piar fundamental pero falta moito apoio", reflexiona a artista. De feito, ten coñecemento próximo do circuíto catalán e comenta que alí a prioridade son as bandas locais. "Coidan moitísimo máis a súa industria", indica, e se ben entende a opinión de Gómez sobre unha base do problema de tipo social, pensa que son os medios públicos, por exemplo, os que teñen que "educar" e funcionar de "escaparate" para que as formacións emerxentes teñan capacidade de chegar ao gran público nun primeiro momento. Non liga a eclosión de festivais a un adeus ás orquestras, pero si defende iniciativas como a de Rois, onde as aglomeracións se evitarán levando "microconcertos ás distintas aldeas". Elas serán unha das propostas dos impulsores das festas. A pequena ou nula aposta dos festivais pola música feita na Galiza e por galegas e galegos ten algo que ver co grao de talento? Ameixeiras rexeita tal posibilidade, polo menos no ámbito do folk, que é o que mellor coñece. "O folk, por exemplo, é riquísimo e non se está a dar apoio público. Paréceme un fracaso cultural non saber crear unha industria" propia, opina. No entanto, tamén ten marxe para a autocrítica e, preguntada ao respecto, a artista di que é certo que falta organización de toda a rede para unirse e demandar espazos de promoción en lugares como a televisión pública. Os Concellos "optaron por outro tipo de actividades" Ao respecto desa posíbel aposta municipal polos festivais por enriba das verbenas, non opina igual o propio sector afectado. O presidente da Asociación de Empresarios da Verbena da Galiza (Asevega), Alberto Dopico, pensa que as comisións "están en mans dos seus concellos". "Hai grupos que si estaban intentando facer unhas festas patronais pero mentres os seus concellos non dean un paso adiante e inclúan as orquestras nas súas programacións culturais ninguén se vai atrever", destaca. Vai máis aló ao asegurar que hai promotoras e promotores veciñais que foron falar con executivos municipais e recibiron por resposta ao proxecto da programación un "ti saberás". Neste contexto, preguntado ao respecto de se detecta diferenciación entre festivais e verbenas, Dopico non ten dúbidas. "Se non se estivesen facendo ou organizando ningún tipo de espectáculos musicais ou artísticos sería entendíbel, como o ano pasado, pero é que se están a facer cousas e non contan con nós", lamenta. A este respecto, intenta buscar explicacións para que, como di, os municipios estean de costas ao sector neste 2021 e atrévese a aludir a unha posíbel preocupación das formacións políticas "por aferrarse a unha fama que non ten razón de ser". "A xente pensa que nunha verbena hai que bailar, estar xuntos... e iso parece incompatíbel coa realidade que temos hoxe en día, pero non é así", afirma o representante, que incide: "Adaptámonos ás circunstancias como fixemos toda a vida". De feito, tira de hemeroteca para asegurar que as romarías galegas mesmo se seguiron realizando, cos seus impedimentos e a nivel moito máis sobrio, "durante a Guerra Civil". "As comisións de festas teñen moi complicado cumprir os protocolos para as verbenas e os concellos, en vez de axudar, optaron por outro tipo de carteis ou de actividades", lamenta o director musical do Combo Dominicano, Cirano Núñez. Entre "1 e 2% do que era o mercado habitual" Pola súa banda, o director musical do Combo Dominicano, Cirano Núñez, fala desde un punto de vista máis directo do que acontece a unha das orquestras máis grandes e atractivas na Galiza, deixando ver ao tempo como pode ser a realidade de formacións máis humildes. "As comisións de festas teñen moi complicado cumprir os protocolos para as verbenas e os concellos, en vez de axudar, optaron por outro tipo de carteis ou de actividades", lamenta. Malia que se programaron verbenas piloto e había e hai comisións que si queren sacar adiante as festas (ou iso pensa Núñez, pois a agrupación da que forma parte chegou a ter apalabradas algunhas actuacións que non chegaron a bo fin) a gran maioría dos gobernos municipais está elixindo "programacións alternativas" para o verán. Así, estima que haberá entre "1 e 2% do que era o mercado habitual" para estas datas. O que non acaba de entender o sector é por que todas as restricións van bater na "cultura, que é segura e máis ao aire libre", e logo danse "aglomeracións" mesmo nos "supermercados" e permítense os festivais ou as xuntanzas na rúa. "As orquestras deberían estar traballando e para o sector foi unha sorpresa o que sucede, pois pensaba que ía traballar", conta Núñez, que volve incidir en que "se optou por non apoiar o sector da verbena na Galiza", se ben "afortunadamente non foi en todos os lugares". Ademais expón unha situación na que é lóxico que gañen terreo os festivais, malia que sexan de nova creación. Mentres as festas dependen do que recade a veciñanza ou, en todo caso, de orzamentos municipais, nos festivais o que se pon en risco é un patrimonio persoal e, ademais, "cóbrase entrada". De feito, ao final teñen máis bolos "fóra da Galiza" que antes e, como El Combo Dominicano, moitas orquestras reduciron formatos no país para baixar honorarios e están a traballar en terrazas ou en discotecas -neste caso, aínda sen moita claridade polas dúbidas sobre a reapertura do lecer nocturno- para un público reducido en comparación coa cidadanía que arrastraban antes. No entanto, Núñez recoñece que non renuncian a que o verán mellore á par que a desescalada e gústalles pensar que en setembro poderían achegarse un pouco máis ao que sería a normalidade, cos 30 traballadores de sempre en vez dos 10 actuais e movendo toda a infraestrutura que agora, destaca, non compensa. Actuar no caso de incumprimentos da norma O Clúster de Turismo prefire non entrar neste debate entre os festivais e as verbenas. O seu presidente, Cesáreo Pardal, lembra que "os festivais son privados" e saen adiante "porque hai empresarios que arriscan os seus cartos pero sen intención de suplantar ninguén". Neste sentido, confésanse favorábeis a todo evento que atenda a todos os parámetros de seguridade estabelecidos por mor da Covid-19. Así, Pardal entende que se unha organización ou promotora incumpre debe ser sancionada e "multada" pero tamén amplía esa resolución á cidadanía en xeral, pois avisa de que o ocio nocturno paga moitas veces por acontecementos que suceden fóra do seu horario. "Apelamos á responsabilidade individual, ao civismo e a que as administracións sancionen e cobren esas multas" se, por exemplo, atopan xente na rúa bebendo ou formando escándalos.