Animais que curan

No hospital, a doenza é só unha parte do terríbel pesadelo que supón estar nun cuarto frío presenciando un ir e vir de persoal médico e escoitando palabras ás veces tan estrañas que semellan doutro mundo. Até que un día aparece pola porta Trasto, un labrador de cor abelá que apoia a cabeza ao carón do paciente para deixarse acariñar mentres esquece o pixama azul, as paredes brancas e os cables que lle colgan do brazo. Unha alegría, un consolo que cada vez están a recibir máis e máis persoas, especialmente a cativada, durante as súas estancias hospitalarias. Porén, a compaña e o consolo son só unha minúscula parte de todo o que fan os animais de terapia. Este tipo de tratamentos de apoio caracterízanse por deixar que as e os pacientes interactúen con animais. Normalmente as especies máis empregadas son cans, gatos, cabalos, aves, coellos e golfiños. Porén, contra o que se poida pensar, non vale calquera, e o momento e o lugar importan. Unha peza fundamental destas terapias, independentemente do animal co que se fagan, é o terapeuta ocupacional. Esta figura trátase dun profesional que se encarga de seleccionar ao idóneo para o paciente en cuestión, de deseñar o programa e de facer un minucioso seguimento para poder adaptalo segundo avance o tempo e así tratar de obter sempre os mellores resultados. Para iso, conta co apoio dun equipo multidisciplinar no que se atopan neurólogos, fisioterapeutas, psicólogos ou pedagogos que se encargan de potenciar todos os beneficios que achega o animal respecto á súa área de especialidade. De antigo Malia obter maior recoñecemento nos últimos anos, estas terapias non son algo novo. O uso de animais no tratamento de doentes remóntase xa á antiga Grecia, onde se aconsellaba montar a cabalo para paliar e curar diversas doenzas, tanto físicas como mentais. Xa nos tempos modernos, os primeiros datos que temos sobre estes tratamentos oficiais con participación animal son da Inglaterra de 1792 e, posteriormente, na Alemaña de 1867, cando se comezaron a utilizar cans con doentes epilépticos. Un grande avance tivo lugar na segunda guerra mundial, cando a Cruz Vermella organizou unha área de rehabilitación na cidade de Nova York. Nela, os retornados con secuelas físicas e mentais que se tiñan que someter a intensos programas terapéuticos contaban co apoio e distracción dos animais. As terapias con cans empréganse para mellorar patróns estereotipados e restritivos de conduta propios de xente co espectro autista. A grandes trazos, podemos distinguir dous tipos de terapia. A máis básica céntrase no tempo que pasa o doente en compaña do animal, co que goza e aproveita os beneficios físicos e psíquicos que fornece. A segunda forma é un auténtico programa de rehabilitación no que o paciente conta co apoio do animal e dun completo equipo médico. Estes últimos están indicados principalmente para aquelas persoas que teñen problemas psicomotores. Na súa maioría son persoas con Síndrome de Down, autismo ou parálise cerebral. Os campos nos que se levan a cabo estas terapias estanse ampliando cada vez máis e nos últimos anos aumentou considerabelmente o tratamento de pacientes depresivos ou de persoas baixo situacións de estrés extremo, como as testemuñas de xuízos. O que está claro é que para cada tipo de doenza hai un tipo de terapia, pois os seus beneficios dependerán da clase de animal que se utilice e do adestramento que levou a cabo. Os animais non xulgan, aceptan de maneira incondicional sen ter en conta as capacidades físicas e mentais. Este amor e confianza por parte do animal é o que fomenta un ambiente de seguridade no que o paciente pode relaxarse e verse máis cómodo e predisposto para participar nas actividades. Terapias con cans Os cans, por exemplo, xeran unha interacción espontánea entre os membros da sesión. Adoitan considerarse como divertidos, simpáticos e tenros, polo que as persoas doentes poden sentirse seguras e relaxadas con eles, o que permite que teñan máis confianza en si mesmas, esquezan as dúbidas e se deixen guiar polos terapeutas nas actividades das sesións. Grazas a estes programas poden desenvolver as habilidades para relacionarse co mundo exterior e incrementar a comunicación social, así como os patróns estereotipados e restritivos de conduta propios de xente co espectro autista. Ademais, nos doentes con danos cerebrais está demostrado que a compaña do animal durante as sesións axuda a diminuír os niveis de agresividade e mellora a capacidade de atención. Nos últimos tempos, este tipo de sesións lévanse a cabo tamén nas terapias con menores en risco de exclusión social, que proveñen de fogares de acollida, de centros tutelados ou que sufriron abusos e maltrato. Nestes casos o obxectivo é mellorar a calidade de vida ao facilitar a adaptación á sociedade, mediante o aumento da autoestima, os desenvolvementos das habilidades sociais e a resolución de conflitos. Preténdese así evitar as consecuencias emocionais e físicas das súas situacións, como poden ser o absentismo escolar, os problemas de conduta, as carencias afectivas ou a incapacidade da resolución de conflitos. Con este tipo de terapias, os pacientes aprenden a expresar os seus sentimentos e a desenvolver a empatía grazas á interacción cos animais, o que permite potenciar e mellorar as capacidades sobre o coñecemento e o control das súas propias emocións e as das persoas da súa contorna. Montar a cabalo permite desenvolver unha actividade deportiva mentres se estabelece unha relación afectiva co animal. Ao vínculo emocional súmanse outros beneficios. Tamén segundo algún estudos, os sons que emiten os golfiños inflúen directamente no sistema nervioso das persoas. Malia non saber aínda o porqué, algúns estudos apuntan que os cans poden entender o que lle acontece ou o que quere unha persoa sen que esta llelo diga, polo que son excelentes compañeiros e especialmente importantes nas terapias con nenos e nenas nos seus primeiros anos de vida. Un sector da sociedade que tamén está a experimentar os beneficios destes programas é o da terceira idade, a miúdo entre persoas propensas a ter sentimentos de abandono, soidade, depresión e ansiedade. Estes sentimentos diminúen grazas ao afecto incondicional de animais coma os cans, que ademais axudan a incrementar a motivación e espontaneidade nas diferentes actividades e animan os doentes a participar sen se decatar sequera de que están a recibir un tratamento. Precisamente para quen experimenta problemas psicolóxicos derivados da soidade están moi recomendados os gatos, pois teñen un efecto calmante nas persoas xa que ao miañar estimulan as emocións positivas e a súa compaña non exixe moito tempo de coidados. Os mininos demostran que podemos estar relaxados sen deixar de ser conscientes, pois aínda que estean durmidos non deixan de estar atentos a todo o que acontece ao seu redor. De golfiños a cabalos No caso das persoas con Síndrome de Down, autismo ou parálise cerebral, unha das terapias máis aconsellábeis é a que se fai con golfiños, en acuarios ou parques zoolóxicos. As primeiras sesións terapéuticas con esta especie tiveron lugar nos Estados Unidos de América en 1978 e demostraron que os sons que emiten estes animais inflúen directamente no sistema nervioso das persoas. Neste tipo de terapia, os expertos observaron que o contacto cos golfiños mellora a sincronicidade entre os hemisferios cerebrais do doente e aumenta as ondas cerebrais lentas no espectro alfa e theta, o que activa o sistema inmunitario e axuda a que os procesos corporais se regulen por si mesmos. Por outra banda, está a equinoterapia, unha terapia física realizada con cabalos que axuda a tratar persoas con trastornos do movemento asociados a varias afeccións neurolóxicas e neuromusculares. A modalidade de equinoterapia actual comezou no século XX e o primeiro centro especializado foi fundado en 1969, ano no que tamén naceu a asociación para coordinar e recoñecer oficialmente estas prácticas: North American Riding for the Handicapped Association [Asociación de Equitación para Persoas con Discapacidade de Norte América]. Seguramente é a terapia con animais máis completa xa que trata o aspecto físico e o psicolóxico simultaneamente. Montar a cabalo supón un esforzo físico considerábel, mais a calor que transmite o seu corpo axuda a relaxar os músculos do xinete ao mesmo tempo que o seu sistema circulatorio se ve estimulado polo fluxo sanguíneo do animal. Isto, xunto á harmonía do paso do cabalo, axuda a fortalecer o ton muscular do paciente, reforzar a súa musculatura postural e incrementar a súa habilidade para levar a cabo actividades funcionais diarias. Algo fundamental para pacientes con parálise cerebral, accidentes vasculares, esclerose múltiple e traumatismos cerebrais. O cabalo é considerado un animal grande e nobre, con paso seguro, moi intelixente. Interactuar con el e chegar a dominalo axuda a aumentar a autoestima e a seguridade do doente en si mesmo a medida que vai perdendo o medo e aumenta a confianza mutua. Isto é algo fundamental para a integración social das persoas con discapacidade, especialmente se están a levar a cabo a actividade en compaña de quen non a ten. A terapia asistida con cabalos é tan completa que conta con diferentes tipos de actividades segundo as necesidades da paciente a tratar. Para as doenzas psicolóxicas óptase pola equitación pedagóxica, que se centra nas relacións afectivas entre o xinete, o cabalo e o seu contexto. Para un tratamento máis físico existe desde a hipoterapia até a equitación adaptada. Mentres que a primeira consiste na realización de exercicios fisioterapéuticos aproveitando os impulsos rítmicos do animal para motivar os movementos do xinete, a segunda permite gozar dunha actividade deportiva mentres se estabelece unha relación afectiva co animal. Como a meirande parte de tratamentos e terapias, está demostrado que canto antes se empece maiores serán os seus beneficios e, por sorte, o auxe que están a ter as terapias asistidas con animais nos últimos anos permite que se poida intervir antes con elas. Independentemente do grao de mellora que logre o doente, o que está claro é que este tipo de terapias non ten efectos secundarios e son unha experiencia moi enriquecedora.