SUSO DE TORO/ENTREVISTAS ARREDOR DA UNIDADE

"Estou seguro de que é posíbel a unidade"

É unha das voces imprescindíbeis da literatura galega e, alén do máis, é un intelectual comprometido co seu país. Desde moi novo, Suso de Toro (Santiago, 1956) é literatura, mais tamén é política, non retórica vacua, senón acción para mudar o mundo. A súa paixón pola Galiza levouno a impulsar o nacimento da que agora se coñece como Iniciativa pola Unión.

Entrevista Suso de Toro. 7-9-2015
photo_camera Fotos: X.M.

Combinamos un café nunha terraza no centro da capital da nación, tomada polos tractores da dignidade. Suso de Toro fala torrencialmente, mais faino con xeito: hai en todo o que di un entusiasmo contaxioso, mais tamén cálculo, experiencia e reflexión.

-A unidade é posíbel?

-Bon, estamos aprendendo todos. Todos estamos aprendendo. De Catalunya o que aprendería sería do proceso cívico-político. Daí hai muito que aprender. Fanse advertencias contra os cataláns, que están facendo cousas malas, cousas feas..., pois é ao contrario, están facendo as cousas máis fermosas, son unha sociedade intelixente e informada como ningunha e gañou unha  dignidade que non estaba a ter, baseada precisamente en rebelarse, falo dunha sociedade que ten dentro tantas correntes políticas e culturais e que, porén, está a fraguar un proxecto nacional e un proxecto nacional que indubidabelmente abarca desde sectores de Convergència e Unió -houbo sectores que ficaron fóra, Unió ficou fóra- até a CUP.

Están a fraguar un experimento político na Europa e é algo marabilloso. Nós, cando falamos da nosa unidade, a unidade á que nos estamos a referir, non falamos dunha unidade nacional propiamente, mais ten que prefigurar unha nación orgullosa e cun programa social, que se constrúa sobre bases sociais de xustiza social. Entón, se é posíbel...eu estou seguro de que é posíbel. Estou seguro e poderíamos dar moitas voltas...mais ao final por detrás do fume, do ruído e do díxome-díxome, o que hai que perguntarlle é aos partidos. Os partidos xa se viu hai tempo que chegaron a unha crise. De feito nas anteriores eleccións houbo partidos que optaron por non presentárense diretamente e fixérono desde detrás de candidaturas municipais porque efectivamente ante a sociedade non hai un grande aprezo dos partidos existentes. Outros, como é o BNG, aceptaron e comprenderon que precisaban unha certa corrección; o Bloque apresentouse baixo a etiqueta BNG-Asembleas Abertas...

"Se Podemos convoca as súas bases [galegas] e as consulta, estou certo de que van dicer que queren un proxecto nacional galego soberano"

Fixo falta falar desde fóra dos partidos, entón isto deuse en distintos lugares, no meu caso nace nunha iniciativa que montamos no Facebook, pedindo unha candidatura unitaria, galega, con participación cidadá, e houbo que seguir, e houbo que facer un 25 de Xullo e iso probou varias cousas, probou que a sociedade galega ten un sentimento nacional, probou que había un orgullo e un desexo de mostrar orgullo, e probou tamén que había unha frustración nacional, a propia esperanza que deu ese 25X o que probou é que había unha frustración nacional, e probou que había un enfado cos partidos e un desexo doutras voces...agora ben, o certo é que detrás de todo isto e arredor nosa e na realidade social están os partidos e así debe de ser, outra cousa é que os partidos están nunha crise máis fonda do que eles mesmos teñen asumido e teñen que se revisar.

Suso de Toro

Eu creo que na Galiza é posíbel a unidade. Podemos é o único partido político que plantexa especificamente non confluír, non participar, non entrar na confluencia cos demais [defende o mantimento da súa marca nas papeletas], pois ben, se ese partido convoca as súas bases [galegas] e as consulta, estou certo de que van dicer que queren un proxecto nacional galego soberano. O marco político que temos por diante son unhas lexislativas nas que se vai reformar a Constitución, vaise voltar a discutir que tipo de Estado existe e estou certo de que nese debate as bases de Podemos van querer que Galiza teña unha voz soberana propia, que exista como nación. Para querer outra cousa xa están o PPdeG e o PSdeG, para ter organizacións rexionais xa existen esas. Este é un marco político novo e eu estou seguro de que as bases políticas de Podemos xa comprenderon e fan parte do noso debate; outra cousa é a estratexia da dirección madrileña. Podemos en realidade é un partido que son dúas cousas. Nun primeiro momento foi un grupo de profesores madrileños moi compactado, un grupo moi leninista, de cultura leninista.

-Leninista ou trotskista?

-Leninista, claramente son xacobinos. O obxectivo é alcanzar o poder. Ese é o obxectivo. Lévano explicitado moitas veces. Ben, este grupo fixo un apelo a unha base social, a un grupo xeracional sobre todo, e a unha opinión pública transversal, descontenta, enfadada coas políticas que levaba adiante o goberno, as da Troika, e tamén cunha forma de facer política, tanto a dos partidos da dereita como a da esquerda, entón fixo un apelo a iso e ese apelo creou unha gran ilusión. Iso foi Podemos tamén. Un grupo moi organizado, un grupo leninista que apela a algo que estaba na sociedade e a sociedade responde con entusiasmo.

"Que elitismo, que clasismo sería calquer proxecto político que se basee unicamente nun segmento social, urbano e de clase?"

Mais hai un segundo momento que é o Podemos organización controlada xa desde Madrid. Son dous momentos. Se Podemos en Galiza volta ao momento inicial, ao que foi Podemos, eu estou seguro de que non teremos problemas en confluír. É dicer, calquera cidadá que non se avergoñe de ser galego, que crea que o noso país é un país ao que a dependencia lle leva custado millóns de persoas -somos un país que leva tido unha drenaxe demográfica enorme, ao que se nos leva extraídos recursos humanos e económicos inmensos-... calquera cidadán que saiba iso se decata de non lle podes falar aos nosos campesiños desde Madrid, como vas falar con esta xente se non te expresas desde unha conciencia de país.

Aquí hai un problema...A nova cultura critica con todo fundamento os partidos existentes, os partidos-máquina, os partidos de "dame tu voto y calla". Mais esa crítica non pode ir separada dunha conciencia cívica. Non vale a miña individualidade separada. Vai ser unha persoa que só mira pola súa cidade, non vai ter en conta o país?, estes tractores non son os nosos tractores?, estas vacas non son as nosas vacas?, que elitismo, que clasismo sería calquer proxecto político que se basee unicamente nun segmento social, urbano e de clase?? Precisamente a candidatura soberana, nacional galega, é unha candidatura social e nacional, é un proxecto cívico no que as galegas e os galegos nos recoñecemos como país, reivindicamos a dignidade de ser cidadáns galegos, somos cidadáns no mundo, mais cidadáns galegos e galegas. Partillamos un destino histórico. Onde está o noso destino? Onde está o noso país? Se o noso destino está no noso país, se nos sentimos partícipes dun país, pois daquela está claro... salvo que desprecemos toda a memoria histórica...pero entón que ninguén me fale de Ánxel Casal, que ninguén me fale de Alexandre Bóveda, se non entende isto, que ninguén me fale dos republicanos fusilados, do goberno no exilio, que ninguén me fale de Castelao, se ao final todo se reduce a un elitismo pijo, porque iso pode ocorrer, se unicamente facemos unha crítica baseándonos en que a nosa individualidade non se sente representada polos partidos, se non somos capaces de sentírmonos unha comunidade humana, o resto da xente do noso país, entón seremos provincianos, servís a Madrid, como sempre e seremos pijos de provincias.

-Fas un apelo a Podemos e esta semana -por boca dun dos seus dirixentes galegos máis cualificados,  Antón Gómez Reino, unha persoa moi vinculada a Pablo Iglesias- dixo que o máis probábel é que finalmente haxa 2 candidaturas nas xerais.

-Ben, queira que non a dirección madrileña e os seus representantes, dentro de Podemos hai un debate político interno na Galiza. Se é certo que eles queren ser un partido político distinto aos que criticaron terán que chamar as súas bases e consultalas. Pero é unha opinión. Alá eles, naturalmente, son un partido soberano.

-Podemos Galiza argumenta que eles xa fixeron un referendo interno telemático...

-Mais iso é a cousa máis vella que pode haber. Non entendo que eles podan pensar que son máis modernos e máis distintos do que os outros. A sumisión a Madrid, esa é a España máis antiga que hai e desde o ponto de vista da construción cívica é o máis arcaico e obsoleto...non o podo entender. 

-A respeito do debate sobre a unidade...

-Eu insisto na unidade, creo que se vai dar...

-Cando falas de unidade, falas de unidade con Podemos dentro?

-Unha unidade en que Podemos e as súas bases van partillar un proxecto nacional galego, aberto, con participación da cidadanía, con afiliación individual e construído desde abaixo...

-Sen ningunha sigla concreta nas papeletas?

-Si, sen siglas nas papeletas. Iso vai ser. Haberá que escoller un nome, construído entre todos, como todo, terá de ser construído entre todos. Iso vai ser. Iso vai ser. Iso vai existir...[repite enfático, reflicte uns segundos e continúa]. Se Podemos fica fóra diso...eh, alá eles, pero se Podemos fica fóra diso -tendo en conta que unha parte das súas bases partillan este proceso de debate- o que quedará claro é que son eles os que rompen a unidade, estarán rompendo a unidade. Porque o que estamos facendo os demais é construíndo unidade. O que pasa é que é unha unidade nacional galega. Soberana, claro. Non son catro unidades provinciais submetidas a Madrid. Iso non. Iso non é unha unidade. Aí non se constrúe nada. Iso é reforzar o existente.. Iso é lexitimar as relacións de poder existentes. E non entendo que ningún galego a estas alturas poda retroceder tanto. 

-Por que un escritor está nisto e con tanta paixón?

-Ben, na miña vida eu desde rapaz tiven unha vocación artística e fun militante desde neno, desde os 14 anos comecei en asociacións sociais, culturais galeguistas, e logo clandestinas políticas, sempre me comprometín, logo no meu carácter está sempre o de pisar todas as pozas, así como hai quen sabe nadar sen gardar a roupa, eu sei mancharme en todas as pozas, son maneiras de ser, pero tamén é certo que cando o meu país viviu un momento de urxencia, vin varias cousas, que o meu país sabía defenderse, tamén constatei a solidariedade de moitas persoas de todo o mundo, persoas dignas que viñeron aquí a limpar, que viñeron desinteresadamente, iso tamén, iso é algo que non esquecerei... pero tamén vin a capacidade de reaxir que tiñamos todos, tamén vin partidos que botaron unha man, ollo, foi o BNG quen nos convocou, non hai que esquecelo, agora hai todo un discurso da xente que pretende romper a unidade e que demoniza e exaxera os defectos do BNG e iso é interesado, o BNG terá todos os defectos do mundo e estanlle pasando factura, as cousas que fixo anteriormente deixaron unha cantidade de feridos e feridas que agora están a ser utilizadas na súa contra e contra os que queremos construír a unidade. Alí vin o BNG, e iso tamén o recordo, cos seus defectos, pero foi quen nos chamou, e cando se trata de supervivencia do país...e vin a capacidade, a enerxía, a disposición que tiña a xente, eu estiven en Bruxelas con mariscadoras, mariñeiros, con patróns de pesca, con artistas, temos falado con comisarios europeus, temos falado con eurodeputados, vin a capacidade da xente, e teño estado no meu país na frente de combate en todos os sentidos, hai un factor de auto-organización, somos máis dispostos os galegos do que nos contan os demais, o que pasa é que sempre contan a historia os demais, non nós.

"Non se pode ser un galego orgulloso sendo un provinciano submetido a Madrid. Nós non imos saír na Sexta, non imos saír na Cadena Ser"

Entón eu aprendín alí cousas e tamén as aprendín participando no debate político español, eu intentei apurar até o máximo as posibilidades dunha España democrática, participei nese proceso, nos intentos de recoñecimento de Catalunya, o seu encaixe, no debate sobre unha España federal, pero cheguei ao fin, vin os límites.

-Zapatero era o tope? Era o tope do que se podía conseguir en España?

-Fóra do seu proxecto económico, o da socialdemocracia que xa se viu o límite que tiña, Zapatero tentou levar até o final dous aspectos do proceso político español iniciado no 78. Primeiro, o proxecto da memoria histórica, o intento de que España tivese unha memoria partillada por vencedores e vencidos. Foi boicotado pola dereita españolista. E o outro proxecto foi o do recoñecimento da plurinacionalidade, Zapatero chegou a dicer que o conceito de nación [española] era discutíbel...Foi boicotado pola dereita e polo aparato españolista do PSOE, polo poder político madrileño...Aí vin que hoxe non existe España, só existe Madrid e o que hai é Madrid e as súas provincias.

Suso de Toro 1Constatei chegado a un punto que o meu país desaparecía. Por un lado, a incapacidade do nacionalismo galego para hexemonizar a nosa sociedade. Por outro, a madrileñización absoluta de España. O sistema radial do AVE. A concentración de todo o poder financeiro e mediático en Madrid. E logo España estaba en crise polo proceso político catalán e aí eu vía que o meu país desaparecía. Todo o debate era a Porta do Sol. O meu país desaparece e eu non teño máis país que este. A min quixéronme botar do meu país. A min quixéronme botar do meu país. Non podo entrar a detallar incluso de que modo se chegou a atentar contra a miña economía familiar e contra a min persoalmente. Pero eu non quixen marchar de aquí. Entón eu non teño outro país que non sexa o exilio e vexo que o meu país desaparece e que voltamos a ser catro putas provincias, iso foi o que me levou a min a repregarme e a oferecerme a ir nunha candidatura co BNG cando eu non partillaba o seu proxecto político, cando eu fun sempre consciente das súas insuficiencias e isto é o que me leva a partillar agora a ilusión con outra xente de que imos crear unha candidatura nacional galega soberana que só pode ser unha candidatura cun programa social na Galiza, non pode ser doutro xeito, unha candidatura que reivindique outro lugar para o campo, para os sectores produtivos, unha candidatura que defenda a nosa cultura, a nosa lingua nacional, e o noso dereito a sermos nós no mundo. Eu non son madrileño de terceira categoría. Teño amigos madrileños marabillosos, pero eu non o son e o meu destino non é ese. Incluso como escritor a miña opción nunca foi esa. Tomei unha opción. Podía ter sido escritor noutras linguas. Todos os meus intereses están aquí.

-Botas de menos máis compañía. Persoas do teu perfil?

-Xa os botei de menos para defender Catalunya. Xa os botei de menos para defender unha España federal. E desde logo non entendo como non sae en tromba toda persoa que se sinta galega con orgullo e con dignidade. Non se pode ser un galego orgulloso sendo un provinciano submetido a Madrid. Nós non imos saír na Sexta non imos saír na Cadena Ser. Pero é que nós vivemos aquí e o noso destino está aquí. Temos que construír aquí. Xa sairemos se temos forza. Ora, quen nos debilite, quen nos divida, seguirá impedindo que existamos e que podamos impoñer a nosa presenza. Nós temos que impor a nosa existencia. Aquí xa hai experiencias anteriores. O PSG rompeu e marcharon para o PSOE. De que lle valeu a Galiza? De que lle valeu aos galegos? Ao noso campo, á nosa cultura, ás nosas empresas, á nosa xuventude? De que lle valeu que esa xente do PSG emigrase para o PSOE? De que lle valeu? De nada.

-Para o carreirismo de algúns si valeu.

-Si, para algúns facer as súas carreiras, para máis nada. Nós non imos saír nos meios de comunicación españois que conscientemente vertebran unha España madrileña. Nós temos que ser a soberanía galega. Temos que aparecer no Parlamento. Imos aparecer alí pero como a representación soberana do país. Cun programa solidario, social, pero desde aquí.

-Á hora de confeccionar unhas candidaturas ao Congreso, a túa preferencia sería a de enviar representantes con currículos políticos ou apostar en notábeis...

"Aquí xa hai experiencias anteriores. O PSG rompeu e marcharon para o PSOE. De que lle valeu a Galiza? De que lle valeu aos galegos?"

-Temos capacidade numericamente para conseguirmos un grupo parlamentario de entre 6 e 8 deputados. Isto é algo obxectivo. Son números. Quen poña dificultades a ese grupo parlamentario é alguén simplemente que nos vai dificultar iso. Mais iso é posíbel. Estámolo construíndo. O único que nos podemos atopar en frente son dificultades, mais non dificultades sociais, á sociedade se se lle ofrece isto veríao cun grande caudal de ilusión, frente a isto as resistencias son de partidos políticos existentes, non son da sociedade. Segunda cousa, cal sería o perfil? Eu creo que habería que mirar a capacidade política, persoal. Non necesariamente o currículo. E desde logo non fío en absoluto nas figuras históricas tradicionais. Creo que sería neste momento o peor reclamo. Terían que ser persoas que partillasen un programa social e nacional galego e que tivesen capacidade. Que tivesen inteireza. Hai que enviar alí persoas con personalidade propia. E dicer, eu creo nos liderados persoais. Teño tropezado con argumentos de que "o importante é o aparato, os equipos". Non, non, non: tamén o son as persoas. Fai falta liderado persoal. A capacidade individual. Eu creo nos individuos.

-Que esperas da reunión do día 12? [encontro das iniciativas sociais pola unidade]

-Eu espero que comprendan que o que están falando non son cousas deles, que falen con perspectiva história. O asunto é que é o que nos van ofrecer a este país. E este país non somos os que se xuntaron nunha candidatura, en dúas ou tres, ou nun grupo, ou nun manifesto ou nun banquete, non somos eses, eh! Vannos ofrecer un grupo parlamentar a este país nunhas Cortes que serán constituíntes ou non nolo van oferecer...? Esa é a pergunta que teñen que contestar, non hai outra.

-Xa para rematar. Estás tendo moito activismo na cuestión catalá e aí hai unha evidencia: o deserto de voces críticas no Estado. Quitando o caso de Ramón Cotarelo, non me consta ningún outro intelectual a defender os dereitos nacionais de Catalunya...

-Iso xa o vivín antes. Partillei correntes e organizacións polo federalismo do Estado e non houbo nunca interese ningún. Por un motivo moi sinxelo: por intereses. Home, claro, quen ten os intereses radicados en Madrid e a súa expectativa canalizada através da política, do Estado ou dos medios de comunicación madrileños, non ten interese ningún en criar poderes e espazos nacionais distintos; ao contrario, se eu ao que aspiro é a prosperar nos medios de comunicación madrileños, se ese é o meu horizonte persoal ou profesional, na política madrileña, nos negocios madrileños, nas universidades madrileñas, nas estruturas de poder de Madrid, pois non ten sentido que me comprometa con Catalunya, é algo co que podo dicer: si estou de acordo, pero non me vou comprometer con iso. Realmente, ao final eu dábame conta de que só tiñamos intereses niso uns poucos cataláns, algúns vascos e dous ou tres galegos. Esa é a miña experiencia vital. 

Sobre as persoas que poderían facer parte das candidaturas: "Desde logo non fío en absoluto nas figuras históricas tradicionais. Creo que sería neste momento o peor reclamo"

Eu intenteino todo. Estou aquí de volta. Cheguei ao fin do camiño. Como chegou o intento de Zapatero de intentar que o proceso político do 78 fose un proxecto no que encaixasen todas as persoas que vivimos no Estado. Iso chegou a un final. Eu son parte diso. Eu intenteino. Eu quería unha Galiza recoñecida como nación dentro do Estado se fose posíbel. Por un problema moi simples: polos menos costes, pola maior rendibilidade e os menos costes. Non é que eu deixase de imaxinar o meu país do mesmo modo. Simplemente é que en cada momento dis ti: que é socialmente o que dá máis renda e ten menos costes? Neste momento, o único que non dá renda é seguir coa sumisión a Madrid, é reforzar as estruturas de sumisión a Madrid. Iso é o único que non dá renda. Calquera reforzo desas estruturas é facerlle dano ao meu país, ás nosas vidas.

-Porén, hai segmentos do nacionalismo que defenden a confluencia con sectores da esquerda española.

-Ben, eu entendo que a esquerda de matriz española asuma a perspectiva nacional galega, non ao revés. Ou sexa. Para esa viaxe non fan falta alforxas. Iso xa se fixo cando o PSG entrou no PSOE e fixeron o PSdeG. Iso xa está feito. Esa vía xa está feita. Iso xa está andado. O máis vello que hai é o provincianismo e a sumisión. Iso é o máis vello que hai.

Comentarios