As chaves dun novo municipalismo: radiografía das necesidades da política local galega de cara ás eleccións de maio

A economía e sociedade mundiais levan uns anos sufrindo a influencia dunhas forzas cun enorme poder transformador. Ningunha política pode facerse de costas a elas, tampouco a política municipal. Estas forzas son as enormes incertezas derivadas do quecemento global; un patrón de competitividade onde pasa a primar a sostibilidade por riba dos custos; as abruptas ameazas do equilibrio xeopolítico e mais a crise do concepto de globalización e a recuperación dos obxectivos de autonomía económica, principalmente nos eidos enerxético e alimentario. En Europa, moitos municipios –non sempre as grandes urbes– levan tempo implantando políticas de éxito motivadas polos factores anteriores. Podemos citar os exemplos de Vitoria-Gasteiz (254.000 habitantes); Freiburg im Breisgau en Alemaña (220.000 habitantes); Ljubljana en Eslovenia (290.000 habitantes) ou Lahti en Finlandia (120.000 habitantes). Estes Concellos son recoñecidos polas súas estratexias de promoción do transporte público, fomento da enerxía renovable, a construción de edificios enerxeticamente eficientes, a xestión activa dos residuos, o impulso á agricultura de proximidade e a protección da biodiversidade. Máis da metade das mancomunidades de municipios da Galiza non realizan investimentos reais Os Concellos deben asumir que non basta con xestionar recursos e embelecer a paisaxe urbana. É preciso poñer en práctica políticas dirixidas á protección medioambiental, á mellora da situación socioeconómica dos residentes da cidade e á creación dun contexto axeitado para atraer novos proxectos de riqueza e novos residentes. Programas municipais Os obxectivos anteriores esixen aos municipios incorporar aos programas de goberno local, de cara ás eleccións do 28 de maio, novas liñas estratéxicas: —Vivenda. É, obviamente, unha cuestión esencial tanto para as condicións de vida dos cidadáns e cidadás do municipio como para a captación de novos residentes. Galicia amosa un importante parque de vivendas abandonadas e locais sen uso. Hai que atacar con decisión este gran problema: provocar a rehabilitación dos edificios abandonados (expropiándoos en caso de necesidade), aplicar impostos especiais aos edificios e locais baleiros, e facilitar o cambio de uso dos locais comerciais sen utilizar. O PP rexeita negociar coa Fegamp a mellora do financiamento local —Enerxía. A axenda enerxética debe presidir as políticas en calquera ámbito da Administración. Cada Concello debería elaborar un programa en torno ás comunidades enerxéticas, ás fontes renovables e á eficiencia do consumo. Deben promover a instalación, en lugares e edificios públicos e privados, de paneis solares e turbinas eólicas comunitarias; o recurso á enerxía xeotérmica; a aplicación de sistemas de coxeración; a creación de redes de enerxía intelixentes; e a posta en marcha de programas de eficiencia enerxética. —Concellos circulares. A economía circular non é unha moda, senón unha condición inescusable nos novos patróns produtivos e de consumo que deben incorporar todos gobernos ás súas políticas. A propia Federación Española de Municipios e Provincias publicou o documento La estrategia local de economía circular con 29 medidas a poñer en práctica nos Concellos. —Auga. Como parte da economía circular, a xestión da auga resulta un asunto absolutamente crítico. Os Concellos deben implantar un programa ambicioso que aumente a capacidade de almacenamento, minimice as perdas nas redes de abastecemento, mellore o saneamento, promova o aforro tanto no uso doméstico coma industrial, e fomente a reutilización. A mellora do saneamento e das redes de abastecemento de augo está na man dos concellos —Autonomía alimentaria. O mundo vive unha crise alimentaria que se observa na suba drástica dos prezos. Esta crise vai continuar e, tarde ou cedo, terminará por ser realmente grave. Os Concellos teñen a obriga de garantir o aprovisionamento de produto local para a alimentación dos seus cidadáns, o cal en Galicia pode ser un labor titánico pola situación de abandono da súa actividade agraria. É imprescindible que dende os Concellos se recuperen as terras agrarias abandonadas e, sobre todo, se promova con determinación a substitución dos eucaliptais por cultivos de cereais, hortalizas, legumes, oleaxinosas, froiteiras, froitos secos e oliveiras. Alberto Varela, presidente da Fegamp: "Os Concellos non queremos ter que seguir a mendigar á Xunta" A necesidade de substituír as plantacións de eucaliptos por cultivos agrarios para consumo humano tamén dende os Concellos está fundamentada en múltiples argumentos. Un deles é o empobrecemento dos solos que causan os eucaliptais. Ademais, mentres que as terras abandonadas son difíciles de mobilizar por cuestión de tamaño e dispersión da propiedade, os donos das plantacións de eucaliptos están localizados e as superficies son coñecidas e de maiores dimensións. Por outra parte, a Lei de Restauración da Natureza de próxima implantación na Unión Europea suporá un estímulo básico para a recuperación de cultivos e ecosistemas e unha limitación para as explotacións que reducen a biodiversidade. Por último, o feito de ter que recuperar esas terras e preparalas para próximos cultivos pode ser unha oportunidade para facelo con criterios de agricultura rexenerativa que supón un gran beneficio en materia de tratamento dos solos e absorción de CO2. Vivenda, enerxía e alimentación son ámbitos nos que poden actuar os concellos —Captación de proxectos, empresas e cidadáns. O quecemento global vai incidir con distinta intensidade nos territorios e Galicia pode ser unha área onde os efectos non sexan especialmente críticos, co cal é previsible que o saldo neto de migracións provocadas polo cambio climático sexa positivo, feito que podería empezar a compensar a perda de poboación das últimas décadas. Para iso, dende os Concellos habería que actuar en distintas liñas: vivenda, enerxía e alimentación, que incidirían nunha maior calidade de vida; a habilitación de espazos de oficina en boas condicións de prezos e servizos; a mobilidade, aspecto no que se están a dar pasos adiante aínda que quede bastante por facer, e garantir un acceso á formación especializada que se demanda dende os incipientes nichos de emprego, para o cal habería que facilitar o acceso aos novos hubs educativos dixitais que poden supoñer unha grande oportunidade para concellos pequenos e medianos. Rede Localis pide poder de decisión para os Concellos sobre os Next Generation —Colaboración. No escenario definido polas forzas transformadoras apuntadas ao inicio, os Concellos non poden actuar de modo illado. Se isto sempre foi así, agora resulta absolutamente vital telo en conta. Tanto por razóns de eficacia, eficiencia, competitividade e simple capacidade, os municipios lindeiros deben non só coordinar as súas políticas senón que han de planificalas conxuntamente. Existen múltiples exemplos que se poden tomar como guía de actuación (velaí a Área Metropolitana de Barcelona, moi activa en especial en materia de autonomía alimentaria).