Xesús Veiga. "A xente nova non aturaba o franquismo"

—Vostede nace en Monforte de Lemos (1951), pero a súa militancia política na mocidade iníciase en Euskadi. Por motivos familiares, fun estudar a Bilbao en setembro de 1968, onde teño familia, e alí comecei a carreira de Económicas. Pasados dous anos de carreira, comezo a formar parte de organizacións estudantís, clandestinas, e coincide que en decembro de 1970 ten lugar o Proceso de Burgos, no que condenan a morte a seis militantes de ETA, e iso foi un elemento que, para mozos universitarios vascos sobre todo, resultou un bautismo de loita na rúa. En 1971, captáronme (era a linguaxe que usabamos na época) para Komunistak. Rematei a carreira en 1973 e volvo a Galiza e xa me organizo no que despois sería o Movemento Comunista de Galicia (MCG) e só á altura de 1976, cando o meu partido forma parte do Consello de Forzas Políticas Galegas, prodúcese o meu ‘destape’ público. Daquela non coñecín de primeira man as grandes mobilizacións obreiras de 1972 pero si a eclosión do movemento universitario, no que o MCG tivo cadros políticos de importancia. —A década dos 70 e o abrollar democrático foi un período politicamente violento, contra o que unha memoria edulcorada poida indicar, e a actividade armada de ETA foi tamén elemento central de todo ese momento político de fin da ditadura e da transición política. Canto cre que condicionou a actividade política xeral e as decisións que se foron adoptando? Aceptando que a violencia nun senso amplo estivo máis presente nesa fase de transición do que se afirma, habería que distinguir dúas violencias: a practicada por organizacións de carácter tamén político, singularmente ETA, especializadas nesa acción armada, da violencia que tiña lugar practicada por organizacións fascistas ou a represión de corpos policiais nas expresións de loita contra o franquismo ou no posfranquismo (lembremos a matanza dos avogados laboralistas en Atocha-Madrid, ou os obreiros mortos en Vitoria ou en Montejurra)… A que marcaba máis a época era a de ETA (en menor medida o Grapo), pero sendo eu un mozo de 19 anos cando me manifestaba nas rúas contra as penas de morte de Burgos, impactábame máis e non me preguntaba tanto sobre a lexitimidade daquela violencia contra a ditadura. As dúbidas, non só a min, viñeron despois, e o entendemento xeral da época era que contra o franquismo valía todo. A influencia foi grande, sen dúbida. —A posición do MCG naquela etapa inmediata á fin da ditadura tiña a especificidade do federalismo. Nós naquela época eramos rupturistas co franquismo e defendíamos programaticamente o dereito de autodeterminación, non a independencia das nacións do Estado, e unha estrutura federal ou confederal do Estado, sen moitas precisións prácticas. Había diferenzas co nacionalismo da época (co PSG e, especialmente, coa UPG), sobre todo no ámbito organizativo no que nos movíamos nós, que non era estritamente galego e tamén no sindical porque naqueles anos traballabamos en CCOO e estaba agromando o sindicalismo nacionalista. Pero no Consello de Forzas Políticas Galegas aceptóusenos porque interesaba facer un organismo amplo fronte á Xunta ou Táboa Democrática de Galicia vinculada ao Partido Comunista. Socialmente, chegamos ás primeiras eleccións de 15 de xuño de 1977 pedindo o voto para o PSG, e os resultados na Galiza de todas as opcións nacionalistas e de esquerdas foron moi malos e vistos desde os ollos dun militante antifranquista comprometido, deprimentes. Non agardabas que a suma desas tres formacións (PSG, BN-PG e PC) fose tan cativo [UCD+AP 68,6%; PSOE+PSP 20%; BNPG+PSG 4,5% e PC 3,1%], e ese resultado pesou moito na evolución política galega posterior. Pensa que o nacionalismo galego expresado no BNG non chega ao Congreso dos Deputados até 1996, dúas décadas despois…. Tiñamos, e era lóxico, un problema de pouco coñecemento da realidade e aínda que nos relacionabamos co sector da sociedade máis comprometido queríamos crer que tiñamos máis apoio do que era real: seguía moi metido o medo á volta atrás e a memoria da guerra. E ademais era unha militancia de xente moi nova e coa singularidade nosa de non termos un exilio cun corpo organizado e o que había tiña o océano polo medio. —Até que punto o final da ditadura se viña xestando coa situación económica que afectaba o mundo desde a primeira crise do petróleo de 1973? As mentes máis lúcidas (e menos comprometidas co franquismo duro) nas elites vían que a economía española, que desde 1953 e os acordos cos EEUU xa non era autárquica, precisaba abrirse ao mercado europeo e sen homologación democrática non ía ser posíbel. A partir dun momento, especialmente nalgúns ámbitos –en Catalunya, fronteiriza con Francia, xa había outro clima–, souberon que había que facer unha mudanza política irremediabelmente. —Os Pactos da Moncloa prodúcense en outubro de 1977, cunha cifra de inflación do 26%, e só eran posíbeis cun acordo político amplo. O clima era de inflación disparada por factores internos e externos, salarios moi baixos e unha gran economía somerxida que traballaba en negro, con moito pluriemprego e emigración. Cunha carestía de prezos e unha mobilización crecente en demanda de mellores condicións de vida e de traballo. Era un cóctel que non o podían manexar en condicións ditatoriais. Ese pacto, no que entraron coa UCD, PSOE, AP, PCE, PNV e CiU, e co apoio de UGT e CCOO, lexitimábase politicamente co resultado de xuño de 1977 e supuxo un intercambio de concesións políticas a conta dunhas decisións económicas moi duras, que son o marco de fondo da Constitución de 1978. —Europa, e o seu mercado, era o horizonte da elite económica española. Por iso unha persoa como Adolfo Suárez sabía que debía aumentarse o pluralismo político e legalizar o Partido Comunista, para que en Europa acabasen admitindo a entrada no club europeo, e foron tamén legalizándose con retraso outras organizacións de esquerdas ou as nacionalistas galegas. Aínda así demoraron oito anos en conseguir a entrada formal na CEE, e viñeron as concesións que houbo: as reconversións industriais, a negociación agraria, gandeira, da pesca,… cuns custos sociais que afrontaron os Gobernos do PSOE sen custo electoral inmediato nos 80 pero ocasionou grandes mobilizacións na Galiza, e tamén noutras partes do Estado. Esa era a lóxica e aínda que houbo oposición política e sindical, unha maioría cidadá considerou que fóra de aí non había nada que facer. Outro asunto nese aggiornamento era a entrada na OTAN. Custoulles moito mesmo gañando no límite o referendo de 1986. —É unha época de moitas contradicións, posibelmente a posición abstencionista de Manuel Fraga nese referendo custoulle as aspiracións políticas en Madrid. Fraga fixo un cálculo partidista e sabendo que o movemento anti-OTAN tiña forza, pensou que podía tronzar o PSOE, que levaba catro anos gobernando e chegara con 202 deputados en 1982. Non se atreveu a pedir o non, pero igualmente fracasou e os seus socios europeos ensináronlle a porta de saída. González xogábase todo e nalgúns sitios gañou o non á OTAN: Catalunya (53,7%), País Vasco (67,5%), Canarias (53,7%) e Navarra (56,7%). E na Galiza, Asturias, Madrid e País Valenciano a negativa superou o 40%. —A economía galega era peculiar, cunha ocupación agraria de máis do 50% e sufriu unha radical diminución nese período de aterraxe do Estado español na UE. Ese factor e o da emigración non hai que consideralos a fondo para situar a política daquel tempo? A dimensión do sector agro-gandeiro foi “corrixida” de maneira salvaxe e tamén outros sectores como o naval coas reconversións da década dos 80. A industrialización era cativa e pouco diversificada e esa composición do tecido económico muda moi pouco. A emigración a Europa ten un impacto non só económico, que é coñecido, como tamén político porque traían o coñecemento dun estado de benestar que era sinal de identidade deses países nos que traballaban. Ben seguro que hai unha osmose social porque as expectativas das prestacións que había neses países (Alemaña, Francia, Suíza,…) e a situación aquí eran moi diferentes. —Naqueles anos sempre se falaba da inexistencia dunha burguesía galega e a que apuntaba maneiras era decapitada, estou pensando na denuncia de Paz Andrade de “prohibir” por razóns políticas a creación dun Banco Industrial nos anos 60. Había empresarios, claro, e ben colocados como Barrié, que non foi descualificado socialmente polas súas complicidades coa ditadura. O que non houbo aquí foi un grupo numeroso de empresariado medio que ademais tivese compromiso galeguista, que vise o país non como simple lugar de negocio senón que debían defender os intereses de Galiza. Armadores sempre houbo, pero considerábanse ben representados pola dereita española, aínda que os seus intereses podían ser mellor defendidos polo nacionalismo que aseguraba premer. Nos anos das primeiras eleccións non facían apostas galegas, e só cando a autonomía despegaba, Franqueira foi o que máis se aproximou a iso, a mediados dos 80, promovendo Coalición Galega dentro dunha operación de Estado de CiU. Tivo 11 deputados nas galegas de 1985 e o tripartito de González Laxe foi propiciado en parte pola ruptura de Coalición Galega, coa escisión do PNG de González Mariñas. Mais polas razóns que fose, o PSOE en Madrid estaba máis cómodo sen presenza nacionalista nun Goberno galego. Catalunya e o País Vasco eran o límite que toleraban e Fraga era para Felipe González mellor opción.