Xesús Seixo. O nacemento dun sindicalismo galego soberano

—Sitúase o nacemento dun sindicalismo galego independente arredor dos conflitos de 1972. Naquel momento só estaban as CCOO, que era un movemento asembleario, plural, moi dominado polo Partido Comunista (PC) pero xa con outras tendencias internas funcionando. Na Galiza, a discrepancia estaba en xente do propio PC que non concordaba coa liña que se seguía, como era en Vigo Galicia Socialista, fundamentalmente na Citroën, partidarios dunha liña galeguista, ou Organización Obreira, que eran cadros do PC e das Xuventudes Comunistas que romperon coa idea do Pacto pola Liberdade [proposta política de pactar a transición democrática con forzas afíns ao réxime] e tampouco aceptaban a actitude coas nacións do Estado, onde o dereito de autodeterminación se recoñecía só formalmente pero non se efectivizaba. 1972 foi o ano no que todo isto se agudizou e unha boa parte dos compoñentes destas dúas organizacións se incorporaron á Frente Obreira da Unión do Povo Galego (UPG), que tiña moi pouca xente, e foron os que lle deron corpo e militantes. Esta “fusión” foi a que consolidou as ideas de autoorganización galega, de termos sindicatos propios, porque até aquela esas ideas non tiñan apenas presenza. —Todo isto sucedeu basicamente en Vigo? Si, a eses efectos do que falamos CCOO e o PC en Ferrol estaban máis unificados e a idea de facer sindicatos galegos propios non prendera. A partir de 1973 e 1974 empezáronse a facer xermes sindicais con maior ritmo, sobre todo nas cidades, pero a raíz de todo é sen dúbida 1972. —Nese labor de construír sindicatos chama a atención como algúns cadros sindicais daquela fronte obreira da UPG ían empregándose dunha fábrica a outra para levantar xermes sindicais. Lembro como facían así o trío formado por Moncho Reboiras, Manuel Mera e Manolo de Remesar. Concorrían varias cousas. Ao ser xente que destacaba na actividade sindical nos centros de traballo, pero non eran persoal fixo, en cando detectaban a súa actitude nin os renovaban. Pero tamén estaba o interese político de ir dunha fábrica a outra, o que permitiu deixar en moitos lugares xente organizada. Esa foi a base para despois erguer un sindicato. O proceso que nós seguimos foi crear xermes sindicais ligados a algunha publicación, que era o que os identificaba. Ferramenta en Santiago, Adiante en Vigo, Xerme na Coruña,… e sobre esas publicacións funcionaba xente organizada. Desde 1974 e 1975 constituíronse varios sindicatos sectoriais: UTEG (Ensino), UTSG (Sanidade), UTBG (Banca), SGTM (no mar), específicos por sector e no mundo laboral máis tradicional o Sindicato Obreiro Galego (SOG) que nace en 1975. O conxunto de todos eles é o que en 1977 fai nacer a Intersindical Nacional Galega que é a primeira central sindical galega. Naqueles anos non se sabía ben como ía quedar o escenario político no medio dunha crise económica fortísima, e onde a obrigatoriedade de estar afiliados ao sindicato vertical permanecía. O sindicalismo nacionalista promovía daquela realizar un congreso galego para crear unha central sindical única e unitaria, na que collesen todas as opcións. Iso non foi viábel porque a partir de 1977 saíu a lei que regulaba o asociacionismo sindical, o pluralismo de opcións xa non facía realista aquela opción inicial, e optouse xa por ir formar unha central, que foi a ING, para podermos competir. —Sorprende a aparición da UXT case en pé de igualdade con CCOO, cando non se coñecía apenas que estivera activa nos anos anteriores. A UXT no tiña presenza, neses anos intensos de 1972 a 1977. Ademais do sindicalismo nacionalista que irrompía, estaban unhas CCOO maioritarias, USO (Unión Sindical Obreira) e sindicatos como a CSUT (ligada ao Partido do Traballo), o Sindicato Unitario (ligado á ORT), que despois se unificaron, e na Galiza formaron a CTG (Central dos Traballadores Galegos), que despois uniuse coa ING e formaron a INTG, incorporando cadros sindicais moi relevantes, como José Luís Muruzábal que quizais era o máis destacado. —Na diferenciación da práctica sindical, a maiores do uso do galego como unha marca real, cal era a proposta diferencial? O idioma foi importante, porque o sindicalismo español estaba moi consolidado nas grandes empresas (Vigo e Ferrol) pero todo o que era a pequena e mediana empresa estaban moi abandonadas. Era precisamente aí onde había máis traballo en precario e cun tipo de proletariado que definiu Ramón López- Suevos como proletariado simbiótico, xente procedente do medio rural. Nese contexto, o idioma era moi importante, porque producía connosco unha identificación rápida, ollábannos máis próximos. Nas empresas grandes, nas que o sindicalismo de matriz española estaba consolidado, o asunto da lingua foi un debate mesmo con enfrontamentos duros, porque querían impedirnos que nos expresásemos en galego. Pero o decisivo e diferenciador foi e é a práctica sindical. O sindicalismo nacionalista sempre foi oposto ás políticas de pacto social e, en canto ao marco de relacións laborais, sempre defendemos a necesidade de que fose galego o espazo soberano, mentres que o sindicalismo español defendía o marco estatal. —Esa diferenza segue moi viva hoxe. Segue vixente en aspectos determinantes como a negociación colectiva. Permanentemente, buscan convenios de ámbito estatal e romper as dinámicas provinciais ou autonómicas. Marco de relacións e límites no pacto social, seguen sendo os elementos que dividen as augas do sindicalismo na Galiza. Por iso son modelos hoxe máis diferenciados que nos anos primeiros do despegue sindical. No sindicalismo nacionalista sempre fixemos fincapé en explicar que somos ben diferentes na nosa maneira de facer. Hoxe, nos centros de traballo, a xente sabe que o que maioritariamente no sindicalismo nacionalista representa a CIG é ben diferente ao que son CCOO e UXT, e temos credibilidade. Poderanse afiliar ou non, pero saben que somos diferentes, e cando veñen os momentos duros, a CIG chega ás empresas e nunca ten problemas para falar coa xente e quen nos enfrontan son os empresarios. —Laboralmente os anos nos que se xesta o sindicalismo nacionalista son de conquista de dereitos, de golpes fortes como a reconversión naval, mesmo nalgúns sectores de rescatar a xente dunhas condicións de case escravitude, penso na folga da madeira de Ourense. Coincide nos anos 70/80 un panorama político-económico moi complexo. Por unha parte, a caída do franquismo, e o paso da clandestinidade e a prohibición total a que, desde 1977, os traballadores poidan facer os seus propios sindicatos. A crise do petróleo, que se arrastraba desde o 73, foi moi dura, con moitos fechamentos de empresas, por iso a loita polos postos de traballo estaba en primeira fila. E despois, a apertura dun espazo para negociar fóra do sindicalismo vertical. Nun tempo no que a carestía da vida, a inflación, movíase nun 30-35% anual de perda de valor dos salarios. Pódese imaxinar como eran as loitas e as negociacións a cara de can para manter o poder adquisitivo dos soldos. A disputa das organizacións sindicais por gañar o seu espazo era moi grande, o primeiro que chegaba a unha empresa podía atraer a xente, e foron anos dun dinamismo moi grande. Forxáronse sindicalistas, con persoas moi metida na brega diaria, pero tamén con debate ideolóxico e político porque o tempo estaba mudando. Foi daquela que se asinaron os Pactos da Moncloa, nos que de entrada asinaban a maioría dos partidos políticos, CCOO e UXT non estaban nesa formalización, pero despois aceptaron as condicións que impoñía, mentres o sindicalismo nacionalista se opuxo. —Que supoñían aqueles pactos da Moncloa, para moitos analistas, a verdadeira trabe de ouro da transición? No mundo laboral supoñía estabelecer un tope de suba salarial do 22%, cando o IPC estaba por riba do 30% e ademais penalizaba todos os convenios que superasen ese 22%, de maneira que permitían ás patronais neses casos despidos dun 5% dos cadros de persoal, co que ían ás mesas de negociación en posición de chantaxear os traballadores. Fixemos varias xornadas de loita e mobilizacións naquel tempo, e o sindicalismo nacionalista que estaba nacendo tomou neses meses unha posición de futuro moi boa, amosando en carne viva os dous modelos de facer sindicalismo. Aquel quizais foi un momento decisivo para o que ía ser o futuro. O que antes de 1975 foran conflitos de empresas aquí e alá, pasaron desde 1976 a converterse en conflitos de sectores enteiros. As provincias do interior, Ourense e Lugo, con poucas empresas de dimensión grande (Alumina sería a excepción), empezaron a ter tamén as súas mobilizacións (madeira, construción, transporte,…) e puidemos medrar en sitios onde non fora posíbel antes. Falabas da folga da madeira, que foi especialmente intensa, e abarcaba desde serradoiros a outras empresas de elaboración, por exemplo na zona do Ribeiro, cunhas condicións terríbeis tanto en salarios baixos como de seguridade e riscos para a saúde, que naquel tempo tiñan unha consideración secundaria, con horarios e xornadas laborais sen taxa, con xente sen dar de alta na seguridade social… Facer sindicalismo nesas condicións era moi complicado e lembro compañeiros que teñen chegado a esa folga e estar esperando o empresario á porta escopeta en man. Pero nese tempo formouse unha boa parte do continxente do sindicalismo nacionalista, en apenas cinco ou seis anos cunha dedicación total. —Vindo da obrigatoriedade de afiliación ao sindicato franquista, despois chega o pluralismo, e decontado un afán por desprestixiar socialmente os sindicatos e os sindicalistas. Antes para o capital non era un problema, porque estaban mesturados traballadores e empresarios e os cadros eran da Falanxe, o partido fascista único. Con ese sistema non lles supuña un problema, pero coa liberdade sindical os traballadores podían reivindicar os seus dereitos sen coerción directa. Aí empezou a campaña intensa e continuada de desprestixiar os sindicatos porque xa non os controlaban. Por máis que algunhas prácticas sindicais tamén deteriorasen esa imaxe, e estou pensando nas políticas de pacto social. CCOO e UXT considerábano un asunto estratéxico, cando o Pacto Social nacera nunhas circunstancias moi determinadas, despois da II Guerra Mundial. Cunha Europa semidestruída, o Plan Marshall fornecía moitos recursos económicos pero a URSS era un referente e producíalles temor que aquel sindicalismo e aquela esquerda con forza despois de 1945 supuxese cambios revolucionarios en Occidente en base a reclamacións laborais e dereitos. Entón propiciaron o Pacto Social e foi o tempo de importantes cesións do capital, con melloras salariais e en dereitos. Pero foi temporal, e o sindicalismo europeo quedou moi preso desas prácticas, de maneira que cando chegou o neoliberalismo nos anos 70 e 80 o único que fixo esa práctica de pacto social polos sindicatos foi ceder máis e máis espazo á desregulación e á perda de dereitos e salarios. E o que é máis grave: desmobilizouse e despolitizouse a clase traballadora. Realmente iso é o que fai perder afiliados dos sindicatos. —Nas primeiras eleccións sindicais de 1978 xa conseguiron un resultado moi digno. Conseguimos un 13,5% de delegados e hoxe andamos no 30% e iso foi un cambio importante. Nas eleccións de 1980, que fomos en conxunto ING-CTG, superamos o 15% e os 1.500 delegados. É unha referencia moi importante porque termos o 15% de representatividade nun período tan curto de tempo desde que botamos a andar permitiunos estar en todos os organismos galegos e de Estado, porque así obriga o Estatuto dos Traballadores. Desde 1985, formamos parte tamén da delegación que envía o Estado español á Organización Internacional do Traballo (OIT) e poder estar en todas as negociacións de convenio e mesmo acceder á devolución de patrimonio sindical (o que se fora acumulando no antigo Sindicato Vertical). Iso permitiunos en apenas sete anos (1972-1978) pasar de termos uns mínimos xermes sindicais a gañar a pulso a representatividade a todos os niveis e cunha práctica sindical sen renuncias.