Xaquín Campo. A vertente social dos cregos do Vaticano II

—A etapa de Miguel Anxo Araúxo Iglesias como bispo de Mondoñedo-Ferrol foi especialmente coñecida por coincidir tamén cos graves acontecementos de Ferrol en 1972, pero o iniciador foi o seu predecesor, o navarro Jacinto Argaya. Argaya foi o gran reformador que iniciou en Mondoñedo-Ferrol a mudanza antes que Araúxo. Viña coa convicción de que tiña que cambiar o clero, e con el houbo unha gran mudanza, nun tempo que eramos na diocese perto de 300 cregos. Creou máis dunha ducia de parroquias no cinto periférico de Ferrol, nas zonas con máis dificultades, e colocounos á fronte delas os que xa viaxáramos ao estranxeiro, os que tiñamos outra visión do mundo, nunha época en que pouco se viaxaba. Ademais Argaya tiña unha gran preocupación polo mundo obreiro. Lideraron ese tempo figuras como Eliseo Ruíz de Cortázar, Cuco, e a nós o que nos interesou foi achegarnos a ese mundo obreiro que foi a nosa universidade. Eramos metapolíticos pero ao situarnos na periferia da cidade e cunha realidade de gran pobreza aprendemos a auténtica realidade. —Ao inicio desa etapa tomaban a constante referencia do concilio Vaticano II. Sen iso non tería sucedido nada. A gran revolución dese concilio foron os estudos bíblicos. Coller da Biblia o seu auténtico sentido, que recollía en cada un dos seus libros a experiencia de liberación dos distintos pobos, sobre todo no referido aos profetas. E despois víamos todo o que pasaba en África pero sobre todo en América Latina. A evolución foi moi rápida e cada un de nós especializouse. Tiñamos unha boa formación intelectual pero o mundo quedábanos moi lonxe. Atopámonos en dous mundos contrapostos en Ferrol: o capitán xeneral da Mariña que controlaba do Cantábrico até Tui, e que mandaba na cidade por completo, porque o alcalde era unha pura formalidade. E despois estaba un mundo obreiro, con xente que lía o periódico todos os días, sobre todo naquela etapa liberal e crítica de La Voz de Galicia [refírese ao tempo que o dirixía Francisco Pillado Rivadulla]. A realidade transformounos moito. Pensa en Xosé Chao Rego, un crego moi formado pero que se transforma a partir de que chega a Santa Mariña do Vilar, que foi unha sorte para el, porque se fose para o centro de Ferrol tería que aturar o mariño, que se distingue moito do militar de terra porque o seu mundo se reduce ao barco e Ferrol era un barco no que había que cadrarse ao seu paso. Chocaban connosco, chocaban cos obreiros de Astano ou os da construción, e iso viuse desde as primeiras folgas de 1969. A nosa referencia eran os cregos franceses, que non dependían do Estado, moi prácticos. Eles déronnos a liña que queríamos para transformar o mundo, cunha fe nunha persoa que non morreu na cama. O noso cristianismo volvía ao fundador, a Xesús de Nazaret, e recollemos del todos os seus elementos revolucionarios. Para nós unha Igrexa que non se encarnara no mundo dos pobres non valía para nada. E a todos nós o traballo civil fíxonos moito ben porque descubrimos a relación normal coa xente. Nós non somos do sistema eclesiástico “convencional”. —O cambio decisivo daqueles anos e das relacións coa ditadura empezou tamén con esa orientación nova das Igrexas dos papas Xoán XXIII e Paulo VI. Porque aquel concilio que durou tres anos e é una magna asemblea de toda a Igrexa foi o que lle deu base doutrinal, porque para a Igrexa o concilio é infalíbel. Aquela doutrina poderá ser discutida, como fixo Xoán Paulo II, pero non pode destruíla porque é de toda a Igrexa do mundo que foi revolucionada desde abaixo. Cambiouno todo sobre o eixo de partida. Pasouse dunha liña escolástica a unha existencial na que se parte da experiencia vital. Os que somos crentes acreditamos nos valores da xustiza, da igualdade, do cariño e a tenrura, polos que morreu Xesucristo, por facer un mundo distinto. A partir de aí compréndese que o cambio proposto era total e universal. Podes usar calquera método, mesmo o marxista, pero nun momento hai unha revisión de vida. Nós preguntámonos “que faría Xesús nesta situación?”, ese home que foi no seu momento un antisistema. Aquí tivemos que revisar todas as nosas lecturas. Até entón lías a Biblia como unha historia pasada e non nos valía de nada. Tiñamos que facer unha lectura revolucionaria, porque o que fixo Xesús foi unha revolución, estaba propondo unha utopía. —Nos acordos Igrexa-Estado rexíanse por un concordato, que mesmo permitía que en Zamora houbese un cárcere específico para cregos, na ditadura había moitos para ir a prisión? En España foron moitos os cregos que se lle deron a volta. Non os bispos, porque os filtraban eles e tiña que haber unha aprobación acordada, pero colábanselles polos bispos auxiliares porque non tiñan obriga de pasar polo control do concordato. Eran bispos de gran categoría como Añoveros e non como as calamidades que nomeou Rouco Varela. Iso cambiou completamente o panorama e os que quedaban máis fachas desacreditábanse sos. Se se pensa ben, aínda estando en ditadura, era doado ir cambiando porque ías ao compás das mudanzas que se estaban dando no mundo. Unha música superficial pode estar de moda, pero o que estaba pasando era moito máis que unha moda de temporada, era unha sociedade que tiña que mudar, como agora o revoltallo actual ten que preceder a outra mudanza profunda. O clero actual é moi frouxo, non ten peso de persoa, carece de experiencia de sufrimento. Eu non son pai, non podo chorar por un fillo, e se sei dese sufrimento é porque o vin moitas veces en Urxencias. —Vostede estivo un período longo traballando na sanidade, por que esa decisión de exercer un traballo a maiores das súas obrigas como crego? Botei trinta anos e por distintos motivos fomos moitos os que decidimos facelo. A nosa vinculación cos cregos franceses tamén indicaba ese camiño no mundo dos pobres. E ademais ter esa autonomía económica dábanos unha liberdade enorme. Nunca xuntei cartos, para que? Os que tanto lle queren a acumular riqueza viven o inferno. Para min a auténtica figura do meu tempo profesional foi Ernest Lluch, con el promulgouse a Lei Xeral de Sanidade en 1986, que se orientaba tamén á educación sanitaria da poboación, un criterio que foi divulgado universalmente por Cuba. Que non vivamos de cara á enfermidade, que é o que quere o sistema privatizador porque é o que dá cartos, senón que promovamos a saúde e que a asistencia sanitaria sexa universal, pública e de calidade. —Vostede vive o período final da ditadura en Ferrol. Unha cidade singular polos conflitos obreiros intensos que protagoniza nas décadas dos 60 e 70. E Araúxo Iglesias entra en 1970 como bispo. A el pasoulle o que a min. Viña de Ourense e chega na efervescencia dos problemas en Ferrol, que se viñan acumulando nas negociacións do convenios colectivos e culminaron aquel 10 de marzo de 1972, onde chocaron os dous “poderes”, o da Mariña e a poboación civil na que estabamos todos. Nós prestamos moitas veces as igrexas, sempre abertas para a xente. Se me chamaba a Policía porque se reunían alí eu contestaba, “a igrexa é de todos, se esa xente se reúne está no seu dereito”. E serviron tamén para refuxio cando a persecución. E nós tamén os axudabamos a fuxir, tiñamos moi ben engraxado o mecanismo, tamén en agosto de 1975, cando se conseguiu ocultar a Elvira Souto e Lois Ríos, despois da morte de Moncho Reboiras, e facilitarlle a saída do Ferrol ocupado pola Policía. Eramos maioritarios en canto á influencia. Cando a histórica homilía de Araúxo sobre os Mortos de Ferrol, que el elaborou cun grupo de cregos, o impacto foi enorme. A miña parroquia era San Paulo de Catabois, onde xa estivera Martínez Aneiros [cos anos foi alcalde de Narón e deputado no Parlamento galego por Esquerda Galega]. Seríamos uns 30 actuando na cidade nunha liña semellante, non unificados no pensamento, uns máis obreiristas e outros se se quere máis galeguistas. Despois daqueles acontecementos de 1972 e da homilía, aparecían pintadas na sede do bispado, na Domus Ecclesiae, “Araujo al paredón”, “Araujo rojo”. El sufría moito esa agresión, pero mantívose naquela visión galeguizadora que xa fomentaran moito Martiño Montero Santalha e tamén Pepe Chao. Todos nós tiñamos como fío condutor a fidelidade ao pobo e formar a xente para a liberdade.