A viaxe umenista (final)

A xira da extrema dereita monárquica, no verán de 1930, á que nos vimos achegando nesta serie, comezou polo noroeste do país. Hoxe rematarémola nun apurado percorrido, acompañando o final do suplemento “Coñecer” de Nós Diario. Ao día seguinte da cea ribadense, á que nos referimos na entrega 5, a caravana, comandada polo ex deputado Soto Reguera, tirou cara a Viveiro ata xuntarse coa comandada polo alcalde mindoniense Jorge González-Redondo Serrano (1892-1953). Na beira coruñesa do Sor, agardaba o activo político da ditadura Emilio Romay Montoto (1897-1950), que prolongaría a súa carreira durante o franquismo, e, á súa beira, o seu colaborador e xerente das Unións Territoriais de Cooperativas (Uteco), así como unha restra de alcaldes, ex concelleiros, médicos varios, bastantes curas, presidentes de sindicatos católicos, algúns empresarios, abastados “habaneros” e o ex gobernador civil de Lugo, Ramón Bermúdez de Castro Plá (?-1972), cargo no que recuncaría. Ían camiño dunha xornada de gloria en Ortigueira. Alí comezaría, en propiedade, a xira política, en forma de mitins. Na avenida principal, atestada de xente, agardaban o presidente provincial da Unión Monárquica Nacional (UMN), o catedrático do instituto coruñés, David Fernández Diéguez (1875-1936), e o ecónomo José Toubes Pego (1881-1960), xerente de El Ideal... O mitin iniciouno Guadalahorce, que, para quentar os ánimos, anunciou a futura candidatura a Cortes do avogado Dámaso Calvo Moreira. A peregrinación monárquica continuou cara a Cariño, onde tamén se desbordaron os ánimos. Menos entusiasta foi a acollida na Porta Nova ferrolá. De alí dirixíronse a unha cea, sen carácter político, segundo El Ideal, que cifra os asistentes nun cento, aos que o mozo Primo tratou de converter de amigos en loitadores. Para o día seguinte quedaba A Coruña. Fixeron un alto en Miño para saudar a Laureano Tenreiro Seijas (?-1940). Ás dez xa estaban en Betanzos, onde foron acollidos de novo por Romay Montoto. Os automóbiles para a caravana que os acompañaría na gloriosa entrada na Coruña xuntáronse na Ponte do Burgo e tiñan a consigna de ir detrás do de Julio López Bailly (?-1935), que se achaba na súa espectacular mansión do Graxal. Mentres, abríanse as portas do teatro Rosalía e a “comisión receptora” tiña que rexeitar convites falsos e a policía detectar os que pretendían entrar con pitos, o que demostra, di El Ideal..., a falsa “espontaneidade” do que despois ocorrería. Ás doce comezou o mitin. Os triunviros presiden, acompañados polos dirixentes madrileños Medina Togores e Fuentes Pila e os locais Romay Montoto, López Bailly e Fernández Diéguez. Este último, presidente da UMN coruñesa, foi o primeiro en tomar a palabra entre aplausos entusiastas e asubíos duns cantos aos que non tivo reparos en chamarlles “fillos espurios da Coruña”. O pacto de San Sebastián, ao que asistira Casares Quiroga só para atraer os republicanos cataláns que nada queren cos do resto de España, en palabras de Calvo, pairaba no ambiente. O líder dereitista dedicou o seu discurso a advertir sobre “esa” minoría de republicanos que terían que imporse por un movemento revolucionario. Como “brillantísimo” cualifica o acto El Ideal, que resalta a ringleira de automóbiles e o frenesí nos aplausos que non puideron enturbar os incidentes, pois recrutar na Coruña un cento de individuos para pitarlle a uns señores non significa nada e moito menos se son “chicuelos y mozalbetes” e un par de ducias de republicanos carentes de “solera”. Os oradores abandonaron o teatro entre os aplausos do público que os seguiu pola rúa Real en dirección ao Café Moderno. Ían a bo paso e de cando en vez escoitábanse chifradas ou insultos, que saían dalgún bar, que foron en aumento no cruce coa rúa Nova onde uns rapazolos, segundo El Ideal, intentaron provocar os monárquicos. No piso alto do café Moderno, celebrouse o banquete; 300 persoas, a capacidade máxima. Á saída, outro grupo provocou incidentes e, mentres os oradores se dirixían ao local da UMN, o balbordo foi en aumento. Para El Ideal, o grupo non pasaba dos 50 mozotes. O resultado, uns cantos lapotes, algún que outro ferido e varias detencións. En fin, resume o xornal católico, incidentes sen importancia. O relato de La Voz de Galicia non coincide. Describe como perturbador o paso pola cidade dos dous ex secretarios da ditadura, responsábeis da súa máis funesta actuación. Considera que escolleron Galicia, a eterna sometida, a mansa, a honrada, para iniciar esa atrevida expedición de tenteo político á máis antiga usanza; pero A Coruña amosoulle o seu desacordo político e cidadán que deberían entender como aviso de cautela e franco repudio a unhas ideas anquilosadas. Repróchalles a exhibición de automóbiles e o escaso entusiasmo que espertaron, agás o novo marqués de Estella ao que aplaudiron “con frenesí” unha fileira de cigarreiras e “elementos rurais, que daban aspecto pintoresco ás butacas”; estas non chegaron a encherse, ficando medio baleiras, mesmo contando o bo numero de desconformes, aos que o “fogoso e pío catedrático” chamou “desgraciados”. Os lapotes coruñeses foron en aumento. En Ourense, diante do Losada, convertéronse en estacoirazos. En Lugo, as balas non só asubiaron senón que feriron. O tournée umenista rematou con Calvo e Primo fuxindo a fume de carozo cara a Asturias. A proposta da extrema dereita monárquica fracasaba. A república estaba ás portas.