A pasada segunda feira presentaron a adhesión á querela arxetina, pero o proceso xa comezara en 2019 e vostede xa falaba dela en 2015...
Naquela viaxe coñecín tamén a xente da coordinadora CeaQua, Chato Galante, do que nos lembramos moito estes días, por suposto, porque xa non está pero é como se estivese e tamén da Federación de Sociedades Gallegas, en Buenos Aires, onde nos acolleron tan ben cando fomos coa querela.
É un orgullo dar este paso, mais tamén é unha mágoa ter que facelo nun consulado da Arxentina, non poder facelo nun xulgado do Estado español xa di moito de como está a situación. Pero a parte xudicial non é a máis fundamental, senón que esa parte básica é dar a batalla pola cultura, pola xustiza, pola dignidade...
Porque o sentido principal é denunciar os crimes e estabelecer unha verdade xudicial e non só sobre a existencia dos delictos senón sobre o propósito dos feitos, porque ese marcaba uns efectos causados sobre o conxunto da sociedade e que ademais, tal e como se fixo a transición, padeceu aquela sociedade, padecemos no presente e, se non o mudamos, padeceremos no futuro.
Precisamente, a avogada Irene A. Francés, destacaba estes días que non se tratara dunha persecución ou dunha represión individual, senón á poboación civil...
Este é o relato que fomos herdando e que fala de crimes individuais. Mataron a Bóveda por traidor, a outro por traidor... e non. Ademais foron crimes cometidos de cara a unha esfera pública, porque había que marcar un sometemento, co cal a súa recuperación debe ser pública e non privada. Porque os efectos foron públicos e porque desta maneira redunda nun futuro dunha sociedade que moitas veces dicimos que vive desmemoriada.
Parece un concepto etéreo pero ao final vivir desmemoriadas fainos como sociedade, antropoloxicamente, entender o futuro como entendemos o pasado, e o noso pasado está moi mal entendido, co cal temos visos de futuros bastante complexos e nada positivos.
Máis alá da desmemoria tamén xoga un papel moi importante o silencio e mala interpretación. Cando por fin declarou na causa arxentina, Martín Villa, falaba de que dicir que na transición houbera xenocidio era unha barbaridade...
Efectivamente hai unha percepción errada. Curiosamente estiven destinado en Iugoslavia cando se cometeu o xenocidio, formando parte das forzas da ONU, fun militar nunha unidade especial. O xenocidio non é só matar a moita xente e enterrala senón ese acoso sistemático que pode ser a 17 persoas dun lugar concreto, non hai que falar de centos de miles de casos, sequera, para contextualizar ou ditaminar xudicialmente ou fronte a dereitos humanos que é un xenocidio.
Só fan falta casos concretos, como o caso galego, sen fronte de guerra ningún foron asasinados máis de 4.000 nomes, mais a represión e o acoso que non consta. E iso marcou un exilio e un punto de inflexión sobre a visión política da sociedade de cara ao futuro, unhas eivas.
Martín Villa que vai dicir, é desta xente tan curiosa que o mesmo pertence a un goberno ditatorial e o defende a morte como pasa a ser demócrata e defende a morte a democracia.
Hai anos que piden a anulación do xuízo militar que condenou a Bóveda... Nese sentido houbo un recoñecemento en 2018 no caso de Lluís Companys.
Polo de agora a sentenza de Companys non está anulada, se falamos no ámbito xudicial, porque para iso accederíamos a ese expediente e ao final tería que aparecer unha dilixencia que dixera: “por tal xuíz en tal data este proceso fica anulado” e habería que reabrir o proceso e iso aínda non ocorreu.
Co cal é unha anulación pública e simbólica pero non unha anulación xudicial efectiva. Isto retrotráenos a outro lugar, non hai responsabilidade patrimonial, porque no momento que anulas unha sentenza mediante reparación xudicial, se esa sentenza foi errónea e se anulou haberá que reclamar a responsabilidade patrimonial das autoridades dese momento.
Se do Parlamento español non emana unha lei que permita mudar a propia lei do poder xudicial seguen sen se poder axuizar esas causas.
Topamos unha e outra vez coa Lei de amnistía e mais coa sentenza do Tribunal Supremo, 101/2012...
Pero hai maxistrados que defenden que a Lei de amnistía non impide xulgar, en todo caso, unha vez xulgado impediría condenar polo feito de que os crimes están amnistiados. Á parte que se utiliza como unha lei de punto final. Na Arxentina emanou do parlamento unha lei que amnistiaba todo pero ese mesmo parlamento emanou outra que derrogou a anterior e permitiron xulgar os responsábeis de crimes contra a humanidade.
Se neste proceso acabamos demostrando desde a Arxentina que os crimes foron de lesa humanidade e cos principios de lexislación transnacional nin Lei de amnistía nin nada nada, porque ningunha lei dese tipo podería amnistiar algo que é de lesa humanidade e por iso non ten prescrición.
Buscando no Diario de sesións de cando se aproba a Lei de amnistía ves como a defenden no lado contrario, están textualmente as declaracións de Antonio Carro, ministro franquista de Alianza Popular con Fraga e ao que lle tocou defender a abstención da súa formación fronte á lei: “Operar co concepto de amnistía que borra o delito para feitos atroces de morte a sangue frío implacábeis proxectaría dúbidas sobre a lexitimidade de tales feitos, o que resulta intolerábel e gravemente pernicioso”.
Iso dicíano para defender a abstención e unha vez que chegan ao poder din o mesmo para defender o non axuizamento.
É unha traxicomedia e témola que tomar con humor, porque se non desfainos moralmente e animicamente. Quixeron converter e convencer de que unha inxustiza flagrante e unha inacción sostida no tempo era en beneficio colectivo.
Entendo un discurso así nun estado totalitario, non nun estado democrático, mina e afunde os alicerces do propio sistema.
E cal é o razoamento, a motivación desta actitude? Manter a cota de poder?
Estou convencido. Na nova lei de memoria di que se revisarán as sentenzas pero exime ao Estado de calquera responsabilidade patrimonial.
Bóveda non tiña nada, viña de familia humilde e era moi mozo cando o mataron, non lle deu tempo a ter, pero no caso de Caamaño, el tiña un patrimonio importante e impuxéronlle unha multa para deixalo sen nada. Recuperaron 15%, pero a este señor había que restituírlle o patrimonio.
Este é o segundo episodio: a transición permitiu que os poderes que financiaron o Golpe de estado e aos que se lle concedeu despois a obra pública, e sobre isto hai publicacións de sobra, está perfectamente investigado.
Nós temos moito problema para investigar nos arquivos e ademais desapareceu moita documentación que desapareceu durante a ditadura, xa sen tocar nada se tivésemos iso saberíamos que a xente que financiou o réxime se mantivo nas empresas... o propio Martín Villa.
Ao final, quen manexa os fíos económicos do estado, o alicerce dese 80% está sumido no franquismo e na relación directa co goberno franquista, con adxudicación pública, con traballo escravo e con espolio, por exemplo na Coruña o caso Pepe Miñones, a quen lle expropian todo e uns anos despois mércao Barrie de la Maza e faise co emporio eléctrico do represaliado.
Houbo un cambio de poder non só administrativo senón tamén económico, e ese é o problema do Estado español.
Se abrimos un proceso real con consecuencias xudiciais de como se fixeron con ese poder 80% das empresas do IVEX terían que dar moitas explicacións e terían verdadeiros problemas para xustificar postos de alta dirección hoxe en día, como pode ser Villar Mir.
Un Estado democrático debería abrir un proceso para non ter propiedades froito do espolio. En Alemaña fíxose, tampouco cunha fondura tremenda pero do pouco que se investigou tanto Philips como Volkswagen, por exemplo, como empresas que foron públicas e se nutriron de traballo escravo están a pagar unha serie de impostos porque o Estado entende que ese patrimonio da empresa lle pertence a outra xente que foi espoliada, e aquí teriamos que estar a facer exactamente o mesmo.
Hai alguén no poder do Estado ou dos grandes partidos que teña liberdade suficiente para enfrontarse aos grandes poderes nunha lexislación neste sentido? Tristemente, non.
E neste panorama como animaría as familias que dubiden en denunciar que os seus maiores foron represaliados?
Esta é a realidade que temos e por iso tamén estes procesos son marabilloso. O conxunto da sociedade ve algo que pelexamos a nivel individual pero non, hai familiares, asociacións de memoria histórica. En Meirás até hai oito anos estaba todo perfecto, alí non había nada que rascar, e no momento que se rasca é un éxito público.
A mensaxe é de absoluta esperanza, eu como cidadán estou plenamente convencido de que todas as loitas frutifican, unhas desgastan máis, outras son máis sinxelas pero todas dan froito e aquí o vemos.
Vémolo dunha maneira simple no caso de Bóveda, que non estaba na axenda das políticas públicas da memoria, inexistentes na Galiza aínda hoxe, ou a nivel prensa, e iso fai que non exista nivel público nin político.
Non facer nada é, até desde o punto de vista da dignidade colectiva, un pode quedar tranquilo pero representa un prexuízo colectivo, hai que enfrontarse aos medos xa non para gozar ti dos avances, senón que os viven os outros, os nosos fillos, porque se non se van criar no mesmo ambiente e non valería para nada.
E outro caso de esperanza é Meirás, encantoume polo revulsivo que supón e porque se pode apreciar magnificamente que isto ten froitos e que hai cousas perfectamente demostrábeis a pouco que se deixe facer.
