Ponthus, rei literario da Galiza, no 'Pas de la Fontaine des Pleurs' (e II)

A onomástica do propio cabaleiro lígao ao seu homónimo relixioso, o apóstolo Santiago (Saint-Jacques), tantas veces representado de forma ecuestre na iconografía galega posterior ao século XIV. Véxanse, por exemplo, a miniatura do Tombo B do ACS e aqueloutra grafada na copia do Liber Sancti Iacobi que se conserva en Salamanca. Como precisa o historiador Carlos López Bernárdez, ambas figuras contextualízanse dentro dun claro entorno político castelán, lembremos que boa parte das miniaturas francesas e británicas teñen a Santiago como un “simple” peregrino. Noutra orde de asuntos, Sebástien Nadot afirma que resulta habitual que os competidores nos torneos corteses se encomenden a un determinado santoral, no que adoitan estar presentes figuras cabaleirescas, entre elas San Mauricio e San Xurxo. Jacques de Lalaing, comenta o historiador francés, dise inspirado por “Deus, a gloriosa virxe María, o señor Santiago, a señora Santa Ana e o señor San Xurxo”. Entendamos que o borgoñón é fiel devoto ao santo que disque repousa na capital espiritual do reino galego. Tanto é así que en 1447, logo de ser recibido en Navarra por Agnès de Clèves (muller do infante Carlos de Viana), acorda realizar un par de peregrinacións: a primeira, a Santiago de Compostela, cuxa cadeira arcebispal fica ocupada polo galego Álvaro Núñez de Isorna; e a segunda, a Nosa Señora de Montserrat, mosteiro rexido polo abade Antoni d’Avinyó i de Moles. Logo, o 2 de febreiro de 1448, incorpórase a aquel citado combate cortés que se celebra en Valladolid e ao que asiste Xoán II de Castela. Que conste que outros membros da familia Lalaing han visitar en varias ocasións o noso santuario. En resumo, estas e outras razóns deberon ser as que motivaron o promotor do Pas d’Armes a realizar tal evento, un verdadeiro espectáculo castrense, lúdico e totalmente pintoresco no que até o propio Jacques de Lalaing loce unha indumentaria curiosa que nos lembra o lendario Ponthus: “cota de armas brancas con bágoas azuis”. Ponthus de Lalaing, sobriño neto de Jacques, ergue en Bruxelas o estandarte da Galiza canda as exequias fúnebres de Fernando de Aragón (1516) Do acontecido nel ten tratado con todo detalle o lingüista Claus-Peter Haverkamp, que igualmente observa a relación literaria dese torneo co narrado na obra de Ponthus. Alén do suntuoso banquete de fin de ano celebrado no palacio episcopal de Chalon e das proezas e triunfos acadados polo organizador do torneo, Jacques sae aclamado polo público, converténdose no verdadeiro protagonista, pois –segundo Haverkamp– é convidado ás casas da veciñanza e “as damas do país fan graciosos lemas para gabalo”. Polas virtudes, valor e fama que o caracterizan, aquelas mulleres gustan de nomealo como o novo Ponthus, en alusión directa ao lendario rei galego. Velaquí un fantástico punto e seguido para ese fermoso torneo, pois non o cualificamos de punto final xa que cómpre achegar un par de datos que acontecerán en tempos sucesivos. Por unha banda queremos sinalar que a casa de Lalaing nunca contara até ese momento con ningún personaxe denominado Ponthus, malia que xa comezaba a ser un nome bastante cotián. Jacques falece sen sucesión o 3 de xullo de 1453, durante o asedio da fortaleza de Poucques na revolta de Gante. Velaí que non puidese transmitir nin o seu nome nin o do protagonista da novela francesa. Así e todo, anos máis tarde, un sobriño e un sobriño neto del hanse chamar Ponthus de Lalaing. O último nace cara a 1508 e, con independencia da súa interesante biografía, imos facer parada nun episodio brillante. Falecido Fernando de Aragón o 22 de xaneiro de 1516, por distintos recunchos de Europa celébranse exequias fúnebres máis ou menos fastosas, unha delas no templo de Santa Gúdula de Bruxelas o 14 e 15 de marzo. Segundo os manuscritos consultados, o primeiro deses días e ás nove horas, o cativo Ponthus (II) de Lalaing, duns oito anos de idade e montado nun cabalo engalanado para a ocasión, porta fachendoso o estandarte do reino da Galiza. E isto quizais teña que ver co amor que o seu tío avó lle profesou ao noso país e que transmitiu a futuros titulares do señorío de Bugnicourt. Mais o marabilloso do asunto é que todo xurda a partir de dous feitos: un nome, Santiago; e un libro, Ponthus e Sidoine... O que chega a facer a literatura! Non si?