'Padova', undécima entrega do coleccionábel 'A historia marítima baixo as nosas augas'

A derradeira travesía Tras vinte e un anos de vida marítima, o Padova deixa pola popa o porto alxeriano de Mostaganem, no golfo mediterráneo de Arzew rumbo a Amberes cargado con fardos de cáñamo, palla, xute e mercadoría xeral a bordo. Cando navegaba ao NE do cabo Roncudo, na madrugada do 5 de febreiro de 1923 declarouse un lume a bordo que principiou nas adegas de proa. As lapas foron inicialmente controladas pola súa tripulación, mais a virulencia das mesmas fixeron que cederan remaches do casco, provocando unha vía de auga e trabando os guardíns do leme, ficando o barco sen goberno e desprendéndose ademais o túnel da máquina. O lume acadou a ponte do barco, estragándoa por completo e consumindo boa parte da cuberta de proa que colapsou. Finalmente, o Padova embarrancaría ás poucas horas nos baixos das Abruillas, a uns cen metros de terra, dando o seu capitán a orde de abandonar o barco, arriándose un bote que foi desfeito contra o casco do vapor por unha gran onda, falecendo afogado , o cociñeiro de 50 anos, Joseph de Biaggio, único morto neste naufraxio na Costa da Morte. O barco San Tirso arribaría ao porto da Coruña o mesmo día 5 de febreiro onde desembarca un total de 23 tripulantes italianos xunto ao corpo do finado cociñeiro. Farase cargo dos náufragos o Marqués de Loureda, cónsul de Italia na urbe herculina. O gran tesouro da nosa tradición oral e escrita Como aconteceu en moitos sinistros marítimos ao longo da historia, a pedra, laxe ou baixo na que bate un barco antes de embarrancar ou irse a pique fica bautizada co seu nome ou con algunha mercadoría propia do mesmo, para a posteridade. Así foi cunha das laxes de Tordeiro que pasou a denominarse dende entón, pedra do Padova. A zona existente entre o pecio e terra, que formaba unha canle entre os cantís polo leste e os propios baixos das Abruillas polo oeste, denominouse dende entón o carreiro do Barco, como ben recolle unha copla publicada no Cancionero y refranero de Corme do que é autor Xosé Ramón Fernández Oxea, publicado no 1951 na Revista de Dialectología y Tradiciones Populares… 227.-Se non foran os mostrengos que saíron no Carreiro, os mociños do Roncudo non andaban de sombreiro. Unha fabulosa composición que en só catro versos, descúbrenos a palabra mostrengos que é como chaman en Corme, Laxe e Malpica a todos os obxectos e restos que o mar deposita na costa procedentes dos naufraxios ou das mareas; o talasonímico do Carreiro, nado a partires do naufraxio do Padova e neste caso que nos ocupa, referenciando os sombreiros recuperados pola veciñanza da contorna, coma parte da carga xeral que portaba a bordo o vapor italiano. Tía Carme é natural da aldea do Roncudo e na actualidade ten perto de cen anos. Dito lugar está moi perto do onde embarrancara o Padova. Foi esta muller a que nos contou grazas á súa prodixiosa memoria que a primeira noite do naufraxio fixérase interminábel para os veciños, pois non daban acougado os bruídos dun boi que ficara entre as pedras. Era bastante común na época que os vapores mercantes levaran gando vivo a bordo e seguramente o animal procuraba axuda para saír das augas ou estaba mortalmente ferido. Coa carcacía do abrente fíxose un silencio sepulcral. O son emitido polos bóvidos desaparecera. Tempo despois da perda do Padova na costa de Corme, o mar foi esnaquizando o seu casco e este sería tamén despezado polas empresas de salvamento que xa polo entón levaban traballando perto de trinta anos extraendo chatarra e cargamento dos centos de pecios que durmían baixo as augas da Costa da Morte, principalmente coas súas bases establecidas nos portos de Camelle e Corcubión, sendo oriúndo do primeiro, o famoso buzo José Sánchez López, Petrallo, que traballaría casualmente no pecio do Padova. Curiosamente, e vencellada coa carga que portaba a bordo o vapor italiano e que ficou espallada por estas latitudes atlánticas, nace outra historia que de novo atesouraba na súa gran memoria Tía Carme, verdadeiro baluarte do patrimonio inmaterial do lugar. Unha vez despezado o casco do maltreito Padova, tanto pola dinamita empregada polos chatarreiros, como polo mar de fondo ao longo dos anos, chegaría até o pé do cantil do carreiro do Barco unha estraña pedra que aproveitando a marea baixa foi amarrada a unha parella de bois que tiña Tío Correa, veciño de Corme, acadando os seus bóvidos extraela da ribeira e subila monte arriba sobre unha carruaxe do país até a aldea do Roncudo, seguindo camiño dende alí até a súa casa en Corme, onde até fai pouco estivo gardado o curioso achádego. Finalmente, a AA.VV. Eduardo Pondal de Corme, conseguiu despois de moitas décadas rescatar dita pedra para convertela nunha referencia do seu patrimonio para que puidese ser admirada nun lugar a carón do mar, contando a súa historia. Ten 800 quilos de peso e forma troncopiramidal. Está tallada a xeito que a peza semelle un milladoiro, apreciándose na cara frontal un espazo pulido sobre granito rosado, onde conserva en catro liñas, a seguinte inscrición: “DAVID COWIE/ DIED 18 th. JAN 1878/ AGED 52 YEARS/ 10 MONTHS” Segundo a propia memoria popular o destino de dito monumento fúnebre sería Inglaterra. Na súa parte superior contén un buraco exactamente no centro, seguramente para que unha vez chegase ao seu destino puidese albergar unha cruz. A veciñanza de Corme tentou fai anos dar coa familia a quen pertencía, pero todos os esforzos resultaron infrutuosos. Un servidor a través da A.C. Naufraxios Galegos colaborará, a petición de Antón Vidal, presidente da AA.VV. Eduardo Pondal de Corme, elaborando un texto coa historia do naufraxio e co seu rico patrimonio inmaterial que formará parte dun cartaz que xunto á famosa pedra que ía a bordo do Padova, inauguraranse no mes de xullo do 2021 coma monumento, situados ambos os dous á marxe esquerda da estrada que vai dende o porto de Corme ao Roncudo. O meu amigo cormelán, Suso Lista Neira, desvélanos outra historia descoñecida gardada na nosa inesgotable tradición oral, vencellada co Padova. Seu avó, Bautista Lista Pena, participante na batalla de Manila, que enfrontaría o exército colonial español contra o exército norteamericano, no mes de agosto de 1898, chegou ferido polo combate ao porto da Coruña, onde tivo que recibir atención médica para curar as súas feridas. En Corme foi coñecido coma Tío Lista, mariñeiro de toda a vida, posuíndo a única dorna que había neste porto bautizada co nome Kaiser. Foi precisamente este home quen facendo varias viaxes a bordo da súa embarcación, foi depositando en terra e a salvo os 16 tripulantes do Padova que aínda quedaban a bordo, (outros 7 xa abandonaran o barco nun bote) mentres mariñeiros dunhas embarcacións de Malpica subían a bordo do vapor italiano para afanar ou raquear todo canto podían…Vivíanse tempos de moita fame e miseria. Horas despois embarcarían todos os náufragos no porto de Corme a bordo do San Tirso, o cal procedía de Torrevieja e Xibraltar con 300 toneladas de sal a bordo, con destino ao porto herculino a onde chegaría horas despois e sen novidade cos 23 náufragos italianos. Outra proba documental marabillosa do que significou o histórico naufraxio do Padova na costa de Corme e que avala a descuberta que acaban de ler é a comparsa que existe aínda na memoria popular sobre a perda do vapor italiano, seguramente nada no entroido dese mesmo 1923 nas rúas de Corme, e que di así: El vaporcito Padova se hundió junto al Roncudo, y las mujeres de Corme corrían con mucho apuro. Corrían con mucho apuro, una cosa desigual, pues creían que llevaba mucha carga general. Y los hombres de Malpica que parecían ladrones, pronto entraron en el barco a robar buenos colchones. Los marineros de a bordo, casi morían quemados, pronto vino una lanchita con prisa para salvarlos. A la lancha de Tío Lista que valió de salvamento, y los pobres marineros quedaron sin documentos. Características do barco Foi construído en casco de aceiro e botado ao mar en 1902 nos estaleiros Neptun Werft A.G. de Rostock (Alemaña) con 1.903 toneladas brutas e 3.500 toneladas de peso morto, tendo 85,6 metros de eslora, 12,4 metros de manga e montando unha máquina de vapor de 208 n.h.p. coa que acadaba unha velocidade de nove nós. A súa primeira casa armadora foi a Deutschen-Levante-Linnie con sede en Hamburgo que o bautizou co nome de Volos. No 1915 en plena I Guerra Mundial, foi incautado polo goberno Italiano que o rebautizou como Padova, sendo Xénova o seu porto de rexistro. Epílogo Gian Luca, o capitán do Padova, agardaba pacientemente sentado nunha cadeira de madeira xunto co resto da tripulación náufraga que estivera baixo ás súas ordes, para cubrir os papeis da repatriación no piso do consulado italiano situado no Cantón pequeno da cidade da Coruña. Con el ía unha maleta cadrada que contiña o gramófono que soaba no seu camarote, a foto coa súa dona, a súa documentación e un libro sobre Pompeia que lía agora para matar o tempo… "a cidade de Pompeia situada aos pés do Vesubio, foi danada por un forte terremoto, un 5 de febreiro do ano 62 d.C.". A Gian Luca, segundo leu a frase, véuselle á memoria a lembranza do seu bisavó que, sendo el neno, lle contara como tamén, casualmente, un 5 de febreiro de 1783 en Calabria, ás 12 horas do mediodía, un gran terremoto fixera tremer a terra, esnaquizando 180 vilas até Sicilia, causando a morte dunhas 25.000 persoas. Gian Luca foi o derradeiro dos 23 náufragos en entrar na oficina do cónsul italiano para deixar listos os trámites e voltar á casa. Antes de abandonar a estancia chea de fume dun habano que fumaba o Marqués de Loureda, este comentoulle que facía unhas horas que chegara un cable dende Italia, anunciándolle os centos de detencións que o goberno de Mussolini estaba efectuando contra cadros comunistas dende esa mesma mañá no país transalpino. Guido, o cuñado de Gian Luca, era o secretario deste partido en Marsala. O capitán do Padova ergueuse da cadeira, deu as grazas ao diplomático cun apertón de mans e abriu a porta da oficina. Fóra agardábano os seus 22 compañeiros. Cunha suor percorréndolle a caluga, abriu a maleta do gramófono que deixara no chan, para gardar nun peto interior da mesma o libro sobre a historia de Pompeia, cando se fixou no sobre que gardaba o disco da opera Otello de Verdi, o cal tiña escrito nunha beira: "L'Opera ha debuttato a Milano il 5 febbraio 1887." Ópera inaugurada en Milán o 5 de febreiro de 1887…