Pablo González Mariñas. Evolución política dun nacionalista galego

—Cando morre Franco vostede ten 31 anos, como é a súa evolución política e ideolóxica nese tempo? Xosé Luís Meilán Gil en 1976 faloume para a constitución do que sería o Partido Galego Independente (PGI), que xa usaba a definición de "social e democrático". Eu non pensei nunca en que dedicaría tanto tempo á política! Daquela era profesor na Autónoma de Madrid de Dereito Administrativo, regresei á Galiza e armamos a estrutura do PGI xunto a Xaquín e Perfecto Yebra-Pimentel, Corzo Diéguez, Claudio Sanmartín… entre outros. Primeiro fomos ás eleccións estatais, en 1977, en coalición coa Unión de Centro Democrático (UCD). Eramos un partido de centro, no que algúns tirabamos máis para a esquerda e outros para a dereita, con moita xente do antigo réxime –pero non especialmente practicantes– e nas municipais de 1979 obtivemos en toda Galiza uns 50 concelleiros e 2 alcaldes, basicamente na provincia da Coruña. A idea inicial de Adolfo Suárez era armar a UCD como unha sorte de federación de partidos independentes e por iso o noso denominámolo así. Pero non foi posíbel e só fixemos tal na Galiza e Sánchez Terán en Estremadura. Fracasada esa organización federal da UCD, tivemos que disolver o PGI para ir ás estatais de 1979 como UCD cun grande éxito. Cando chegan o 21 de outubro de 1981 as primeiras eleccións autonómicas, xa Adolfo Suárez non estaba e era o período curto de Leopoldo Calvo Sotelo de presidente do Goberno. A lista pola Coruña da UCD encabezouna Manuel Iglesias Corral e seguiámolo eu e mais Fernando García Agudín. Iso durou moi pouco porque en 1982 estoupa UCD [pasou de 168 deputados no Congreso de Deputados a 11]. Na Galiza, 24 deputados quedamos orfos de partido e dirección no Parlamento galego. Unha maioría deles pasou ao PP e outros recuperamos por un tempo curto o PGI e iso coincide co proxecto de Euloxio Gómez Franqueira de fundar Coalición Galega (CG). Nós eramos fortes na Coruña e incorporámonos a CG, que era bifronte: estaban os de Franqueira máis conservadores e os máis progresistas de Xosé Henrique Rodríguez Peña. Nas eleccións galegas de 1985, sacamos 11 deputados pero xa tiñamos dentro o xermolo da ruptura posterior de Coalición Galega, con xente que quería pactar co PP e outros que non nacéramos á política para ser caxatos desa dereita. Foi cando fundamos o Partido Nacionalista Galego, que participou no Goberno da Xunta presidido polo socialista Fernando González Laxe [1987-1989]. Foi unha época convulsa e con todo por facer. Lois Diéguez. Discriminación ideolóxica en tempo democrático —A decantación das formacións políticas leva case unha década, até que se afirma a partir de 1982 o esquema bipartidista no Estado (PSOE/PP), con moitos cadros na dereita de aluvión do franquismo, como vostede dicía. A transición era difícil de facer, estaban Rodolfo Martín Villa ou Fraga, pero tamén Pío Cabanillas ou Suárez e aqueles políticos que agrupou Fraga, moitos deles franquistas. É certo que por toda parte había políticos de orixe franquista emboscados, e quizais por iso eses son anos de decantación. A xente coa que estiven no PGI e na UCD eran moitos dos que se denominaban tecnócratas, xentes do Opus Dei (Meilán Gil por exemplo), e outros perseguidos polo núcleo franquista da Falanxe, naquela batalla interna de anos finais da ditadura entre falanxistas e tecnócratas. A miña familia non respiraba nada diso, o meu pai ou o meu tío, Jenaro Marinhas del Valle, foran do Partido Galeguista e, dentro deste, no perfil máis á esquerda. Non se falou moito de política na casa, porque a memoria das atrocidades que se fixeran na Coruña en 1936 estaba presente. Pero aínda conservo con enorme cariño a insignia orixinal do Partido Galeguista da República que miña nai agachaba debaixo do colchón. Entre o Pablo de 1976 e o Pablo do Partido Nacionalista Galego hai unha afirmación clara de nacionalismo, procurando non caer no soberanismo porque non tiñamos masa crítica nin daquela nin hoxe. Estou nunha posición socialdemócrata que era o oco político que nós detectábamos no mapa galego de partidos daquel tempo, co PSOE, PP, Unidade Galega e BNG. —Vostede coñece de primeira man todo o proceso de aprobación do Estatuto de Autonomía galego, estivo nas reunións que armaron o Estatuto dos 16, despois rebaixado desde Madrid. Con Anxo Guerreiro, con Camilo Nogueira, eu ocasionalmente pola UCD naquel momento porque estaba opositando a cátedras…. Madrid non quería, despois das eleccións de Catalunya e País Vasco, que se producise nada semellante na Galiza. Temían os ecos que evocaban unha Galeusca da República, pero non eran realistas. Tal e como era a situación na Galiza, sobre todo en 1980. A pesar das enormes manifestacións dos 4 de nadal (1977 e 1979), a participación no referendo da autonomía da Galiza, o 21 de decembro de 1980, foi para esquecer. Era un período moi convulso, cunha acción de ETA moi intensa, co 23-F xestándose, coa UCD implosionando. A autonomía galega comeza a despregarse despois do golpe militar, que nunha das súas consecuencias producira a aprobación da Lei Orgánica de Harmonización do Proceso Autonómico (Lohapa). Esta lei, entre outras cousas referidas a limitar transferencia de competencias, quería converter as deputacións nos órganos territoriais da Xunta da Galiza. Todos os que participáramos na Comisión dos 16 sabíamos que as provincias e as deputacións concibíanse como contrapoderes da autonomía. 40 anos da expulsión dos deputados nacionalistas do Parlamento da Galiza: "Nin xuro, nin prometo" —Valentín Paz-Andrade dixo nun discurso no Pazo de Trasalba, ante un contrariado Domingos García Sabell, delegado do Goberno español na Galiza, que manter as deputacións vivas coa autonomía funcionando era producir unha elefantíase institucional que non levaba a nada positivo. Fraga nunca quixo, ou se atreveu, a embridalas tampouco. Eran un vicio conxénito. En Alemaña é inconcibíbel que o Estado teña estrutura político-administrativa nos lands, porque sería un contrapoder. Pero as deputacións si funcionan así. Pensa que o Partido Galeguista, xa en 1914, onde vai o tempo, falaba do acabamento das deputacións "que son como lavercas", ese paxaro que se alimenta roubando a comida aos outros. Mais ao Estado interesoulle manter esas estruturas de moi indirecta lexitimación democrática. Non sei agora, pero en tempos, máis do 30% do orzamento dunha deputación era de libre disposición de quen a presidía. Era un instrumento político en contra do funcionamento coherente da autonomía, que debería ter a súa propia estrutura provincial ou comarcal como queríamos algúns. Estando no Goberno (1988), eu levei a Lei de Coordinación das Deputacións Provinciais, que o PP impugnou no Constitucional: aínda estamos agardando que se produza unha sentenza ao respecto, segue no caixón e pasaron 34 anos! Galiza sempre sufriu ser o lugar onde frean a extensión das competencias políticas autónomas. Os Estados federais sempre se constrúen desde a tensión política e iso é propio do sistema, aínda que aquí non chega a federal. O contrario é volver ao centralismo, que foi o que tantas veces tentou o PP. —A Constitución non foi capaz de suprimilas e teñen creado no noso caso verdadeiros pulsos de poder. Fraga, con toda a súa autorictas na dereita, tivo que achantar e pregarse. Aquilo que pensou coa Administración única quedou en nada. Na última lexislatura que estiven no Parlamento galego (2005-2009), sacamos adiante un ditame seguindo o que ordena o Estatuto de Autonomía para que os orzamentos das Deputacións se unisen ao da Xunta. Defendino e todo o PP estivo en contra, agás Cuíña, sorpresivamente. O concepto de "unirse" é ambiguo sobre o significado xurídico, pero mesmo na interpretación máis simple non foi aceptado. —O momentum para suprimilas, en 1978 coa Constitución ou en 1980 cando o Estatuto, xa pasara. Nunca se pensou en Madrid e nin sequera consideraron a modificación da estrutura provincial, nin permitir que se coordinasen entre si. Ademais, as deputacións tamén modificaron o seu papel, e se no inicio se pensaran para investir nas áreas máis rurais agora tamén fan grandes investimentos nas cidades. O sentido primixenio deturpouse por completo. —Vostede formou parte da Xunta de Fernando González Laxe. Aquel Goberno parecía que ía ter continuidade, pero co PSOE gobernando en Madrid con maioría absoluta, Felipe González non recibiu a Laxe durante os dous anos de mandato. E facilitouse a chegada de Manuel Fraga. Nós tivemos o erro de facer moita xestión, creo que espléndida, pero pouca política. Non explicamos ben as cousas que facíamos. Debeuse seguir gobernando, de feito o resultado electoral de Laxe nunca conseguiu igualalo despois o PSOE, pero Felipe González mangoneouno todo. Foi terríbel. Naquelas eleccións de 1989 houbo irregularidades graves nos resultados da provincia de Ourense co voto da emigración e Madrid non deixou que o PSOE galego presentase recurso, e rompese aquela maioría absoluta de Fraga, que tería quedado na oposición. Xa durante a campaña electoral me chamara Fernando [Laxe] queixándose de que non lle mandaban recursos publicitarios desde Madrid. Non sei a razón, pero querían deixarlle Galiza a Fraga, quizais por equilibrios territoriais, pero non me atrevo a afirmar máis. E, de paso, déronlle a puntilla á posibilidade de autonomía política como organización ao PSOE galego.