'Marbel', oitava entrega do coleccionábel 'A historia marítima baixo as nosas augas'

O Marbel era un arrastreiro conxelador de 1.316 toneladas, con 68,9 metros de eslora, 11,9 metros de manga e 8,2 metros de puntal que fora construído no 1966 na Marítima de Axpe S.A. de Xixón, porto de onde tiña matrícula. Montaba un motor Werkspoor de 2.000 cv de 8 cilindros en liña, fabricado na factoría de Hijos de J. Barreras en Vigo, en 1969 co que podía acadar os 13,5 nós. Tiña número IMO6611722 co distintivo de chamada EEZK. Pertencía á compañía viguesa Álvarez Entrena S.A. Tivera anteriormente a súa base no porto de Huelva, pero ao ser adquirido por Domingo González, presidente do Banco de Valladolid ía ser destinado para formar parte dunha empresa mixta na Arxentina, polo que foi sometido no decurso de dous meses a unha revisión e o seu casco pintado de vermello. Decidiuse que mentres non fora enviado aos caladoiros austrais, faría unha derradeira marea á pescada nas costas africanas sendo Vigo o seu porto de descarga. Levantou áncoras deste porto ás 17.00 horas do venres 27 de xaneiro de 1978 desouvindo o seu capitán a opinión dos prácticos que desaconsellaban a súa partida polo forte mar de fondo reinante que avalaban os partes meteorolóxicos (a BBC chegou a dar a categoría de Several gale 9 na Escala de Beaufort ao temporal que afundiu ao Marbel). Navegaba o conxelador vigués fronte á costa de Mougás, perto do cabo Silleiro cando, ás 20.50 horas, prodúcese unha gran explosión no cárter do motor principal. O primeiro SOS lanzado dende o Marbel prodúcese ás 21.40 horas, case unha hora despois da gran avaría no motor O estourido é de tal calibre que perfora o motor pola rotura dunha biela que sae disparada do bloque da máquina. Isto, a maiores de provocar a inmediata parada da marcha do barco que queda sen goberno e á deriva, no medio dun gran temporal, segundo algúns superviventes as portas estancas do barco pecháronse automaticamente por seguridade para non abrirse máis e o arrastreiro queda sen luz a bordo, entre ventos de SO con refachos que sobrepasan os 50 nós e ondas que podían acadar os 12 metros de altura. O primeiro SOS lanzado dende o Marbel prodúcese ás 21.40 horas, case unha hora despois da gran avaría no motor, no que o persoal de máquinas traballa a contra o reloxo para poder arranxar a gran avaría: "Conxelador Marbel rumbo o Africa do Sur empurrado contra a costa de Cíes polo temporal, máquina avariada". A mensaxe é captada pola radio costeira de Algorta en Bilbao que o rebota á da Coruña, sendo dita mensaxe captada tamén pola radio costeira de Saiáns, en Vigo que de contado dá aviso á Comandancia de Mariña dese porto. A estación de radio de Vigo queda sen fluído eléctrico esa noite, entre as 22.05 e as 23.15 horas, segundo informe posterior feito pola Compañía Telefónica, asumindo a estación da Coruña nese espazo de tempo o contacto por radio co Marbel e cos barcos que tentan auxilialo. O sobrevivente ao naufraxio, Ramón Juncal Crespo, afirmou que o responsable de estar de garda esa noite na emisora, abandonou a mesma para ir a recoller o quiñón que lle tiña preparado un barco pesqueiro dun amigo que acababa de arribar ao Berbés. Son as 22.30 cando o barco Duro Turiellos, comunica á radio costeira Coruña que o arrastreiro está a só catro millas de terra, empurrado polo temporal. Dende o pesqueiro Mar 11, o seu patrón contacta por radio co capitán do Marbel para aconsellarlle que largue os 150 metros de cadea que tiña cada áncora, o seu aparello e oito portóns de redes de arrastre de unha tonelada cada unha pola popa, para que a manobra retrase a chegada do barco ás rompentes das Cíes. O primeiro barco que tentou dar remolque ao Marbel foi o gransoleiro Navegante Magallanes, e conseguiuno, mais o cable rachou. Tentaríano tamén sen ter sorte, as tripulacións do Cardo, Mar 11, Rotisa e Ciudad de Alicante, mais unha e outra vez, ninguén a bordo do Marbel tentaba xa facer firmes eses cabos. Antonio Souto Villanueva, capitán marinense do Marbel, natural da aldea do Seixo, ordena largar as áncoras, aparello e portas de arrastre pola popa coa esperanza de retrasar o inevitable. Nada máis tocar coas pedras, o barco dá dous fortes pantocazos e parte en dous á altura da ponte, afundindo a popa en segundos Ás 23.00 horas, dende a Comandancia de Mariña de Vigo, notifican á radio costeira da Coruña que van saír ao mar dende ese porto o remolcador José Elduayen de 30 metros de eslora e cun motor de 800 cv, o patrulleiro Basanta Silva do SVA e o dragaminas da Armada, Navia, para auxiliar ao Marbel. Ningún dos tres sairá esa noite. En Vigo estaba tamén amarrado o remolcador de altura Dolphin X. Ninguén avisou a súa tripulación do que acontecía. O persoal de máquinas do Marbel traballa contra o reloxo no medio dun abaneo infernal causado polo gran temporal, con refachos de vento que acadan os 111 km/ hora e ondas de 10 metros de altura, mentres o capitán comproba que o barco se aproxima aos cantís da cara oeste da illa de Monteagudo, colidindo violentamente o arrastreiro contra os seus arrecifes, sobre as 00.25 horas do 28 de xaneiro, no lugar de Lago. O barco, nada máis tocar coas pedras dá dous fortes pantocazos e parte en dous á altura da ponte, afundindo a popa en segundos. Dos 36 homes que ían a bordo só 9 sobreviven: o cociñeiro, un engraxador e sete mariñeiros. Os barcos que tentaron auxiliar ao Marbel, mantivéronse na zona até as dúas da madrugada para tentar rescatar a algún dos seus tripulantes. Eran as dúas da mañá cando recibiron a orde da Comandancia de Mariña de Vigo para que voltasen a porto. Outro dos nove sobreviventes ao naufraxio, foi Ramón Juncal Crespo, que contaba con 17 anos de idade cando se enrolou a bordo do Marbel como engraxador. Contou que: "O día 27 de xaneiro sobre as 20 horas o motor comezou a quentarse e quedou sen aceite. Produciuse un estourido por gases. Debeuselles de quedar unha estopa no cárter, cando fixeron a reparación en Valiño. Hoxe, pensándoo en frío, penso que se tiñan que ter cortado os rieis. Mais o caso é que a única solución do capitán nese intre era pedir auxilio. Tras racharse o barco á metade, a proa quedou metida baixo unhas pedras e houbo cinco tripulantes que saltaron a elas en seco… nin se mollaron. Cando lle tocou a el saltar, a proa ceibouse das pedras e saíu disparada cara arriba. Tras quedar pendurado da varanda até tres veces, finalmente un golpe de mar depositouno en terra case espido e moi ferido, no medio dunha poza onde permaneceu case que unha hora, sen forzas, sendo auxiliado finalmente por outro compañeiro que era natural de Ons, o cal tiña o lombo desfeito dos profundos cortes dos mexillóns que cubrían as pedras. Tras gabear polos húmidos cantís da illa de San Martiño, feríndose cos toxos e coas xestas e, ás apalpadas pois era noite pecha, os dous náufragos chegarían á praia de Rodas, ao abeiro da illa, na cara oposta a onde se produciu o naufraxio, onde foron atendidos nunha casa onde durmiran os seus cinco compañeiros tapados con mantas tras saltar a terra indemnes e con toda a roupa posta, incluídas as botas. Tras recompoñerse e beber algo de vodka, viron pasar o pesqueiro Carolo de Vigo e tras facerlle sinais cunha manta, a súa tripulación tocou a bucina coma sinal que os avistara. Este barco arribou á costa, recolleunos e rumbo ao Berbés, transbordou a sete deles a bordo do Robisa, chegando os dous pesqueiros a porto ás 12.15 horas da mañá, onde acabarían os náufragos saltando a terra camiñando por riba dunha táboa de obra. Ramón Juncal Crespo, tras salvarse do naufraxio (no que se fixo graves feridas na cabeza e no peito) transcorreran 16 horas até que foi ingresado no sanatorio Concheiro. Nese tempo, nin el nin os seus compañeiros recibiron axuda algunha polos estamentos oficiais. Cando apareceu no peirao o capitán da comandancia de Vigo, as pescantinas quixérono guindar ao mar. No naufraxio do Marbel tapouse o que non está escrito". Avanzada a mañá do sábado 28 de xaneiro, o helicóptero do SAR con base na Coruña sobrevoou a zona do naufraxio, apoiado por mar polo remolcador José Elduayen que ordenara saír para a zona do sinistro a Comandancia de Mariña de Vigo. Ningún atopou restos do barco que xa se afundira nin a ningún corpo da tripulación do pesqueiro, pois os 9 sobreviventes e cinco cadáveres dos seus malogrados compañeiros, xa viñan a bordo dos barcos anteriormente nomeados, Robisa e Carolo. A xente do mar salvando á xente do mar. Reaccións sociais ao naufraxio Sóubose posteriormente que os chaleques salvavidas nunca foron atopados á hora de abandonar o barco. Un total de 34 rapaces quedarían sen pais. Os alumnos da Escola Oficial de Náutica da Coruña esixiron unha rápida e inmediata investigación das circunstancias que rodearon o naufraxio do conxelador vigués, e abriron unha subscrición pública en favor das familias dos vinte e sete desaparecidos, depositándose os donativos na mesma escola. Os alumnos reunidos en asemblea, manifestaron a súa repulsa polos nulos medios de salvamento e atención oficial concedidos á tripulación do Marbel, unha vez que foi recibido o S.O.S polo radioafeccionado que captara a mensaxe de auxilio. A manifestación posterior que levaron a cabo os alumnos da Escola de Náutica da Coruña non foi autorizada, mais foi secundada pola totalidade do alumnado e do profesorado. A C.N.T. con sede na cidade de Ferrol, pediu publicamente un esclarecemento dos feitos no que se produciu o naufraxio do Marbel. O naufraxio do 'Marbel' constitúe a meirande traxedia mariñeira acontecida a un barco de pesca na costa galega Resultaba incrible que Vigo, o porto pesqueiro máis importante de Europa, carecese dunha simple lancha de Salvamento, como a que xa existía na Coruña dende o 1973 e dependese dun helicóptero con base no aeroporto de Alvedro que tiña a imposibilidade de operar pola noite. O naufraxio do Marbel, no que faleceron 27 homes, constitúe a meirande traxedia mariñeira acontecida a un barco de pesca na costa galega, na súa historia. Anteriormente a este afundimento, o naufraxio do pesqueiro moañés, Ave del Mar, acontecido o 10 de novembro de 1956, casualmente tamén nas illas Cíes, ostentaba ese triste récord con 26 falecidos. A traxedia humana que causou a perda do Marbel provocou a posta en funcionamento do Remolcanosa V, un remolcador de altura e primeiro barco de salvamento da historia para atender as emerxencias e o salvamento no mar, na costa sur galega. Poderiamos dicir que a morte destes 27 homes, ao igual que a dos 14 tripulantes falecidos no naufraxio do gransoleiro coruñés, La Isla, oito anos antes aos pés da Torre de Hércules, non foi en van. A todos eles, e aos centos dos seus compañeiros que dende a noite dos tempos faleceron no mar gañándose o seu sustento e o das súas familias, debémoslles a creación dos primeiros medios de salvamento marítimo modernos no noso país.