CRÓNICA

Luís Manteiga, un maldito aspirante a galego 100%

O tempo de Manteiga para nós acabou o 27 de Xuño de 1936 cando lle tocou abrir aquel mitin pro - estatuto que deixou pequena a Praza Maior de Lugo. “Son Luís Manteiga, nacionalista e marxista, aspirante a galego 100%” a iso vos convoco”, recolle a crónica de “El Progreso”.

Manteiga no mitin de Lugo
photo_camera Manteiga no mitin de Lugo

Nin o lirismo do alcalde da cidade Francisco Lamas, nin a verba de ferro do vello nacionalista Lois Peña Novo, nin a paixón pedagóxica do noso mártir Alexandre Bóveda, nin a palabra sentida comunista coruñés Gumersindo Montero, que o precederon no uso da palabra puideron cos vergallazos verbais daquel grande home de metro sesenta. Iniciaba o seu camiño de volta, axiña cortado polo Alzamento fascista, após as veleidades políticas e ideolóxicas canda Risco e non deixou indiferente a ninguén. Xa para sempre a miña foto fixa daquela data será, o noso maldito impenitente, enfundado nunha cazadora, a pasar calor no Palco da Musica da praza Maior de Lugo. Aínda así, en ocasións, Be-Cho-Shey recolle nos seus diarios os encontros con Otero na década dos 40 polas rúas de Compostela ou Seoane que lle prestaba as súas influencias na prensa de América a aquel Anibal Quijano para publicar e así ía cousa até que un día Xulio Sierra, Borobo desta cruel en “La Noche”, achegábanos a súa necrolóxica o 25 de Maio de 1949. 

"Viviu para adoecer, a tise, a soidade, as penurias económicas, a situación política, un derrotado ao fin, subindo un particular monte calvario de nunca acabar". 

Doíanos aquel 27 de Xuño de 1936 a súa vida cruel. Adoecido pola tuberculose que lle foi diagnosticada nunha viaxe ao Pindo cando pasaba de pouco os 20 anos, apandou coas terríbeis connotacións sociais da mesma, coa crenza popular das eivas que xeraba nos fillos, co rexeitamento social polo habitual do contaxio, coa imposibilidade do amor e do sexo e tamén co sexo e amor rematado traxicamente, era un tísico e coa tise, agardando que calquera día o devorase viviu toda a súa vida. Naceu o 30 de Xullo de 1903 coa dor baixo do brazo, fillo dun cura e dunha xornaleira e costureira, criouse coa fame, o frío e o sino de ser o fillo de solteira dun crego, nun cenario de integrismo relixioso e hipocrisía marcada pola figura paterna que tiña teledirixido o seu futuro a tornalo en home de igrexa. Non tardou en rachar con ese guión e aos 14 anos, el que era o primeiro entre os alumnos da súa escola, abandona o fogar, retíralle a palabra á nai, con quen tentou reconciliarse unha vez morta, e comeza a traballar como mozo de almacén no comercio de García de la Riva, onde ocupa cargos de confianza e coincide con Arturo Cuadrado. Foi un precario na década dos trinta que se moveu na trepia formada por Lugo onde vendía gramófonos en 1932 e 33 e impresionaba a García Lorca polos seus zapatos sen solas ,Compostela, Ourense onde colaboraba na prensa e impartía aulas particulares, Lugo outra vez e xa despois do 18 de Xullo de 1936 en Compostela onde remataría traballando no Hospital Militar de San Caetano desde 1938 até a súa morte. Viviu para adoecer, a tise, a soidade, as penurias económicas, a situación política, un derrotado ao fin, subindo un particular monte calvario de nunca acabar. 

Sabíamos aquel 27 de Xuño de 1936 do xornalista stajanovista e do narrador vangardista. Unhas veces co seu nome, outras como Sergio Ivaguin ou Anibal Quijano, que semellante con aquel outro de Hernán Quijano usado por Seoane ou na contra será un pseudónimo común aos dous amigos, seguimos ao noso amigo desde aquel primeiro artigo en Guión en 1930, a onde chegou da man de Fole, en Yunque, en Resol, en Nos, en “El Pueblo Gallego” en “A Nosa Terra”, no “Heraldo de Galicia” até 1936 e mesmo en “la Noche”. Mención a parte merece o semanario “Claridad”, que agrupaba a asa esquerda do Partido Galeguista, onde exercería de director desde a súa fundación até o 5 de maio de 1934, data no que renuncia á mesma após pasar os meses de marzo, abril e maio detido mesmo no cárcere d´A Coruña por delitos da opinión, feitos nunca ben explicados e que levarían a unha ruptura con aquela redacción na que non só tiña irmáns senón amigos. Xa leramos na revista “Nos” algúns dos seus relatos, como “Albiña”, non así “Intres” nin “Contos para non contar” cuxa edición anunciara Casal e que desapareceu como tantos outras obras dos talleres de “Gráficas Nos”. Moitas veces pensamos que a copiosa produción narrativa ao 1936, esta xa toda en español, non pasaba de fabulacións daquel derrotado fechado en San Caetano a del Riego, Fole, Seoane ou Ben-Cho-Shey, até que un día en “La Gaceta Literaria” soubemos que o seu “Zabulón mundo cerrado”, Zabulón, viña ser o seu alter ego, ficara como finalista do Premio Nadal. Un día chegou Laura Tato, e naquelas páxinas sempre  abertas a restaurar a memoria de “Edicións do Castro”, deunos a saber dunha copiosa produción dramática, algo que non debía sorprendernos á vista da súa activa participación na prensa nos debates dos anos 30  sobre a forma e o fondo do que debía ser o novo teatro galego.

"Un día en “La Gaceta Literaria” soubemos que o seu “Zabulón mundo cerrado”, Zabulón, viña ser o seu alter ego, ficara como finalista do Premio Nadal"

Lembrabamos aquel 27 de Xuño de 1936 da súa actividade política e do seu activismo cultural. Xurdía diante nosa aquel “Comité de Cooperación Intelectual”, aquelas xornadas en Compostela e Lugo, con Rómulo Gallegos , que máis tarde abriría as portas de Venezuela a Galiza antifranquista, con Octavio Paz e con Lorca, naquela primeira parte cando chegou á capital da nación  con “La Barraca”, onde a irmá de Manteiga exerceu de costureira, e tamén na segunda cando primeiro na tenda de Lugo onde traballa o noso home recitou os seus primeiros poemas galegas e xa no piso de Martínez López, con Cunqueiro, con Fole, con Lamas, con Pimentel, con Anxel Johan deu copia dos orixinais manuscritos daqueles textos a Manteiga e Lamas, agradeceu a axuda de Manteiga para pasalos ao galego e ficou calado, para despois chorar diante do versos do mozo Cunqueiro naquel Outono de 1933. Non houbo iniciativa no período republicano no ámbito cultural na que o noso amigo non fora actor decisivo, até o punto de entrar naquel local da Rúa do Vilar, onde Casal e Miramontes tiveran os seus obradoiros, xa entrado Xullo de 1936 e coa cidade tomada polas camisas azuis, para tentar salvar da fame da besta algúns dos traballos alí prestos a ser impresos.

O noso amigo de metro sesenta, non evolucionou politicamente  de xeito distinto aos seus grandes amigos, Seoane e Fole, Fole ou Seoane, e desde un sovietismo inicial, sovietismo máis que comunismo, transitando pola esquerda rematou por varar, igual que eles, no Partido Galeguista, que era nacionalista, e frontista, e antiimperialista e pluriclasista. Aquel noso amigo que declarou a súa militancia aquel 27 de Xuño de 1936 na apertura daquel grandioso acto, desde Marzo na cidade amurallada botou un pano sobre as coitas e as bagoas que o fixeran camiñar polas angueiras de Risco, e volveu ser home de nos, a confiar en nos, a acreditar en que o pobo galego podía, a emendar parte do escrito en “Alento”, a exercer do que sempre exerceu, perdón polo intervalo.

Comentarios